VOV4.Bahnar - Khei năr dang ei, lơ mih ma duch nă tơ\ lơ tơring lơ\m dêh char Dak Lak to\k bo\k pe\ cà phê pơyan 'nao. Atu\m hăm tơdrong kơjă răt cà phê hơto\k hloh noh xơnăm âu yuơ hơyuh to# 'mi xơđơ\ng [iơ\ noh plei cà phê hơto\k lơ hloh pơtêng hăm xơnăm xơ\.  

Chơt hơ iă yuơ kơjă cà phê xơnăm âu kăp hloh pơtêng hăm xơnăm xơ\, yă Nguyễn Thị Thu Thủy, tơ\ thôn 2B, xăh Ea Mnang, apu\ng }ư\ Mgar, dêh char Dak Lak ăn tơbăt, ưh adro# kơjă kăp hloh mă xơnăm âu plei cà phê lơ hloh xơnăm xơ\. Kiơ\ jo# hơlen, hăm 1 ha cà phê, unh hnam yă Thủy đei yua pơhlom 4 tấn cà phê găr, hloh 2 ‘măng pơtêng hăm xơnăm adrol ki. Kiơ\ yă Thủy, xơnăm âu ‘mi lơ noh tơm cà phê to\k giơ\ng ‘lơ\ng, tơm xơdrai jơk [l^k, plei tih, găr hơpôm noh đei yua lơ hloh kơ dôm xơnăm adrol ki: Ăh khei chôh pơkao xơnăm âu noh xơdrai ‘lơ\ng, xơnăm đơ\ng ro\ng [ôh duh đei. Pơtêng hăm dôm xơnăm adrol ki noh xơdrai tơm xơnăm âu giơ\ng ‘lơ\ng hloh. Plei xơnăm âu đei yua lơ hloh 2 ‘măng pơtêng hăm xơnăm xơ\. Minh hecta đei yua pơhlom 4 tấn găr.

Duh atu\m hăm tơdrong chơt hơ iă yuơ cà phê đei yua lơ hloh, yă Nguyễn Thị Toàn, tơ\ thôn 2A, xăh Ea Mnang, apu\ng Chư\ Mgar chơt hơ iă ăn tơbăt, dang ei unh hnam hlôi pe\ đei tong ane# kơxo# cà phê lơ\m hơgăt 1 ha 2 sào kơ unh hnam. Ưh adro# đeo lơ plei, gơnơm đơ\ng hơyuh to# ‘mi xơđơ\ng noh jên huach jang păng vei lăng cà phê xơnăm âu to\ xe\t hloh, lơ\m kơplăh găr cà phê adoi ‘lơ\ng hloh mơ\n: Xơnăm âu noh vei lăng ưh hrat, kơlih xơnăm xơ\ to# lơ hloh noh ba athei tuh pho\ng păng ruih đak lơ. Oei xơnăm âu noh ‘mi lơ ba ưh vei jang nhen xơnăm xơ\ ôh. Rim xơnăm noh đei yua pă dôm yơ, oei xơnăm âu noh đei [iơ\, pơyan cà phê đei lơ plei păng ba sat găr noh đei lơ pơtih nhen minh tă cà phê kơđoh noh ot đei 50 kg cà phê găr.

{ok Pham Quang Mười, Kơdră Anih choh jang xa păng Hơto\k tơring pơxe\l apu\ng Chư\ Mgar ăn tơbăt, hơgăt cà phê lơ\m ja#p apu\ng noh 36.000 ha, lơ\m noh đei je# 34.000 ha cà phê pe\ plei. Kiơ\ đơ\ng hơlen tơ\ dôm pơgar ‘long ăn [ôh, plei cà phê lơ\m ja#p apu\ng pơyan âu đei pơhlom 2,49 tấn/ ha, hơto\k hloh 30% pơtêng hăm pơyan adrol ki. Kơxo# cà phê đei yua 85.000 tấn. Khei năr dang ei kơjă kăp đơ\ng 36-38.000 hlak jên minh k^. Mă lơ plei mă lei hơbo\ plei cà phê to\k lơ ưh đei dôm yơ, yuơ hơgăt  cà phê kră đei hloh tong ane# hơgăt pơtăm.

Atu\m hăm tơdrong hơvơn tơroi kon pơlei pe\ plei kiơ\ pơkăp, dang adro# pe\ ăh plei cà phê đum lơ\m tơm tôm đơ\ng 80% to\k tơ\ kơpal noh apu\ng Chư\ Mgar duh hơvơn dôm xăh, thôn pơlei ako\m khul vei hơlen hơnơ\ng tơ\ dôm var pơgar vă vei xơđơ\ng mu\k drăm ăn kon pơlei lơ\m pơyan pe\ plei ‘nao: Xơnăm âu đei minh tơdrong noh mă plei đei lơ hloh pơyan adrol ki, yuơ đak ‘mi ‘lơ\ng xơđơ\ng. Mă lei yuơ hơgăt cà phê kră lơ\m apu\ng Chư\ Mgar athei tơlang truh xơnăm 2020 noh pơhlom 10.000 hecta noh plei cà phê duh tơjur pơtêng hăm pơkăp. Pơtoi kơ tơdrong pơkăp jang ăh pơyan xơnăm 2016 - 2017 noh dôm xăh tơre\k truh tơdrong ako\m khul vei xơđơ\ng tơmam drăm kon pơlei, adrin hơvơn kon pơlei pe\ đum truh 80% plei đum vă hơto\k pơ ‘lơ\ng găr cà phê hloh kơ dôm xơnăm adrol.

Lơ\m tơdrong tơroi tơ\ ala au, Tiên si Phan Việt Hà, Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r An^h tơm chă tơche\ng Khoa ho\k kih thuơ\t Cho\h jang sa Bri ‘long Tây Nguyên gô chă pơkă ăn kon pơlei bơ\n m^nh [ar trong chă phe\ păng ve\i lăng chehphe lơ\m khe\i năr ‘mi jrăh nhen sơnăm au.

- {ok tiên si Phan Việt Hà ăi, to\ ‘mi kial sơnăm au đe\i [ơm lơ liơ hăm tơdrong ato\k tơ iung kơ dơnơm păng ple\i chehphe?

Tiên si. Phan Việt Hà: Sơnăm au kơ yuơ đe\i [ơm đơ\ng hơyu\h to\ ‘mi La Nina kơna ro\ năng ‘mi kơte\ch tru\h đ^ khe\i 12, ‘nau kiơ\ nơ\r tơ dra hơlau đơ\ng Dơno\ an^h tơm hơlen To\ ‘mi kial Te\h đak. Tơdrong pơđunh khe\i năr ‘mi je\i đe\i [ơm tôch kơtang tru\h tơdrong jang chehphe mă kăl lơ\m khe\i năr au ‘no\h j^ khe\i năr chă phe\ bơ\n je\i băt ngăl, mư\h ‘mi đunh lơ lo\h ‘no\h tơdrong chă phe\ phe\i chehphe tôch tơnap tap păng mư\h phe\ đang păng sơ\k ‘no\h je\i đe\i lơ tơdrong kăl lăng tru\h vă pơm lơ hoe\i pơm ăn chehphe kơne#.

Lơ\m sơnăm au mư\h chehphe đum ‘no\h bơ\n je\i hơdrin phe\ mă le\i hơdrin mư\h phe\ đang ‘no\h kăl đe\i cham sơ\k vă ve\i lăng ple\i ‘lơ\ng, ‘ne\ chă sơ\k tơ\ te\h ho\h. Tơdăh sơ\k tơ\ te\h ‘no\h lơ\k [at vă ve\i lăng găr chehphe mư\h đe\i ‘mi, ‘no\h jing dôm tơdrong mă kon pơlei bơ\n kăl kơchăng mư\h chă phe\ chehphe.

- Hăm đe\i [ơm đơ\ng to\ ‘mi kial lơ lo\h ‘no\h tơdrong chă phe\ chehphe sơnăm au hăm đe\i pha pơtêng hăm dôm sơnăm hơdrol ư\h tiên si?

Tiên si. Phan Việt Hà: Tơdrong ‘mi jrăh ‘no\h m^nh păh đe\i [ơm tru\h tơdrong đum kơ ple\i chehphe kơ yuơ lơ lo\h sơnăm au chehphe đum ư\h kơ gan hrơ\p m^nh ‘măng pơtêng hăm rim sơnăm. Mư\h to\ hơnơ\ng ‘no\h chehphe đum hrơ\p m^nh ‘măng. ‘No\h kon pơlei je\i jăh pơm kiơ\ nơ\r chă pơtho khan đơ\ng kơpal ‘no\h bơ\n chă phe\ chehphe lơ\m 3 ‘măng. Dang e\i je\i hlôi đe\i chehphe đ^ đum ‘no\h gô chang đum đơ\ng 10 tru\h 20% ‘no\h bơ\n phe\ ‘măng mă blu\ng, ve\h ver le# hăp đum đunh năr kơnh ple\i hăp kơne# păng pơ jing rơvơn ăn kơmot ker ple\i chek lar char lơ. Đơ\ng ro\ng ‘no\h bơ\n gô chang hăp đum tru\h 50% ‘no\h bơ\n phe\ ‘măng mă 2 păng gô chang ‘măng mă hơtuch ‘no\h mă đơ\ng ple\i oe\i kơ se\ ră mă le\i bơ\n phe\ pơgo\h hloi. ‘No\h jing bơ\n kơchăng ‘no\h to\ se\t hlo\h bơ\n chă phe\ lơ\m 3 ‘măng lơ\m pơyan phe\ kơ sơnăm.

- lei ah, hre\i au lơ\m tơdrong mong răk ‘no\h kon pơlei đe\i tơdrong joăt chă ot hơdrih đang kơ ‘no\h sơ\k. Mư\h le\i lơ\m khe\i ‘năr ‘mi nhen sơnăm au ‘no\h kon pơlei kăl chă sơ\k chehphe kiơ\ trong mă au dăh mă ưh ho\ tiên si?

Tiên si. Phan Việt Hà: Mă [lep lơ\m jang chehphe, nhôn ư\h kơ đe\i chă pơma yă kiơ tơdrong kon pơlei ot hơdr^h chehphe vă sơ\k [ônh kơ kro. Mă le\i lơ\m khe\i năr dang e\i ‘no\h bơ\n hơdrin pơge\nh lơ\m dôm ‘năr to\ bơ\n je\i gơ\h chă ot hơdr^h chă sơ\k mă le\i ‘ne\ gan pơm hơnơ\ng lơ lau. Păng tơdrong kăl lăng tru\h ‘no\h kăl chă klơ\p ple\i chehphe ‘ne\ le# hăp hơ iu\h lơ ‘măng kơnh pơm ăn găr chehphe ư\h kơ ‘lơ\ng, hăp găm.

- Lei ah, mư\h le\i hăm tơdrong ve\i lăng năng tông pơm ăn jing ‘lơ\ng dơ\ng đơ\ng ro\ng phe\ ‘no\h tiên si hăm đe\i chă pơkă ăn kon pơlei lơ liơ ưh?

Tiên si. Phan Việt Hà: Lơ\m khe\i năr ‘mi đunh khe\i năr lơ lau ‘no\h tơdrong chă tơruih ăn klui [iơ\, ‘no\h jing tơdrong chăt bôp pơkao hăp klui tru\h đơ\ng ro\ng Têt păng bơ\n je\i hơdrin gô chang đe\i bôp pơkao lơ ‘no\h mă tơruih đak ư\h kơ chă tơruih kiơ\ tơdrong joăt đơ\ng sơnăm hơdrol ‘no\h tơruih đak hơdrol kơ khe\i ‘năr Têt lơ\m mă bôp pơkao tim mă chăt tôm. Tơdăh tơruih hrôih ‘no\h pơm ăn pơgar chehphe ư\h kơ gan ple\i lơ\m sơnăm đơ\ng ro\ng.

- Lei ah, bơnê kơ ih tiên si hơ.

Tơblơ\ nơ\r păng rapor: Lan - Amazưt