VOV4.Bahnar - Tiu jing ‘long pơtăm đei kơjă kăp, pơyua lơ ăn kon pơlei jang mir. Tiu đei pơtăm tơ\ lơ tơring teh lơ\m ja#p teh đak, lơ\m noh Tây nguyên jing hơgăt teh giơ\ng vă hơto\k. Mă lei, tơpă lơ\m dôm xơnăm kơ âu, tơm tiu duh tam mă tơpă dơ\ng kơjăp tơ\ tơring teh âu, tơdrong tơm noh yuơ mih ma duch nă tam mă băt hơdăh găh kih thuơ\t pơtăm kiơ\ pơkăp xơđơ\ng kơjăp.     

Dôm xơnăm tơje# âu, tiu tơ\ Tây nguyên hơto\k hơnơ\ng găh hơgăt, plei tiu păng tơdrong ‘lơ\ng. Jo# đơ\ng blu\ng xơnăm 2015 truh dang ei, dôm dêh char Tây nguyên hlôi pơtăm ‘nao truh kơ rơbâu ha tiu. Hơgăt teh pơih xă lơ, atu\m hăm tơdrong pơm jang ưh kơ đei xơđơ\ng pơm ăn lơ unh hnam pơtăm tiu oei tơjră hăm hơdrông pơrăm, lơ pơgar tiu lơ\m to\ xe\t năr mă [ơm răm pơđ^ yuơ pơrang. Yuơ noh, đei bngai to\k pơdro\ng đơ\ng tiu mă lei adoi đei bngai jing tơnap hin dơnuh duh yuơ đơ\ng tiu.

Duh nhen kon pơlei jang mir nai lơ\m tơring, yuơ tam mă băt hơdăh găh kih thuơ\t pơtăm păng vei lăng noh pơgar tiu kơ unh hnam [ok Nguyễn Hữu Hà, tơ\ xăh Liên Hà, apu\ng Lâm Hà, dêh char Lâm Đồng ưh kơ đei giơ\ng ‘lơ\ng, pơgar tiu oei [ơm pơrang. {ok Nguyễn Hữu Hà ăn tơbăt:“Kiơ\ kơjă te\ch lơ\m tơring dang ei, kơjă tiu kăp hloh, noh kon pơlei nhôn pơtơm tơplih jang pơtăm tiu âu. Mă chă hơlen băt găh pơrang lôch tenh lôch hiơ\ hăm tơm tiu, mă lei duh tam mă kloh kle\ch ôh”

Tiu jing hơdre\ch ‘long pơtăm đei tơm a đơ\ng bri kăl to# pơchră hơda đe\ch, yuơ noh tiu kăl đei lơ ‘long yơ\p pơgăn. ‘Long yơ\p nhen kơmăi pơm rơngơp tơgu\m ăn tơdrong chôh pơkao kơtuen plei ăn tơm tiu. Tơje# hăm noh, tơring teh pơtăm tiu noh tơring đei teh hơ iuch ăh pơyan phang, hram đak tenh ăh pơyan ‘mi, cho\ng mă dang ei duh đei lơ bngai pơtăm tiu tơ\ Tây nguyên ưh kơ đei tơre\k truh tơdrong tơm âu. Yuơ noh lơ pơgar tiu tơ\ Tây nguyên ưh kơ đei tơm yơ\p găn to#, pho\ lơ unh hnam oei pơtăm ăh anih teh klu\ng dơ\ng, teh đei đak to\ngpơm ăn pơgar tiu [ônh [ơm pơrang, mă kăl noh ăh pơyan ‘mi [ơ\t pơrang lơ\m teh chêk lar kơtang, pơrăm truh tơdrong pơyua đơ\ng pơm jang.  

