VOV4.Bahnar - Phe\, sơ\k, mong răk chehphe jing tơdrong jang joăt joe kơ kon pơle\i đơ\ng ki he\i bre\i mơsơ\. Mă le\i tơdrong chă phe\ đe\i ‘lơ\ng, pơm tơ jur dă [iơ\ hiong răm lơ\m phe\ păng sơ\k, ot ‘no\h kăl pơm kiơ\ kơ jăp trong jang kih thuơ\t lơ\m chă phe\, sơ\k, ve\i răk. Năr au, Kih sư Võ Văn Thắng, bơngai joăt jang An^h jang hơlen Sinh Hoá păng Kmăi kmo\k sinh ho\k găh Dơno\ an^h chă tơche\ng Khoa ho\k, Kih thuơ\t Cho\h jang sa Bri ‘long Tây Nguyên pơtho ăn kon pơle\i bơ\n găh chă phe\, ve\i lăng chehphe đơ\ng ro\ng phe\ sơ\k.

- Ap^nh kih sư chă tơroi mă hơdăh găh tơdrong phe\ chehphe ư\h kơ [lep ‘no\h gô pơm kơne# lơ liơ tru\h dơnơm chehphe adoi nhen pơm kơne# tru\h găh ple\i chehphe?

Kih sư Võ Văn Thắng: Tơdrong chă phe\ chehphe ư\h kơ [lep kih thuơ\t mă blu\ng pơm ăn bơngai phe\ gle\h lap păng phe\ io\k đe\i ư\h kơ lơ. Mă [ar gô pơm kơne# ăn pơgar chehphe pơm ăn dơnơm chehphe ư\h kơ ke\ jing ‘lơ\ng đơ\ng ro\ng phe\, pơm ăn sơnăm đơ\ng ro\ng ple\i ư\h kơ lơ. Mư\h phe\ ư\h kơ [lep kih thuơ\t, je\i pơm ăn ple\i chehphe ư\h kơ gan ‘lơ\ng kơ yuơ kon pơle\i bơ\n chă phe\ [ơm lơ ple\i kơse\, ple\i ‘lơ\p păng phe\ hơnhu\l lơ\m mă no\h chă sơ\k ư\h kơ jăh kro păng chă sơ\k lơ\m mă no\h kro ư\h hơnơ\ng.

- Mư\h le\i kih sư ăi, chă phe\ chehphe lơ liơ mă tro\ [lep păng bơ\n hăm đe\i kơchăng yă kiơ mư\h chă phe\ chehphe ưh?

Kih sư Võ Văn Thắng: Vă phe\ chehphe ‘lơ\ng hơ iă, mă blu\ng hơdrol kơ vă phe\ 15 năr ‘no\h kon pơle\i bơ\n pruih pơgang pơlôch hmôch vă chă phe\ hiôk hian. Lăp đơ\ng ro\ng pơlôch hmôch ‘no\h bơ\n năm lăng pơgar ‘long, [o#h pơgar chehphe hlôi đe\i đum đơ\ng 30 tru\h 40% ‘no\h bơ\n năm phe\ ‘măng mă blu\ng. Hơdrol vă chă phe\, kon pơle\i bơ\n pơ pro\ tôm dôm tơmam drăm pơ yua ăn chă phe\ nhen: Săng kăt sơdrai, tang do\ to\k phe\ lăo tơ\l, găng ti, kơ [at, [i tăh ple\i. Kơchăng: Găng ti, chă rơih dôm găng ti hơ [ơ\l păh ai vă mư\h phe\ ‘no\h đe\i mơn tơ\ tơpang ti, ‘ne\ chă răt hơ [ơ\l dêh hnang kơnh chă phe\ ư\h kơ mơn ti ‘no\h pơm ăn bơ\n chă phe\ tơnap tap. {i tăh, bơ\n io\k yua dôm [i rơgo\h. Tơdăh chă io\k [i pho\ng dăh mă [i pơgang le\i chă p^h mă rơgo\h vă hoe\i pơm kơne# ăn găr chehphe đơ\ng ro\ng au kơng.

- Tơpă yan au, kơ yuơ tơtăm hli đe chă tơtông, kơna kon pơle\i chă phe\ pơgo\h chehphe lơ\m m^nh ‘măng hloi. Tơdrong mă au hăm đe\i pơm kơne# yă kiơ tru\h tơdrong ‘lơ\ng kơne# kơ chehphe dăh mă ư\h ho\ kih sư?

Kih sư Võ Văn Thắng: Kon pơle\i bơ\n jăh chă pơ pro\ 3 ‘măng năm phe\. ‘Măng mă blu\ng ‘ne\ phe\ ple\i kơ se\ kơ yuơ khe\i ‘năr au dôm ple\i kơse\ oe\i ư\h kơ đe\i tôm dôm kơchơ\t kro kơna tơdăh bơ\n chă phe\ ple\i kơse\ ‘no\h kơnh pơm ăn găr chehphe ư\h kơ trăp păng ple\i kro je\i ư\h kơ ‘lơ\ng hơ iă. ‘Măng mă 3 phe\ pơgo\h hăm ple\i kơse\ uơ oe\i pă to\ se\t kơ yuơ ple\i kơse\ khe\i ‘năr au hlôi đ^ kră mă le\i hăp tim mă tom đum kơna ple\i tim mă đe\i [o#h [rê. Mư\h phe\, kon pơle\i bơ\n io\k 2 blăh kơ [at chă lơ\k tơ\ tơm mă să vă kơ ple\i hoe\i tơ prăh tơ\ ‘ngoăih. Lơ\m mă phe\ ‘no\h kon pơle\i bơ\n phe\ hơ broch păh ai đơ\ng lăm năm tơ\ ‘ngoăih. Đe\i [ar trong phe\: Mă m^nh bơ\n chă hơ broch hơnhu\l hăm dôm sơdrai ple\i đ^ đum ngăl bơih. Tơdăh dôm sơdrai đe\i ple\i oe\i kơ se\, tơdrao le\i bơ\n hơbroch toe\ch vă rơ\ih dôm ple\i đum hơlu\ng, găh ple\i kơ se\ le# tơ\ no\h păng chă hơbroch păh ai vă ve\h ver phe\ hloi dôm hlak hla tơ\ kơnho\ng sơdrai.

            Pơkă dơ\ng ‘no\h hơdrol vă phe\ ‘no\h bơ\n chă pơtho ăn dôm bơngai jang chă phe\ ăn kơ bơ\n băt trong phe\ lơ liơ mă [lep vă đe sư chă phe\ hoe\i kơ hlăi kih thuơ\t pơm ăn tơ hrak sơdrai, pơm ăn sơdrai tơgơ\, hơlu\ng hla.

- Kih sư ăi, lăp đơ\ng ro\ng chă phe\ ‘no\h bơ\n ve\i răk chehphe lơ liơ vă dă [iơ\ pơm kơne# ăn găr chehphe đơ\ng ro\ng au kơnh?

Kih sư Võ Văn Thắng: Lăp đơ\ng ro\ng bơ\n chă phe\ đang, tơdăh đe\i rơvơn chă sơ\k, ot hloi le\i ‘lơ\ng hlo\h. Tơdăh ư\h kơ chă sơ\k ot hloi le\i hăm chehphe Vo#i bơ\n ‘ne\ chă mong răk hlo\h 48 jơ ( 2 măng 2 năr). Mă [ar, lơ\m khe\i ‘năr sơ\k bơ\n ‘ne\ chă pôi hơ [ơ\l hlo\h 40cm kơ yuơ tơdăh pôi  hơ [ơ\l lơ lo\h pơm ăn yu\h to\. Lơ\m jơ ‘năr yu\h to\ lơ lo\h je\i pơm ăn dôm pơmau phơ\k adoi nhen m^nh [ar sơmach pơra\m tơle\ch m^nh [ar kơ chơ\t pơm kơne# tru\h găr ư\h kơ ‘lơ\ng, pơm kơne# tru\h jơhngơ\m jăn kon bơngai. Tơ dăh tơ [ơ\p to\ ‘mi kial ư\h sơđơ\ng, ư\h kơ tom chă sơ\k chă ot le\i bơ\n chă rơ\ih [ơ\t yơ rơngơp, chă tu\h tơrăih mă hơtăng păng hơnơ\ng chă tơra\ih vă ve\h ver yu\h to\. Tơdăh đe\i rơvơn tơ je# ‘no\h đe\i an^h sơ\k hơdre\ng mơng le\i bơ\n năm chă sơ\k hơdre\ng ot hloi ple\i chehphe tơdăh khe\i ‘năr ‘mi pru.

            Lơ\m khe\i ‘năr tăh chehphe lơ\m [i mong răk lơ\m hnam mong, bơ\n kơchăng tơ\ drơ\h hnam mong kăl đe\i hơdrơ\r. Tơdăh ư\h kơ đe\i pơm hơdrơ\r le\i bơ\n io\k ‘long do\l kơ jung vă [i hoe\i [ơm tơ\ drơ\h hnam. Tơdăh [i [ơm drơ\h hnam gô pơm ăn ju đơ\ng drơ\h hnam hram mơ\t lơ\m [i chehphe pơm ăn ple\i chehphe ju păng mư\h tru\h ‘năr to\, an^h ư\h kơ rơhơi gơ glang ‘lơ\ng hơ iă. Mă [ar dơ\ng mư\h chă tăh mong chehphe lơ\m hnam mong, bơ\n ư\h kơ gơ\h chă ming [i tơ ngit hăm tơnăr mă le\i chă do\ng [i atăih tơnăr hnam dang 30cm vă pơm ăn rơhơi gơ glang păng ve\h ver chă ju đơ\ng tơnăr hnam hram năm tơ\ [i chehphe păng hnam mong răk je\i ‘ne\ gan tre\p dêh hnang vă kial tơ hlu ‘lơ\ng hơ iă lơ\m an^h.

- Le\i ah, bơnê kơ kih sư hơ!

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t