VOV4.Bahnar - Khe\i năr tơ je# au, lơ pơgar pơtăm gui yuăn kơ kon pơlei tơ\ dêh char Dak Lăk đe\i pơrang pơra\m kơtang, pơm ăn tru\h ư\h kơ gan ple\i, ple\i ư\h kơ ‘lơ\ng; đe\i ‘măng lôch lơ. Lơ\m tơdrong tơroi năr au Ki sư Phan Minh Tiến, Kang [o# bơ\ jang Kih thuơ\t kơ Gru\p jang Lộc Trời gô pơtho tơbăt ăn kon pơlei bơ\n găh trong tang găn pơrang pơra\m ăn gui yuăn. 

- Ki sư Phan Minh Tiến ăi, khe\i năr tơ je# au đe\i m^nh [ar pơgar gui yuăn tơ\ Dak Lăk đe\i pơrang pơm ôm rơ\h, ôm tơm, lôch lơ nhen pơrang lôch koăng lôch dar deh tơ\ tiu. Ih tơroi lăng găh tơdrong tơm pơm ăn păng trong gơlong tang găn hơlau lăng? 

Ki sư Phan Minh Tiến: Hăm gui yuăn je\i đe\i tơdrong lôch koăng, lôch dar deh nhen le\ tiu mơ\n, kơ yuơ đe\i lơ trong pơm ăn. Mă blu\ng kơ yuơ pơmau pơrang Fusagium pơm ăn, mă [ar ro\ năng kơ yuơ Phytophthora pơm ăn le\i lăi hăm pơm ăn đe\i pơrang lôch koăng lôch dar deh tơ\ tiu. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, oe\i đe\i tơdrong anai đơ\ng chă cho\h jang sa, lơ\m tơdrong hơmet ming te\h, adoi kơ yuơ đơ\ng đak tơ\ng pơm ăn tru\h ôm rơ\h.

Lơ lo\h, tơdăh gui yuăn đe\i pơmau pơrang Fusagium pơram nhen le\ pơra\m hăm tiu ‘no\h bơ\n io\k yua pơgang đơ\ng Gru\p jang Lộc Trời ‘no\h pơgang Insurance. Bơ\n io\k 3 tơpu tu\h lơ\m tônô 200 kơlich đak, đơ\ng no\h bơ\n chă tu\h tơ\ tơm đơ\ng 4 tru\h 5 kơlich lơ\m m^nh dơnơm gui yuăn. Hơdrol vă tu\h ‘no\h kon pơlei kơ chăng lơ lau, hơdrol m^nh năr bơ\n chă tơruih đak m^nh ‘măng, đơ\ng ro\ng ‘no\h m^nh năr bơ\n mă chă tu\h pơgang.

Vă tang găn hơlau hăm tơdrong au ‘no\h đơ\ng blu\ng pơyan ‘mi hloi, bơ\n tu\h pơgang vă tang găn hơlau, ư\h khan mư\h đe\i pơrang pơra\m mă chă tu\h le\i ư\h kơ s^t ôh. ‘Ngoăih kơ ‘no\h bơ\n chă chor thoong pơro đak ‘lơ\ng ăn kơ rơ\h. Hăm pơmau pơrang Phytophthora pơm ăn đe\i lôch koăng lôch dar deh nhen tơ\ tiu ‘no\h te\h ju lơ\m pơgar tôch kơtang. Mă [ar ‘no\h đe\i tơpo\h kơ yuơ đak lơ\m te\h. Mư\h m^nh dơnơm lôch gô tơpo\h tru\h tơ\ dơnơm anai, kơ yuơ lơ lo\h bơ\n kăl chă chor thoong pơro hu\t đak vă ve\h ver đe\i tơpo\h păng lôch lơ. 

- M^nh [ar pơgar gui yuăn đe\i pre\nh tơ ‘mơ\ng, hla đum, hla bre\nh bronh kơ yuơ roi au to hlôt trep. Ih tơroi lăng trong hơmet ming tơdrong au? Hăm đe\i pơgang ayơ hơmet ke\ ưh? Păng trong tang găn hơlau ‘no\h lơ liơ?

