VOV4.Bahnar - Kơ yuơ ư\h kơ nge# đe\i te\h să, tơmam jang je\i tơchă [ônh kơ đe\i, tơdrong jang pơtăm pơmau to\k bo\k đe\i lơ u\nh hnam kon pơlei tơ\ pơlei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lăk rơ\ih io\k vă ato\k tơ iung mu\k drăm u\nh hnam. Tơdrong jang au to\k bo\k hơnhăk đe\i io\k yua kơ jăp, sơđơ\ng jang sa ăn kon pơlei.

An^h pơtăm pơmau să hlo\h 5 sao kơ u\nh hnam [ok Trương Văn Chúc oe\i tơ\ phương Ea Tam, pơlei tơm  Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lăk hre\i au tôch kơ lơ kơ loăi pơmau nhen: linh chi, pơmau d^k d^r, pơmau rơ\h, pơmau ja hôch, pơmau hơnong [a … Jơ ‘năr rơvơn lơ\m m^nh năr [ok bu\ch te\ch tru\h 5 tă pơmau hơdr^h, jo# hơto\ lơ\m 1 sơnăm jang sa io\k đe\i đơ\ng 400 tru\h 500 tr^u hlak jên. {ok Chúc tơbăt, u\nh hnam [ok chă pơtăm pơmau đơ\ng sơnăm 2007, ‘măng mă blu\ng pơtăm lơ\m 1 sao 1 poăt; đơ\ng no\h io\k pơmau rong pơmau vă pơ\ih să pơgar jang. Tru\h dang e\i, đơ\ng ro\ng vă je# 10 sơnăm jang, kơ d^h pơm tơle\ch hơdre\ch, adoi te\ch ăn kơ đe hơdre\ch pơmau. Kiơ\ đơ\ng [ok Chúc, tơdrong jang pơtăm pơmau ư\h kơ kăl hlo#h vao kơtang găh kih thuơ\t mă le\i kăl hơlen, hơdrin, hơnơ\ng năm dăr lăng, lăng hơlen pơgar rong vă tơtom [o#h păng hu\t dôm pơmau đe\i pơrang pơra\m, kăl tơruih đak hơnơ\ng vă kơ ju lơ\m pơgar, tơdăh ư\h le\i pơmau hăp kro, t^h vơ\ ư\h kơ jăh koăng pơm ăn io\k yua to\ se\t; hơdrơ\k dơ\ng, tơruih đak lơ dêh hnang, pơmau gô ôm lôch. Lơ\m rim kơ loăi pơmau ‘no\h pơmau linh chi hơnhăk đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h păng hre\i au to\k bo\k đe\i đe răt io\k lơ.

{ok Trương Văn Chúc pơma:“Sơ\ bơ\n pơtăm te\ch đe\i lăp 200 k^, mă le\i hrei au bơ\n jang đunh năr te\ch đe\i đơ\ng 400 tru\h 500 k^. Hre\i au, pơmau linh chi to\k bo\k đe\i đe răt io\k lơ, kon pơlei je\i băt pơmau linh chi ‘no\h hăp pơm ăn jơhngơ\m jăn bơ\n ‘lơ\ng hơ iă, bơ\n je\i jang lơ vă te\ch mơdro ăn kơ đe. Pơmau linh chi chă pơtăm je\i tơnap [iơ\ mă le\i hăp đe\i io\k yua lơ, hơnhăk ba ăn jang sa lơ hlo\h păng rơvơn hlo\h”.

Adoi nhen u\nh hnam [ok Chúc, unh hnam [ok Trương Tố Hà, oe\i tơ\ phương Tân An, pơlei tơm Buôn Ma Thuột hlôi tơ klep hăm pơtăm pơmau hlo\h 12 sơnăm. Hre\i au, [ok Hà hlôi jing Kơdră che\p pơgơ\r Hơp tak xah pơmau Ha Hương – m^nh an^h joăt jang păng te\ch mơdro pơmau đe ư hơ nhang lơ\m pơlei tơm Buôn Ma Thuột. Tru\h dang e\i, tơmam drăm kơ hơp tak xah đe\i te\ch mơdro nhen pơmau jahôch, pơmau d^k d^r, pơmau dơnong [a, pơmau linh chi … m^nh sơnăm jang đe\i hlo\h 30 tân pơmau hơdr^h rim kơ loăi. Pơmau Hà Hương hlôi te\ch mơdro lơ ăn tơmoi tơ\ rim pơlei tơm t^h nhen Đà Nẵng, Hà Nội, Biên Hòa... Kiơ\ đơ\ng [ok Hà, lơ\m 1 sao te\h jang pơmau, tơdăh pơtăm m^nh ‘măng lơ kơ loăi pơmau ‘no\h đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h, đơ\ng ro\ng tơklăh kon jên jang oe\i io\k đe\i đơ\ng 50 – 60- tr^u hlak jên, lơ\m 1 sơnăm jang sa đơ\ng 3 tru\h 4 pơyan. Hơdro# u\nh hnam [ok lơ\m 1 sơnăm jang sa io\k đe\i đơ\ng 500 tru\h 700 tr^u hlak jên. Tơdăh bơngai bu ‘me\h vă ho\k pơ hrăm, [ok drơ\ng nơ\r pơtho ăn phăl hơlăng:

{ok Trương Tố Hà: “ Tơdăh kon pơlei ayơ, bơngai lơ\m khu\l ayơ ‘me\h vă ho\k le\i năm tru\h tơ\ an^h jang au ba pơtho ăn đe\ch, tơdăh ư\h le\i ^nh năm pơtho tơ\ rim lăm ho\k pơtho pơ hrăm kơ An^h tơm pơtho tơdrong jang tơ\ rim apu\ng. Khul au đe sư ho\k đang ‘no\h gơ\h chă jang sa hloi kơ yuơ ba pơtho đơ\ng pơm pu\k ‘long tru\h đơ\ng mă đe\i pơmau te\ch mơdro hloi”.

Kiơ\ ch^h jo# đơ\ng An^h ve\i lăng jang mu\k drăm pơlei tơm, hre\i au pơlei tơm Buôn Ma Thuột đei dang 40 u\nh hnam păng an^h pơgar să pơtăm pơmau, m^nh sơnăm te\ch mơdro đe\i 20.000 tân pơmau rim kơ loăi, găh lơ te\ch mơdro lơ\m te\h đak. Ư|h khan hơnhăk ba đe\i io\k yua kơ jăp ăn u\nh hnam, rim an^h pơtăm pơmau oe\i tơgop pơ jing đe\i tơdrong jang sa tơ\ tơring hăm jên khe\i đơ\ng 3 tr^u hlak jên lơ\m 1 khe\i. Pơtăm pơmau ư\h gan io\k yua pơgang ve\i lăng ‘long pơtăm păng io\k yua dôm tơmam drăm cho\h jang sa đơ\ng pu\k ot ‘long, tru\h hơnong [a kơna gơ\h lang xă chă pơtăm pơmau tơ\ pơlei pơla.

Tơ\ hơla âu, thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc, pơtho môn pơtăm, vei hơlen pơmâu xa păng pơmâu pơm pơgang, tơ\ hnam trưng pơtho tơdrong jang apu\ng Cư Mgar, dêh char Dak Lak gô tơroi dơ\ng minh [ar tơdrong kăl băt lơ\m tơdrong pơtăm păng vei hơlen hơdre\ch pơmâu âu tơ\ unh hnam pơm jang.

- Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc ăi, vă pơtăm pơmâu tơ\ unh hnam noh jên axong jang mă blu\ng bơngai pơtăm pơmâu athei đei dôm yơ?

-Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc:  Mưh hăm 1 pơgar pơmâu pơhlom lơ\m 100 mét vuông noh bơ\n athei đei bơbu\ng đo\ng, hơnhuăl găm, chơng rơng, pơlăp đing pruih đak, dang kăl pơhlom 100 triu hlak jên. Hăm 100 mét vuông noh bơ\n gơh pơtăm 10 rơbâu kơ[i pơmâu, axong dang 55 triu hlak jên hơdre\ch dơ\ng.

Hăm minh kơ[i pơmâu linh chi noh 'măng mă mônh bơ\n io\k yua dang 20g pơmâu kro, 'măng mă 2 đei yua pơhlom 10-12g, dang ako\p io\k yua pơmâu noh 30-32g. Khei năr ơng tơđăh lơ\m 1 khei, pơhlom 3 khei noh gơh 'nhăk pơtăm, đơ\ng ro\ng 4 khei noh bơ\n gơh chă kăt io\k bơih.

- {ơ\t pơtăm lơ\m unh hnam, noh bơngai pơtăm athei yua chơng rơng thoi yơ thạc sĩ ăi?

-Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc:  Chơng rơng vă pơtăm pơmâu noh đei lơ um ru\p, chơng rơng đei um chư A dăh mă um chư I đôi. Ataih đơ\ng k[ơi pơmâu pơhlom 3cm, rim kơ[i đei 'măn kơhret băl, mưh 'măn tơje# đe\ch noh pơmâu đơ\ng kơ[i mă âu gô pơklep hăm pơmâu tơ\ kơ[i nai, [ơ\t doh um pơmâu ưh kơ đei guăng 'lơ\ng păng yuơ noh mă kơjă te\ch hăp duh ưh kơ đei kăp. {ơ\t 'măn kơ[i lơ\m chơng rơng bơih noh ne\ kơ tơplih anih 'măn tơ\ nai, 'măn hăp xơđơ\ng minh anih păng xơkơ\t trong vă pơmâu hon tơpăt.

- Lơ\m pơtăm păng vei hơlen pơmâu, noh mih ma duch nă athei tơre\k truh tơdrong kiơ hă thạc sĩ?

-Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc:  Ăh pơtăm păng vei hơlen, hăm unh hnam noh mưh ưh kơ đei ding pruih đak kơmăi noh ruih đak hăm ti, bơ\n chruih 4 'măng lơ\m minh năr ăh 'năr to#, ăh 'năr dơ\ng đơ\ng 12 jơ truh 2 jơ noh bơ\n chruih tơ\ drơh hnam pơtăm hăp. Hnam pơtăm 'lơ\ng hloh noh hnam pơtăm đei bơbu\ng kơvang păng klu\ hăm hơnhuăl găm vă đei to# chră ja#p hnam pơtăm pơmâu, vă pơmâu hon kiơ\ 1 trong hơto\ băl. Oei mưh bơ\n yua bơbu\ng kem noh athei tơjur hơyuh to# kem hăm trong đei kem pơgăn to# dăh mă đei đing pơro đak tơ\ kơpal kem vă hơyuh to# tơ\ kơpal păng tơ\ hơla lai yơ duh xơđơ\ng, ưh kơ đei to# yuh dêh hnang.

- Minh tơdrong mă kon pơlei tơre\k noh jing hơdrông pơrang pơrăm pơmâu linh chi athei băt tơdrong kiơ găh pơrang thạc sĩ ăi?

-Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc:  Pơmâu linh chi adoi [ơm pơrang, mă lơ noh ăh hăp hon tơđăh, kơlih tơđăh gô trep tơmam tơpăr gam lơ\m hnam pơtăm, yuơ noh lơ\m tơdrong pơtăm athei hơlen rim năr, dôm kơ[i yơ mă [ơm pơrang noh athei tơle\ch đơ\ng hnam pơtăm hloi, hơlen lăng hăm đei pơrang ưh. Hăm pơmâu linh chi noh ưh kơ gơh yua dôm kơloăi pơgang pơlôch hơdrông lơ\m pơgar, kơlih pơmâu linh chi ưh kơ chiu hăm pơgang pơlôch hơdrông, mă 2 noh kơdih pơmâu linh chi noh pơgang noh bơ\n ưh kơ gơh yua pơgang hơdrông.

- Pơmâu linh chi hơnơ\ng đei yua lơ\m 2 ‘măng, thoi noh ăh kăt yua pơmâu, mih ma duch nă io\k yua tơđăh pơmâu chăt bơih hăm gơh thạc sĩ ăi?

-Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc:  Hăm pơmâu linh chi noh bơ\n yua hơnuh ‘long ot ‘nao, noh đơ\ng ro\ng kơ kăt đei 2 ‘măng noh bơ\n duh gơh yua vă pơtăm pơmâu xa nhen pơmâu hroi, pơmâu d^ng d^r. Đơ\ng ro\ng kơ io\k yua pơmâu âunoh bơ\n duh gơh io\k vă pơtăm pơmâu hơnong. Đơ\ng ro\ng kơ noh bơ\n kăt yua pơmâu hơnong, hơnuh ‘long ot âu bơ\n pơtoi lu\k lơ\k hăm tơmam sinh học nhen Tricodecma păng dôm tơmam drăm hữu cơ nai vă pơtăm kơya.

-         Bơnê kơ thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc!

Lan - Zưt chih păng rapor