Duh nhen lơ kon pơlei jang mir nai tơ\ th^ tra#n Ea Drăng, apu\ng Ea H’Leo, dêh char Dak Lak, đơ\ng ro\ng kơ lơ xơnăm tơnap tap yuơ pơgar tiu hơnơ\ng [ơm pơrang pơrăm, [ok Trần Xuân Phương, tơ\ kueng 9, th^ tra#n Ea Drăng hlôi hăt hot ho\k [oi tơdrong hlôh vao pơm jang, băt hơdăh kih thuơ\t choh jang păng trong tang găn pơrang pơrăm, noh pơgar tiu kơ unh hnam pă đei [ơm pơrang bơih, to\k giơ\ng ‘lơ\ng păng đei lơ plei noh đei io\k yua lơ mơ\n. Kiơ\ kơ [ok Phương, ‘ngoaih kơ vei xơđơ\ng dôm kih thuơ\t choh jang păng yua dôm kơloăi pho\ng mă hơto\, tro\ [lep, [ok oei yua kiơ\ xơkơ\t dôm kơloăi tơmam chế phẩm sinh học ưh kơ đei pơnhu\l, hơdăh noh pơgang hơto\k giơ\ng RIC10WP ‘măn ăn tơm tiu, gơnơm đơ\ng noh pơm jang roi năr roi xơđơ\ng hloh. {ok Trần Xuân Phương ăn tơbăt:“Adrol xơ\ unh hnam inh atu\m hăm kon pơlei tơ\ âu pơtăm tiu tơnap tap dêh, pơrang pơrăm hơnơ\ng, mă hăt noh pơrang lôchtenh, lôch hiơ\. Đơ\ng năr yuơ pơgang sinh học lơ\m xơnăm âu ki hlôi [ôh giơ\ng xơđơ\ng hloh. Hơdăh noh rơh hon lơ, tơm jơk hloh păng giơ\ng pran, yua pơgang âu noh kon char kơmar lơ\m teh ưh kơ đei lôch mă oei pơm ăn teh jing pu\k rơmuơn”.

Ưh kơ adro# unh hnam [ok Phương mă dang ei lơ kon pơlei jang mir tơ\ dôm dêh char Tây nguyên hlôi io\k yua trpng vei hơlen ‘long pơtăm dôm tơmam chế phẩm sinh học ưh kơ đei pơnhu\l hăm tơm tiu, hăm tơdrong tơre\k truh minh trong jang tiu kơjăp xơđơ\ng. Tơpă ăn [ôh, tôm pơgar tiu jang kiơ\ trong pơkăp yua tơmam chế phẩm sinh học ưh kơ đei pơnhu\l adoi to\k giơ\ng ‘lơ\ng, tang găn dôm kơloăi pơrang pơrăm, mă kăl noh tang găn dreng hla, hơlu\ng plei păng ôm rơh. Tơroi găh tơdrong âu, [ok Đỗ Trọng Hoàng, juăt jang găh kih thuơ\t choh jang xa ăn tơbăt:“Lơ\m tơdrong jang tiu oei lơ pơrang pơrăm, păng lơ\m dôm xơnăm kơ âu noh pơrang đei [ôh lơ, lơ noh pơrang lôch tenh lôch hiơ\ jing 2 kơloăi pơrang oei lang xă hăm tiu tơ\ Tây nguyên. Mă tơdrong tơm pơm đei lôch tenh lôch hiơ\ noh yuơ măng dăk dăh mă hơrơ\ng pơrăm rơh tiu, đơ\ng noh pơmâu ‘me# xa rơh păng pơrăm rơh tơm tiu. Vă tang găn tơdrong âu noh mih ma duch nă athei jang kiơ\ pơkăp kơjăp, minh trong jang ako\m tro\ [lep vă tơm tiu gơh giơ\ng ‘lơ\ng, hram đak, tuh pho\ng tro\ [lep vă pơlôch măng dăk păng hơrơ\ng pơrăm”.