Ki sư Phan Minh Tiến: Tơpă yan au, ^nh hlôi năm lăng lơ pơgar gui yuăn lơ\m tơring tơ\ lơ an^h kơ yuơ đơ\ng roi vơng au to chă hlôt trep. Tơdrong mă au je\i gômơ\ng kiơ\ tơring, gômơ\ng kiơ\ to\ ‘mi kial adoi nhen khe\i ‘năr blu\h vơ\, ‘no\h đe\i răm tôch kơtang. Vă tang găn roi vơng au to chă trep le\i bơ\n dăh pruih pơgang tang găn hơlau ‘no\h kăl hlo\h.

Bơ\n đe\i [ar trong hơmet, mă blu\ng ‘no\h mư\h ‘nao [o#h m^nh [ar dơnpơm pre\nh tơ ‘mơ\ng kơ yuơ văng vêng [rê dăh mă kơ yuơ đơ\ng roi vơng au to chă hlôt trep, tơdrong mă au pơm ăn tru\h pre\nh hloi. Hmă hmă roi vơng au to hlôt trep tơ\ tơ ‘mơ\ng. Hăm vai vêng [rê ‘no\h ngăl kơ ‘nơ\p tơ\ hla ‘lơ\p, tơ\ hơla hla, hăp hlôt pơm ăn hla pre\nh. Vă hơmet pơ ‘lơ\ng tơdrong au bơ\n io\k yua m^nh [ar pơgang. Tơ\ yan au đơ\ng kon pơlei tơroi hlôi io\k yua pơgang đơ\ng Gru\p jang Lộc Trời pơm tơle\ch, nhen pơgang Radiant. Bơ\n io\k 10 tơpu tu\h hrau lơ\m tônô 200 kơlich đak chă pruih. ‘Ngoăih kơ ‘no\h đe\i trong hơmet anai nhen pơgang Kinalux, Angun vă hơmet pơ ‘lơ\ng pơgar gui yuăn. Tơdăh bơ\n hơmet klui ‘no\h gô đe\i tru\h pơrang sơmach pơra\m hloi. Dôm dơnơm ayơ đe\i sơmach bơih ‘no\h đơ\ng ro\ng au ple\i hăp kơne# kơ yuơ lơ lo\h bơ\n kăl tang găn dôm khe\i ‘năr phara d^h băl. Pơt^h gia nhen bơ\n tang găn hơlau lơ\m khe\i ‘năr đơ\ng ro\ng phe\ ‘no\h bơ\n pruih m^nh ‘măng, ‘măng mă [ar lơ\m mă cho#h pơkao păng ‘măng mă pêng lơ\m mă kơtăn ple\i. Dôm khe\i năr ‘no\h roi vơng au to hăp hlôt trep tôch kơtang kơ yuơ lơ lo\h bơ\n kăl pruih pơgang tang găn hơlau đe\i ‘lơ\ng hơ iă hlo\h.

- Ih tơroi lăng tơdrong tơm pơm ăn ple\i ‘lơ\p hơlu\ng, ple\i kơ hroih kơ hrônh, ro\ năng kơ yuơ đơ\ng pơmau pơrang pơm ăn. Trong hơmet pơ ‘lơ\ng ‘no\h lơ liơ? Păng io\k pruih pơgang yă kiơ?

Ki sư Phan Minh Tiến: Hăm hơlu\ng ple\i ‘lơ\p, kơđo\h ple\i ho\nh hep, kơ hroih kơ hrônh lơ ‘no\h kơ yuơ lơ tơdrong pơm ăn. Mă blu\ng kơ yuơ pơmau pơrang, mă [ar ư\h kơmăh pho\ng mơ\r ‘no\h pơm ăn hăp hơlu\ng. Hlo\h đơ\ng chă lăng pơgar gui yuăn kơ kon pơlei jang, ‘no\h kon pơlei le# ple\i trem dêh hnang, m^nh tơlei lơ lo\h le# tru\h j^t dôm to\ ple\i hloi, kơna lơ\m rong ple\i hăp đe\i ư\h kơmăh mơ\r pho\ng, ư\h kơ măh BO ‘no\h pơm ăn tru\h hơlu\ng ple\i ‘lơ\p păng hơlu\ng pơkao đe\i [o#h hơnơ\ng lơ\m khe\i năr au.

