VOV4.Bahnar  -  Pơkao ku\k ‘no\h jing kơ loăi pơkao g^t kăl kơ năr Têt bơngai Yoăn, mă kăl pơkao ku\k dreng. Pơkao ku\k dreng pơ t^h ăn tơdrong pu\n ai, hơnhakư ba tơdrong chơt hơ iă ‘nă hal ăn u\nh hnam kơ yuơ lơ lo\h pơkao ku\k dreng ngăl đe\i đe chă pơro\ lơ\m jơ ‘năr sơnăm ‘nao. M^nh tơdrong kăl dơ\ng kơ pơkao ku\k dreng ‘no\h đunh hơlu\ng, pơkao hăp chôh rang tru\h kơ khe\i. Mă le\i tơdrong chă pơtăm pơ kao ku\k ư\h khan [ônh [o\ ôh, bơngai chă pơtăm kăl hơnơ\ng năm lăng pơgar, ve\i lăng năng tông kơ jăp vă pơkao ku\k đe\i chôh pơkao [lep lơ\m năr Têt.

Pơkao ku\k đe\i lơ kơ loăi, hơdro# tơ\ te\h đk bơ\n đe\i hlo\h 50 kơ loăi pơkao ku\k, găh lơ rim kơ loăi pơkao ku\k dreng đăi đăo, pơkao ku\k dreng Đà Lạt, ku\k đăi đăo, ku\k [rê ... Pơkao ku\k gơ\h chă pơtăm lơ\m ‘mi, pơyan phang ... Hơdro# pơyan phang ‘no\h jing pơyan pơtăm pơkao ku\k vă sơng Têt, hmă hmă đe\i chă pơtăm lơ\m khe\i 11, chă te\ch mơdro lơ\m khe\i 1,2. Tơdrong blu\h vơ\ kơ pơkao ku\k gômơ\ng to\ ‘mi kial. Kơ yuơ lơ lo\h, gômơ\ng kơ loăi hơdre\ch, te\h, ‘năr pơ chrang, yu\h to\ păng to\ ‘mi kial. Khe\i năr pơtăm vă kon pơle\i chă rơih hơdre\ch păng hơlen jơ ‘năr chă pơtăm lơ liơ mă tro\ [lep. Pơtăm pơkao ku\k đe\i đe pơ t^h dang rong ‘me kon hơ ‘lơ\p, bơngai pơtăm hơnơ\ng năm tơ\ pơgar, chă bu\ch ‘ngie\t, tơruih đak, ‘năr pơ chrang lơ liơ mă tro\ [lep ‘no\h mă đe\i pơkao ‘lơ\ng, [lep lơ\m khe\i ‘năr io\k đe\i jơne\i. Mo\ Nguyễn Thị Liên, u\nh hnam pơtăm pơkao ku\k oe\i lơ\m phương Ea Tam, pơle\i tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak tơroi tơbăt: “Kon pơle\i bơ\n pơtăm kư\ mă m^nh u\nh hnam chă pơtăm m^nh [ar kơnong chă te\ch ‘no\h lăng [o#h re păng pơkao t^h ‘no\h đe tôch kơ vă. Kon pơle\i bơ\n đơ\ng chă pơtăm ‘nhot sa tơ pl^h pơtăm pơkao Têt je\i đe\i io\k yua lơ hlo\h kơ ‘nhot sa.”

