VOV4.Bahnar - Thak si Phạm Công Trí, kơdră An^h jang ve\i lăng Cho\h jang sa bri ‘long găh An^h tơm chă tơche\ng khoa ho\k kih thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên gô pơtho tơbăt ăn kon pơlei bơ\n m^nh [ar trong ve\i lăng sâu riêng.

- Thak si ăi, lơ\m tơdrong pơtăm ‘long sâu riêng kon pơlei kăl kơchăng yă kiơ lơ\m ve\i lăng hăp?

Thak si Phạm Công Trí: ‘No\h gô mơ\ng ‘long sâu riêng bơn chă pơtăm ngăl hăp dăh mă pơtăm hrau hăm ‘long pơtăm anai kơna bơ\n đe\i trong ve\i lăng mă ‘lơ\ng, mă le\i hăm ‘long sâu riêng ‘no\h jing ‘long pơtăm tôch tơnap, bơ\n kăl lăng hơlen găh tơ drong blu\h vơ\ tơ ‘mơ\ng hăp păng khe\i năr ple\i t^h vơ\ vă pơm lơ liơ băt hơdăh khe\i ‘năr blu\h vơ\ tơ ‘mơ\ng, dăh mă khe\i ‘năr rong ple\i, kơna bơ\n chă, tơdăh bơ\n chă prôi pho\ng vă ple\i ăl ‘no\h ple\i hăp gô ư\h kơ ‘lơ\ng dăh mă hơku\ng ple\i. Hăm ‘long sâu riêng ‘no\h pơ jing sơdrai ư\h hơ yơ\l. Hăm sâu riêng pơtăm hrau lơ\m mir pơgar chehphe ‘no\h pơ jing sơdrai hăp lơ liơ mă ‘lơ\ng hơ iă [ar păh ‘long sâu riêng hăm chehphe je\i tôch g^t kăl, hăp tơgu\m ăn pơ đ^ [ar kơ loăi ‘long đe\i ple\i kơ jăp.

Hre\i au trong jang IBM dăh mă jang kiơ\ cho\h jang sa ‘lơ\ng ‘no\h tơ klep hăm ve\i lăng ‘long pơtăm ako\m. Việt Nam jing m^nh lơ\m dôm te\h đak yak hơdrol găh pơm tơle\ch tơmam sinh ho\k pơm ăn đe\i pơrang ‘lơ\ng pơra\m pơrang kơne#, pơt^h gia nhen tơmam Tricodecma păng m^nh [ar kơ loăi vi sinh hlôi đe\i io\k jơne\i hre\i au. Păng hre\i au tơ\ ‘long sâu riêng ‘no\h kơ yuơ pơrang Phytoxthora păng dôm tơdrong găh ôm rơ\h je\i tôch mơmat kơna kon pơlei kăl kơchăng mă bre\.

- Mưh le\i găh mơ\r jing ‘lơ\ng ‘no\h lơ liơ ho\ thak si? Hre\i au đe\i [o#h te\ch mơdro lơ kơ loăi pho\ng joăt chă tu\h ăn kơ ‘long sâu riêng, lơ lo\h kon pơlei rơ\ih răt io\k dôm pho\ng au chă prôi ăn kơ sâu riêng pơtăm hrau hăm ‘long pơtăm anai ưh?

Thak si Phạm Công Trí: Tơdăh kon pơlei chă răt prôi pho\ng joăt prôi ăn kơ ‘long sâu riêng ‘no\h [o#h kơ jă hăp măt hlo\h kơ pho\ng prôi ăn chehphe, mă le\i tơdăh hlôi chă pơtăm hrau ‘no\h lơ\m khe\i năr sâu riêng hlôi ple\i bơ\n prôi hloi ăn kơ ‘long sâu riêng păng m^nh [ar dơnơm chehphe tơje# hăm ‘long sâu riêng, tơdăh lơ\m khe\i năr ‘long sâu riêng tim mă ple\i, đơ\ng khe\i năr au tru\h đ^ sơnăm ‘long chehphe rong ple\i le\i bơ\n chă prôi pho\ng kơ loăi pho\ng prôi ăn chehphe đe\ch. Lơ lo\h bơ\n pơ jing đe\i [ar dơnơm ‘long pơtăm au jing ‘lơ\ng păng dă [iơ\ tơhoach kon jên dơ\ng.

- Thak si ăi, ih tơroi lăng dôm kơ loăi sơdrông pơrang pơra\m tơ\ ‘long sâu riêng păng trong gơlong tang găn sơdrông pơrang au lơ liơ?

Thak si Phạm Công Trí: ‘Long sâu riêng đe\i lơ kơ loăi sơdrông pơrang pơra\m, lơ\m au mă kăl ‘no\h Phytoxthora. Hre\i au pơrang Phytoxthora ‘no\h pơrang pơrăm kơtang hlo\h. Je\i nhen tiu tơ\ dơnơm ‘long sâu riêng tơdrong ve\i lăng năng tông pơrang au tôch mơmat tat, păng hre\i au bơ\n kăl kơchăng lơ lau, đe\i ‘măng đơ\ng găh dơđăh hlôi đe\i pơrang phytoxthora bơ\ih păng kon pơlei bơ\n kăl ve\i lăng mă [lep.

Hre\i au nhôn đe\i pơkă lơ lau, găh lơ kon pơlei bơ\n hlôi jang kiơ\ tang găn sơdrông pơrang pơrăm ‘long pơtăm, lơ\m au đe\i ‘long sâu riêng, mă kăl hăm ‘long sâu riêng ‘no\h tơm t^h kơ jung tơdăh ‘moi kiơ\ pruih pơgang lơ\m jơ ‘năr ‘mi ư\h kơ tom băt le\i pơgang ‘no\h ư\h kơ gan s^t. Kơna kon pơlei bơ\n kăl jang hrơ\p m^nh ‘măng hăm pruih pơgang ăn pơgar đang ‘no\h bơ\n chă pruih hloi rim tơmam sinh ho\k nhen TricoGold dăh mă rim kơ loăi trico hữu hiệu mă ư\h le\i rim kơ loăi pơgang sinh ho\k anai mă tơ\ te\h đak Việt Nam bơ\n je\i hlôi đe\i lơ gô tơgu\m ăn pơgar mir ‘long pơtăm bơ\n gô ‘lơ\ng hơ iă hlo\h. Mă kăl hlo\h ‘no\h dôm dơnơm ‘long sâu riêng pơtăm hrau hăm chehphe dăh mă tiu ‘no\h rim pơrang pơra\m le\i lăi d^h băl kơna bơ\n je\i pruih pơ đ^ hăm dôm ‘long pơtăm hrau ‘no\h hloi.

- ‘Ngoăih dôm tơdrong kơpal le\i thak si oe\i chă pơkă yă kiơ ăn kon pơlei lơ\m chă pơtăm păng ve\i lăng ‘long sâu riêng ưh thak si?

Thak si Phạm Công Trí: Kon pơlei kơchăng ‘ne\ chă pruih dôm kơ loăi pơgang hăp ge\i lơ\m te\h đunh, hre\i au đe\i kon pơlei chă pruih pơgang tơ\ te\h pơm ăn hram mơ\t lơ\m dơnơm ‘long sâu riêng ‘no\h tôch hơmơt dêh. Hăm pơgar jang pơtăm ‘long sâu riêng kiơ\ VietGap đe\i sơkơ\t hơdăh ‘lơ\ng le\i bơ\n jang kiơ\ mă kơ jăp, tơdăh tim mă drơ\ng ‘lơ\ng, jang kiơ\ trong tơchơ\t ‘lơ\ng VietGap ‘no\h je\i tôch hơ iă păng sơđơ\ng kơna ‘nau trong mă An^h tơchă tơche\ng Tây Nguyên pơ tru\t jang kăl jang kiơ\ mă ‘lơ\ng.

Tơdăh kon pơlei ayơ tim mă băt trong pơtăm sâu riêng ‘no\h kăl ho\k pơ hrăm, chă hơlen vă băt hơdăh kơna chă pơtăm mă đe\i io\k yua kơ jăp. ‘Ne\ chă pơm kiơ\ pơtăm tru\h dang yơ ho\k pơ hrăm dru\h kiơ\ dang no\h kơnh mư\h đe\i [o#h pơrang pơra\m bơih le\i bơ\n chă hơmet hăp ư\h kơ tom kơna dôm tơdrong kih thuơ\t kăl băt hơdrol ‘ne\i kơna chă pơtăm ‘long sâu riêng mă io\k đe\i kơ jăp.

Nhôn pơkă ăn kon pơlei bơ\n dăh chă năm lăng dôm an^h pơ pro\ pơtăm ‘long sâu riêng kơ dêh char kơ yuơ an^h ve\i lăng cho\h jang sa je\i hlôi đe\i pơ pro\ tơring pơtăm bơih. Tơdăh bơ\n pơtăm ‘long sâu riêng lơ\m tơring pơ pro\ ăn pơtăm ‘no\h tôch hơ iă, tơdăh kon pơlei chă pơtăm tơ\ groi te\h ư\h pơ pro\ pơtăm ‘long sâu riêng le\i ư\h kơ gan ‘lơ\ng hơ iă dăh mă dôm tơdrong chă tơgu\m djru au to je\i ư\h kơ rơvơn mơ\n.

- Bơnê kơ thak si hơ.

Bơngai ch^h: H’X^u H’Mok

Bơngai tơblang: Amazưt