Lơ lo\h vă ve\i lăng kơ jăp đe\i ple\i ăl, ple\i ‘lơ\ng ‘no\h bơ\n phe\ hu\t [iơ\ ple\i ie\ rong ple\i păh ai, ‘ne\ le# lơ dêh hnang kơnh hăp hơlu\ng. Găh Ko\ng ty Gru\p jang Lộc Trời đe\i pho\ng mơ\r Haboro hăm Boomflower vă pơ tru\h kơchơ\t ‘lơ\ng lơ\m khe\i năr au. Mă blu\ng, bơ\n chă pruih pho\ng mơ\r Boomflower lơ\m khe\i ‘năr vă cho#h pơkao, hăp gô pơm ăn pơkao cho#h hrơ\p m^nh ‘măng, mă [ar ‘no\h bơ\n pruih hloi hăm pho\ng mơ\r Haboro. Pho\ng mơ\r au đe\i kơchơ\t đạm Amino axít adoi đe\i hloi kơchơ\t BO vă pơ tru\h kơ chơ\t ‘lơ\ng ve\h ver ke\ hơlu\ng kơtăn ple\i kơ yuơ ple\i lơ păng ư\h kơ măh BO. Lơ lo\h gôl pơm ăn ple\i ‘lơ\ng păng tơtom tơmơ\t đe\i kơchơ\t ‘lơ\ng ăn gui yuăn vă rong pơle\i.

- {ok ăi, m^nh [ar tơdrong răm anai tơ\ ple\i gui yuăn, nhen ple\i kơ hroih kơ hrônh, dăh mă rơmơ\n rơmok. Ih tơroi lăng kơ yuơ tơdrong kiơ pơm ăn? Păng trong gơlong chă hơmet hăp ‘no\h lơ liơ?

Ki sư Phan Minh Tiến: Tơ\ ple\i gui yuăn hăp đe\i tơpo\h lơ pơrang pơra\m phara d^h băl, kơ yuơ bơ\n pơmau pơrang, kơ yuơ đơ\ng bơ\n roi vơng, văng vêng chă trep lơ\m khe\i năr blu\ng, mư\h ple\i t^h ‘no\h đe\i tơdrong kơđo\h hăp kơ hroih kơ hrônh nhen le\ akar kưt dro\k đe\ch. Hăm kơđo\h kơ hroih kơ hrônh ‘no\h bơ\n kăl tang găn đơ\ng blu\ng [ơ\t hăp kơtăn ple\i hloi. Bơ\n pruih pơgang tang găn sơdrông pơrang pơra\m. ‘Ngoăih kơ ‘no\h hăm tơdrong ôm rơmơ\n rơmok nhen le\ đe hơtu\k s^n ‘no\h kơ yuơ pơrang j^. ‘Măng mă blu\ng lăp đe\i răm m^nh an^h ie\, roi đunh hăp roi kơtang. M^nh [ar pơgar răm kơtang ‘no\h pơm ăn hơlu\ng ple\i đơ\ng 70 tru\h 80%. Vă tang găn pơrang au bơ\n je\i pruih pơgang tang găn hơlau lơ\m khe\i ‘năr kơtăn mơ\n. Bơ\n io\k yua dôm kơ loăi pơgang đe\i kơchơ\t đồng. Hăm ple\i găm kơ yuơ pơmau pơrang pơm ăn ‘no\h bơ\n io\k yua m^nh [ar pơgang pơra\m pơmau pơrang. Găh Ko\ng ty Gru\p jang Lộc Trời je\i đe\i kơ loăi pơgang Score, bơ\n chă pruih lơ\m ple\i kơtăn,  3 get chai 100 CC tu\h hrau lơ\m lơ\m tônô 200 kơlich đak. Kon pơlei bơ\n chă pruih lơ\m ple\i oe\i ie\ ‘no\h s^t hlo\h, hăp gô tang găn ke\ pơmau pơrang pơra\m.

- Lei ah, bơnê kơ ih Ki sư hơ!

Bơngai ch^h: Phùng Quốc Học

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt