Tŏk huêt ap dang ei pơm ăn dang 10,8 triệu ‘nu bơngai lôch rim sơnăm lơ̆m jơ̆p apŭng plĕnh teh păng kơsô̆ âu tơchĕng hơdrol roi ‘năr roi tŏk yua đơ̆ng kơsô̆ kon pơlei jơ̆p plĕnh teh tŏk bŏk tŏk păng kră lơ. Hơdrô̆ tơ̆ Việt Nam, kơsô̆ bơngai jĭ tŏk huêt ap kŭm tŏk tôch kơ hrĕnh mă sơnăm đei jĭ ‘noh roi ‘năr roi tơ̆ mơlôh lơ, mă hơdăh ‘noh kơsô̆ tŏk huêt ap tơ̆ bơngai hloh 18 sơnăm đei truh 30,1%. Anih jang pơgang tơlĕch nơ̆r roi tơbăt krê hơmơt hăm kơsô̆ tŏk  lơ nhen hrei ‘nâu hăm tơdrong jĭ ‘nâu.

Hop akŏm sơnăm ‘nâu tơ̆ Cần Thơ hăm hơnăn “Đei hơdai đơ̆ng tŏk huêt ap hăm dôm tơdrong jĭ plei nuih păng tơplih ‘nao”, ‘noh đei 26 tơdrong jang hăm tơdrong vang roi tơbăt đơ̆ng vă jê̆ 170 ‘nu bơngai joăt jang truh đơ̆ng dôm anih jang găh plei nuih - huêt ap lơ̆m teh đak kŭm nhen apŭng plĕnh teh. ‘Nâu tơpă jing hop akŏm tơroi dôm tơdrong jang tơchĕng hơlen khoa hŏk đơ̆ng lăng akŏm truh tơchĕng hơlen yan âu lơ̆m tơdrong jang tŏk huêt ap păng dôm tơdrong jĭ đei jĭ hơdai. GS.TS Huỳnh Văn Minh, Kơdră Khŭl Tim mạch học Việt Nam tơbăt:

Hop akŏm ưh khan lăp akŏm lơ̆m tŏk huêt ap mă oei pơih să ăn dôm tơdrong jang ‘nao hloh, tŏk bŏk đei bơngơ̆t truh nhen hơyô sĭk, bek plên, ưh kơ ‘lơ̆ng lipid pham; kŭm nhen dôm tơdrong jĭ đei jĭ hơdai nhen hoan tơm, plei lĕn, dui jơhngơ̆m ưh kơ ‘lơ̆ng; dôm tơdrong đei ƀôh jĭ tŏk huêt ap nai nhen jĭ plei nuih, pơ̆k pham bluh tơ̆ ‘ngok; dôm trong hơmet ‘nao ƀơm truh nhen kiơ̆ kơyuăn khan di truyền học păng dôm grŭp pơgang ‘nao vă hơmet tơdrong jĭ ‘nâu.

Jĭ tŏk huêt ap tơdăh ưh kơ đei hơmet, đunh năr gô pơm ưh kơ ‘lơ̆ng lơ truh dôm hơnih lơ̆m hơkâu đei krao ‘noh jĭ hơnih tơm. Tŏk huêt ap đei 3 jăl, mưh jĭ đei truh jăl 3 ‘noh jăl đơ̆ng dôm tơdrong jĭ, đa tơƀơ̆p ‘noh pham bluh tŏk tơ̆ ‘ngok yua đơ̆ng kơtĕch hoan pham ‘ngok dăh mă kơchĭl hoan ‘ngok pơm ăn bluh pham ‘ngok, ưh kơ ‘lơ̆ng plei nuih. Hăm pham bluh tŏk tơ̆ ‘ngok, mă đơ̆ng bơngai jĭ klăih bơih ră, mă lei tơdrong jĭ pơm ăn ‘noh tôch kơ trăp trĭn mă bơngai jĭ, ŭnh hnam bơngai jĭ athei pŭ, ƀơ̆t lăp dôm jĭt sơnăm.... Ƀak si CKII Lại Văn Nông, Kơdră vei lăng Hnam pơgang Hnam trưng Đại học Y dược Cần Thơ tơroi, dôm tơdrong tơchĕng hơlen khoa hŏk kŭm nhen tơdrong jang hơdai hơmet, pơtho pơjao kơmăy kơmŏk lơ̆m tơdrong tŏk huêt ap đei pơma dơnuh tơ̆ hop akŏm âu hơnhăk ăn lơ tơdrong đei yua hloh găh vei lăng jơhngơ̆m pran ăn kon pơlei lơ̆m tơring:

Hop akŏm ‘noh pơma dơnuh tôch kơ gĭt kăl vă vang tơroi dôm tơdrong jang tơchĕng hơlen khoa hŏk kiơ̆ dôm ƀai roi tơbăt akŏm, dôm tơdrong tơchĕng hơlen tơdrong jang, dôm tơdrong tơchĕng hơlen jrŭ tơ̆ đĭ đăng dôm tơdrong găh tŏk huêt ap păng dôm tơdrong jĭ đei jĭ hơdai, vă hơtŏk ‘lơ̆ng tơdrong jang tang găn hơdrol, hơlen lăng băt, hơmet păng răp hơlen lăng bơngai jĭ lơ̆m tơdrong jĭ plei nuih pơma atŭm păng tŏk huêt ap pơma hơdrô̆.

Tơpă yan âu, đei lơ bơngai jĭ tŏk huêt ap tă kơ ƀôh lơ̆m hơkâu hmă đĕch, lăp chă ƀôh đei ƀơ̆t đei dôm tơdrong jĭ nhen jĭ kơ̆l, măt bơbul, hơving măt, teh kơtơh dăh mă ƀơ̆t đei dôm tơdrong jĭ dêh hloh nhen pham bluh tơ̆ ‘ngok.. kơlih yua đơ̆ng noh tŏk huêt ap đei krao ‘noh “bơngai pơlôch bơngai ưh kơ đei bu băt”.

Tơpă yan âu roi tơbăt krê hơmơt hrei ‘nâu: Đei lơ bơngai jĭ mưh đei pham bluh tơ̆ ‘ngok, mơ̆t tơ̆ khoa hơmet jĭ dêh ‘noh bơngai ŭnh hnam mă ‘nao băt ‘noh bơngai ŭnh hnam sư đei tŏk huêt ap. Mă đơ̆ng thoi noh đei lơ bơngai đĭ băt kơdih đei jĭ tŏk huêt ap, huêt ap hơnơ̆ng tŏk lơ, mă lei ưh kơ đei ƀôh tơdrong jĭ hơyơ “oei pran jăng hmă” ‘noh pơm pơ hơi ưh kơnăm khăm păng hơmet, dăh mă hơmet ưh kơ ƀlep trong, lăp mưh mơ̆t tơ̆ khoa hơmet jĭ dêh ‘noh kơdih kâu păng ŭnh hnam mă ‘nao ƀôh tơdrong jĭ tŏk huêt ap păng trong vei kơdih ‘noh gĭt kăl, mă lei ƀơ̆t doh đĭ klui bơih.

Mih ma duch nă bôl buăl kăl kơ tơplih trong arih vă veh ver dôm tơdrong tơm krê hơmơt păng hơmet jĭ tŏk huêt ap, ‘noh jĭ:

‘Nĕ et hơ̆t, et tơdrô hơlăk ƀier, mă loi ‘noh jĭ drŏ nglo. ‘Nâu jĭ trong pran kơtang hloh vă tang găn dôm tơdrong jĭ plei nuih păng ‘ngoăih kơ plei nuih.

Trong sŏng sa: Pơm kiơ̆ trong sŏng sa tơjur ƀoh gô tơgŭm pơm tơjur huêt ap. Bơngai đei tŏk huêt ap athei sa tơmam sa đei lơ kali, sa lơ plei đum, athei sa ka, tơh, ƀum ngô, rơngâu, ‘nĕ kơ sa rơmă păng klơm klak kon tơrong đei lơ a xit bek păng cholesterol pơm pơplei hoan.

Tơjur kĭ păng pơtâp hơkâu jăn:  Tơjur kĭ gô tơjur đei huêt ap kơna bơngai rơkăh kĭ păng đei ƀơm ‘lơ̆ng hăm bơngai jĭ đei hloi tơdrong jĭ nhen hơyô sĭk, ưh kơ ‘lơ̆ng li pít pham, athei pơvei kơsô̆ grŭp đơ̆ng hơkâu BMI< 25. 

Veh ver dôm tơdrong ưh kơ hiôk: Băt vei kơdih păng vei ăn rim bơngai vă kơchăng tang găn păng veh ver đei dôm tơdrong ưh kơ lăp băl; ling lang pơm păng vei ăn kơdih jơhngơ̆m đon hiôk.

Tơdăh đei tŏk huêp ap păh lăp, trong tơplih trong arih nhen ‘nao tơroi gơh kĕ vă tơgŭm tơjur huêt ap jur kơsô̆ hmă mă tam mă kăl kơ yua truh pơgang. Hăm dôm bơngai hlôi pơm kiơ̆ trong sa ĕnh, pơhrăm hơkâu jăn păng dôm trong hơmet ưh kơ kăl pơgang mă huêt ap bơ̆n oei ưh kơ jur, ƀơ̆t doh kăl kơ yua pơgang vă vei lăng huêt ap.