Je\i nhen rim ‘long pơtăm anai, găh te\h ‘no\h g^t kăl hlo\h tru\h tơdrong jing ‘lơ\ng kơ pơkao ku\k. Rơ\h pơkao ku\k chăt granh kơna te\h ‘lơ\ng ăn chă pơtăm pơkao ku\k ‘no\h te\h rơ [uch, đak hram [ônh. Pơm kơnong, tu\h mơ\r. Tơdrong chă cho\h rơ uơ te\h mă ‘lơ\ng hơdrol kơ pơtăm đơ\ng 5-7 năr vă pơlôch pơrang ‘ngie\t đơ\ng sơnăm sơ\ păng sơđơ\ng ăn ‘long jing ‘lơ\ng. M^nh tơdrong kon pơle\i kăl kơchăng, [ar pơyan pơtăm pơkao ku\k ‘no\h kon pơle\i bơ\n chă pơtăm ‘long anai vă dă [iơ\ sơdrông pơra\m. Mư\h pơm kơnong ‘no\h kơnong să 1,2m, tơ\ gor kơnong să 90cm, kơ jung 30cm, tơdrong chă tu\h mơ\r kăl chă tu\h hơdrol đơ\ng 10-15 năr hơdrol kơ pơtăm, dăh tu\h mơ\r hlôi bu\k vă te\h jing ‘lơ\ng. Tơdrong chă pơtăm pơkao ku\k kăl pơtăm lơ\m 1ha ‘no\h đe\i 400.000 dơnơm ‘no\h pơkao ku\k 1 to\ pơkao lơ\m 1 tơm, pơtăm atăih d^h băl 12-15cm;hăm pơkao ku\k sơdrai, lơ bôp pơkao lơ\m m^nh tơm pơtăm 300.000 dơnơm lơ\m 1ha, atăih d^h băl 15-19; hăm pơtăm lơ\m kơ châu, kon pơle\i bơ\n dă kơ chăng gô mơ\ng kiơ\ t^h ie\ phara d^h băl. Yă Đặng thị Hồng Thoan, kang [o# pơ tru\t cho\h jang sa pơle\i tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak tơbăt: “Hăm cho\h te\h pơtăm pơkao ku\k ‘no\h bơ\n jang mă hơlen, mơ\r kăl u pơ ‘lơ\ng. Kơ yuơ tơdăh bơ\n jang te\h ư\h kơ ‘lơ\ng, mơ\r ư\h kơ ‘lơ\ng le\i ‘long ư\h kơ gan jing ‘lơ\ng. Hơdrol pơtăm 15 năr ‘no\h tu\h mơ\r hăm pho\ng lân văn điên, 2 sơnăm bơ\n mă prôi vôi m^nh ‘măng ư\h khan chă prôi hơnơ\ng ôh”.

Tơdrong ve\i lăng pơkao ku\k kon pơle\i bơ\n dăh hơnơ\ng năm lăng pơgar, chă bu\ch ‘ngie\t, cho\h teh. Mư\h ‘long đ^ 40 năr đơ\ng ro\ng pơtăm ‘no\h bơ\n pơdơ\h chă cho\h te\h, vă dơnơm ‘long măh mai đak. Pơkao ku\k trep đak kơtang, kăl đe\i te\h ju, kơna hơnơ\ng chă tơruih đak lơ\m 1 năr đơ\ng 2-3 ‘măng. mă kăl pơtăm pơkao ku\k kư\ mă 7-10 năr kon pơle\i bơ\n pơro đak lơ\p 3/2 kơnong lơ\m dang 1-2 jơ đơ\ng no\h mă pơcho\h đak. Lơ\m chă kăt te\ch tơdrong tơruih đak đe\i pơm kiơ\ chă tơ ruih păh ai vă hoe\i ôm pơkao, tơdropng chă kăt sơdrai ư\h kơ gan ‘lơ\ng vă ve\i rong pơkao hăp t^h ‘lơ\ng. Hăm rim ‘long ayơ, tơdrong ve\i lăng năng tông ‘lơ\ng bơ\n mơ\r păng pơrang pơra\m gô tơgu\m ăn ‘long pơtăm jing ‘lơ\ng đe\i io\k yua kơ jăp. Pơkao kuk dă [iơ\ sơdrông pơra\m mă le\i lơ yă de pơra\m pơm ăn pre\ng tơ ‘mơ\ng, hla pơm ăn pơkao ư\h kơ ‘lơ\ng. Pơrang ri săt je\i jing pơrang pơra\m tơ\ pơkao ku\k, đe\i [o#h tơ\ ala hla ‘no\h [o#h hle\k hlo\k găm kơna rim bơngai joăt jang chă pơkă kăl chă năm dăr lăng pơgar hơnơ\ng vă [o#h hrôih tơtom chă ming hơmet. Yă Đặng Thị Hồng Thoan, kang [o# pơ tru\t cho\h jang sa pơle\i tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak tơbăt: “Hăm sơdrông pơra\m pơkao ku\k ‘no\h đe\i sơdrông sa tơ ‘mơ\ng, kơ loăi sơdrông au hăp sa hloi bôp pơkao, le# đunh hăp pơm ăn pơkao ư\h kơ ‘lơ\ng, đe\i ‘măng hăp sa hloi pơkao. Kơ loăi yă de ie\ gô pơm ăn hla pre\nh, pơm ăn kơ ‘long ư\h kơ jing ‘lơ\ng păng đe\i ‘măng pơm ăn lôch hloi. Pơra\m sơdrông ‘no\h kon pơle\i bơ\n hơnoiư\ng năm lăng pơgar, hơmet pơ ‘lơ\ng hrôih. Hăm sơdrông pơra\m ‘no\h bơ\n je\i chă tơruih pruih pơgang hrôih.”

Bơngai tơblơ\ nơ\r: AmaZưt