Tây Nguyên oei to\k bo\k lơ\m pơ yan ‘mi, bơ ngai pơ tăm tiu tơ\ Tây nguyên athei kơ chăng tơ drong kiơ mưh vei rong, vă tang găn dôm pơ rang j^ phă? Nơ\r tơ tă tơ\ hơ la âu đơ\ng Nguyễn Văn Chương, Bơ ngai juăt roi tơ [ôh ki thuât cho\h jang xa pơ ma truh dôm trong jang kăl, tơ gu\m ăn kon pơ lei jang xa sơ đơ\ng păng đei 1 pơ yan jang xa đei io\k yoa kơ jăp:

-Nguyễn Văn Chương: Tiu j^ tơ mam xa ‘lơ\ng, đei kơ jă te\ch tơ\ te\h đak đe măk, hơ nhăk GDP ăn te\h đak Việt Nam tôch lơ. Kơ lih yoa tiu đei yoa lơ thoi no\h kơ na kon pơ lei tơ gar băl pơ tăm, mă lei ưh băt rơih hơ dre\ch đơ\ng yơ, trong pơ tăm, vei rong tiu thoi yơ. Hăm tơm tiu lơ\m pơ yan ‘mi âu, kon pơ lei athei yoa hloi pơ gang pruih pơm ăn tiu jing ‘lơ\ng vă tiu chăt rơ\h pran, rơ\h lơ, ke\ tơ jră hăm đak lơ\p păng trep io\k mơ\r. Lơ\m trong jang đơ\ng An^h vei lăng ‘long pơ tăm sư tơ le\ch nơ\r tơ tă ăn dôm an^h vei lăng ‘long pơ tăm dôm dêh char ‘no\h mưh pruih pơ gang blu\h jing ‘lơ\ng ăn tiu, kon pơ lei gơ\h găn [iơ\ pơ rang j^ pơm ăn tiu lôch hre\nh, lôch hiơ\.

-Tơ drong săy pho\ng ăn tiu lơ\m pơ yan ‘mi, kon pơ lei athei năng kăl tơ drong kiơ hă [ok?

-Nguyễn Văn Chương: Hăm pơ yan ‘mi mih ma duch nă le# gan săy pho\ng yơ đei lơ đam, săy lăp to\ se\t đe\ch. Pơ tih gia hăm che\h phe ‘no\h săy 3 ‘măng mă lei hăm tiu athei săy pơm lơ ‘măng, săy đơ\ng 4 - 5 ‘măng, păng le# gan chơ cho\h te\h lơ\m sơ lu\ng tiu, hơ mơt cho\h [ơm rơ\h tiu. Yoa mưh mih ma duch nă cho\h [ơm rơ\h tiu, mă loi j^ rơ\h tih, rơ\h tơm sư pơm ăn tiu lôch hiơ\.

-Khei ‘năr âu ki yoa đơ\ng dôm ‘măng ‘mi kial tơ\ đak dơ s^ Biển Đông, tơ\ dôm dêh char Tây Nguyên đei lơ ‘măng ‘mi tih păng đunh. Lei, kon pơ lei athei pơm thoi yơ vă vei lăng pơ gar tiu kơ dih tơ\ hơ năp tơ drong ưh sơ đơ\ng đơ\ng to\ ‘mi kial?

-Nguyễn Văn Chương: Vă vei lăng tiu lơ\m pơ yan tiu ‘lơ\ng ‘no\h mih ma duch nă bơ\n athei jang thoi âu, mă 1 ‘no\h athei tang găn đak lơ\p, vă akhan ưh ăn đak lơ\p tơm tiu. Mă 2, pơ cho\h hu\t đak tơ\ng mă tơ te\nh. Mă 3 vei lăng ‘lơ\ng rơ\h tiu, cho\h pôi te\h [ât tơm tiu mă kơ jung [iơ\, ưh gơ\h le# rơ\h tiu lơ\p lơ\m đak đunh năr. Mă 4 dơ\ng, mih ma duch nă athei yoa dôm pơ gang sinh ho\k vă tang găn pơ rang lơ\m te\h chek lar, pơm thoi yơ vă rơh tiu chăt hre\nh, pran vă gơ\h trep io\k mơ\r tơ tom, pơm ăn tiu ke\ tơ jră hăm tơ drong tơ plih đơ\ng to\ ‘mi kial.

-Lei à, bơ nê kơ ih hơ!

Lan – Dơng chih păng rapor