VOV4.Bahnar - Hre\i au, tơring Tây Nguyên hlôi yak tru\h pơyan ‘mi. Vă tơl hơdăh dôm jơhngơ\m tơtăm đơ\ng kon pơle\i cho\h jang sa găh ve\i lăng, tu\h prôi pho\ng, mơ\r ăn chehphe lơ\m pơyan au lơ liơ, tơ\ hơla au nhôn gô pơ tru\h ăn mih ma duch nă kon pơle\i dôm nơ\r pơtho tơbăt đơ\ng tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam, Kơdră An^h jang Khoa ho\k găh Dơno\ an^h tơm Khoa ho\k kih thuơ\t Cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên.

Pơyan ‘mi pơtơm duh jing khei năr plei cà phê tih tenh, atu\m hăm noh tơdrong to\k giơ\ng đơ\ng xơdrai tơ ‘mơ\ng cà phê pơtơm to\k giơ\ng mơ\n. Ăh jăl mă âu, tơ ‘mơ\ng to\k giơ\ng, xơdrai klăh pran tenh, yuơ noh athei dăh kăt hleh tơtom. Tiến sih Tôn Nữ Tuấn Nam pơtruh nơ\r: Hơbo\ đei minh [ar xơdrai kro lơ\m pơyan phang âu ki, mă kăl noh pơyan phang xơnăm âu to# đunh, noh hăp kro pơđ^. Bơ\n athei pơ ‘ngoaih rơgoh dôm xơdrai kro noh mă blu\ng. Đang kơ noh pơtơm hơlen lăng dôm anih mă đei xơdrai ie\ klăh lơ, mă hăt noh ăh xơdrai tơ ‘mơ\ng hăp hon lơ atu\m lơ\m minh anih, noh bơ\n athei kăt hleh le# dôm xơdrai mă ưh kơ đei yua [ơ\t hon atu\m minh anih thoi noh, yuơ thoi noh kơchơ\t ‘lơ\ng gô axong ăn lơ xơdrai păng xơdrai gô ưh kơ pran ôh.

{ơ\t kăt hleh xơdrai tơ ‘mơ\ng noh mih ma duch nă athei băt kăt hleh dôm xơdrai klăh lơ xơdrai kon ăh minh anih xơdrai. Athei rong lơ\m 3 xơdrai đe\ch vă hăp kơtoe\n plei. Kăt hleh xơdrai klăh kon lơ noh vă ‘năr chră truh tôm xơdrai lơ\m tơm cà phê.

Đơ\ng ro\ng kơ kăt hleh xơdrai, noh athei axong kơchơ\t ‘lơ\ng păng hơlen to# ‘năr chră mă tro\ [lep hăm tơdrong to\k giơ\ng kơ tơm cà phê vă rong răh plei păng vei ăn xơdrai tơm gơh rơhơi pran kơtoe\n plei ăn xơnăm đơ\ng ro\ng: Tơm cà phê dang ei kăl lơ kơchơ\t ‘lơ\ng, kiơ\ đơ\ng tuh pho\ng noh bơ\n axong lơ kơchơ\t ‘lơ\ng ăn cà phê vă hăp đei lơ plei. Dang ei đei minh [ar tơring plei tih tenh bơih, đei minh [ar ‘măng ‘mi thoi noh plei hăp tih tenh păng athei tuh pho\ng tơtom vă rong plei âu. Atu\m hăm noh duh gô hon dôm xơdrai ‘nao, dôm xơdrai vei ăn xơnăm đơ\ng ro\ng, hăp to\k giơ\ng, hăp to\k giơ\ng tenh kuăng. Păng ‘meh ăn tơm cà phê ke\ giơ\ng pran vă rong răh plei, rong răh xơdrai tơm, jing dôm xơdrai ‘măn ăn xơnăm kơnh noh bơ\n kăl axong măh kơchơ\t ‘lơ\ng ăn tơm cà phê.

Dang ei lơ\m tơring đei lơ kơloăi pho\ng lu\k lơ\k hăm tơdrong tro\ [lep ăn rim jăl to\k giơ\ng pran phara băl kơ tơm cà phê. Yuơ noh, mih ma duch nă athei rơih kơloăi pho\ng mă tro\ [lep vă tuh ăh pơyan ‘mi: Lơ\m pơyan âu noh mih ma duch nă gơh rơih dôm kơloăi pho\ng mă đei lơ kơchơ\t đạm, đei lơ kơchơ\t lân păng kali. Ăh pơyan âu tơm cà phê duh kăl lơ kơchơ\t đạm păng lơ lân hloh vă klăh hon xơdrai păng hon hla tenh hloh, păng kali noh kăl ăn tơdrong tih pran hăm plei, mă thoi noh hăp duh tam mă kăl lơ nhen ăh khei mă plei cà phê pơtơm tih jing găr klo\ng cà phê, ăh khei mă âu noh kăl lơ hloh.

Mih ma duch nă duh athei băt truh trong pơkăl tuh pho\ng mă tro\ [lep vă tơm cà phê gơh đei lơ plei păng gơh trep pho\ng ‘lơ\ng hloh. Kiơ\ kơ rim tơring teh mă trong tuh pho\ng đei dôm tơdrong kăl hơdăh. Tiến sih Tôn Nữ Tuấn Nam tơbang dôm tơdrong kăl nhen tơ\ hơla âu: Lơ\m pơgar mă teh tơmăn noh mih ma duch nă athei băt kôih ako\m hla, tuh pho\ng tơ\ kpal vă teh uh ‘lơ\ng. Đang kơ noh mưh ‘năr ‘mi noh pho\ng gô hach păng hram lơ\m teh ‘lơ\ng hloh. Oei mưh ưh noh mih ma duch nă kôih hla vă kla#p teh, dăh mă choh kla#p pho\ng noh lơ\m teh. Dang ei dôm tơring mă đei đak ruih jrăh, mir pơgar mă tơje# tơring đei đing ruih đak noh mih ma duch nă tuh pho\ng, ruih to\ xe\t đak măh ăn pho\ng hach hram tơ\ teh noh ‘lơ\ng hloh. Kơlih xơnăm âu hơyuh to# ‘mi ưh kơ xđơ\ng, dôm ‘măng ‘mi ăh blu\ng pơyan tơbo\ dăh xđơ\ng hloh noh dôm tơring ưh kơ đei xđơ\ng yao, ‘mi minh ‘măng noh to# truh 5,6, 7 năr thoi tơnap kơ tuh pho\ng. Yuơ noh tuh pho\ng păng ruih đak jing minh trong jang kơchăng vă dăh tom axong tơtom pho\ng ăh blu\ng pơyan ‘mi.

Hăm dôm pơgar cà phê pơtăm tơ\ tơring groi kông, teh krang. Tơdrong tuh pho\ng athei vei xđơ\ng, ne\ ako\m minh anih ôh, atu\m hăm noh, athei kla#p teh vă tang găn pho\ng ro le\ch tơ\ ‘ngoaih hoach kư\ kă đe\ch: Tơ\ dôm tơring mă mih ma duch nă pơtăm tơ\ teh kông krang noh vă kơ pho\ng gơh hram ‘lơ\ng, ‘lơ\ng hloh noh ba duh tuh pho\ng păng chruih đak, dăh mă mưh ưh kơ đei đak ruih noh mih ma duch nă athei chor trong ăh tong ane# dôm trong cà phê, tuh pho\ng tơ\ noh păng kla#p teh. Đei lơ anih pơtăm tơ\ teh krang dêh hnang noh lơ xơnăm xir hơlu\ng chor trong cà phê hơgăt teh oei pă ie\ ioch, dang mih ma duch nă hơmet hơlu\ng ăh tơm cà phê roi ie\ hloh, thoi noh tuh pho\ng noh pho\ng ưh kơ đei tơhiu, păng mih ma duch nă tuh pơđ^ pho\ng tơ\ noh, păng mưh ăh ‘năr to# noh hăp pơm ăn hla kro păng ruh yuơ pho\ng pơrăm. Yuơ bơ\n tuh pho\ng ako\m minh anih ie\ lơ jat, noh rơh cà phê trep lơ pho\ng dêh hnang, pho\ng pơm ăn rơh păng hla jô kro pơđ^. Dăh mă tuh pho\ng ăh ‘năr to# noh hăp tơpăr hơyuh adoi pơm ăn kơ hla cà phê kro honh, tơdrong mă noh hli hlơt tơpă.

Atu\m hăm tơdrong axong kơchơ\t ‘lơ\ng, duh kăl tơre\k truh to# ‘năr chră, hơdrông păng ‘nhe\t pơrăm, athei axong to# ‘năr chră mă tro\ [lep hăm tơdrong to\k giơ\ng đơ\ng ‘long pơtăm vă tơm rong răh plei xđơ\ng, hon klăh xơdrai pran, vă vei xđơ\ng ăn ‘long pơtăm gơh đei lơ plei, plei ‘lơ\ng păng xđơ\ng. 

Lan - Zứt chih păng rapor