Chehphe Arabica to\k bo\k đei chă pơtăm lang să tơ\ tơring tơngie\t kơ Tây Nguyên. Tơ\ Kon Tum, rim apu\ng Đak Glei, Tu Mrông păng Kon Plông to\k bo\k tơle\ch jang kiơ\ Tơdrong jang tơgu\m lang să chehphe tơring tơngie\t, hăm hloh 4.000 unh hnam dơnu\h pơtăm hlo\h 1.000 ha chehphe che Arabica. ‘Măng pơma dơnu\h tơ\ ala au hăm [ok Cáp Thế Kiệt, kang [o# kih thuơ\t, An^h tơm pơtru\t choh jang sa – pơtrut jang ka hơdang dêh char Kon Tum găh kih thuơ\t pơtăm chehphe tơring tơngie\t Arabica vă ato\k tơ iung mu\k drăm u\nh hnam.

- {ok ăi, ‘me\h vă chă pơtăm chehphe tơring tơngie\t le\i mă blung kon pơlei chă răk dôm tơdrong yă kiơ?

- {ok Cáp Thế Kiệt: Vă chă pơtăm gơ\h chehpghe Katimor au, dăh mă oe\i krao akhan chehphe che le\i tơdrong mă blu\ng ‘no\h kăl đe\i te\h groi kơ jung, dang hlo\h 800 met pơtêng hăm đak dơs^. Mă [ar ‘no\h kon pơlei bơ\n sir sơlu\ng. Găh sir sơlu\ng ‘no\h 40x40cm dang să 2 hơđa, jru\ je\i 2 hơđa. Păng chă sir hơdrol 1 khe\i đơ\ng no\h mă pơtăm.

- Lăp đơ\ng ro\ng sir sơlu\ng, mư\h vă pơtăm kon pơlei kăl pơm tơdrong kiơ?

- {ok Cáp Thế Kiệt: Mư\h to\ ‘mi kial rơvơn ăn kon pơlei chă pơtăm le\i An^h tơm pơtru\t cho\h jang sa gô tơgu\m ăn hơdre\ch păng chơ ba hơdre\ch au ăn tơ\ rim u\nh hnam kon pơlei hloi. Kon pơlei le# tơ\ to\ dang 5 tru\h 10 năr vă hăp jăng đơ\ng no\h pơtăm. Trong chă pơtăm chehphe ‘no\h mă blu\ng kon pơlei chơ ba ming tơ\ mir đơ\ng 5 năr tru\h 7 năr vă dơđăh hăp lăp hăm to\ ‘năr tơ\ mir đơ\ng no\h bơ\n mă chă pơtăm hăp. Mư\h pơtăm ‘no\h chă hme\t te\h tăp dăr dơđăh bă tre\i hăp kơ jăp, er^h ‘lơ\ng. 

- Lơ\m sơnăm blu\ng, lăp đơ\ng ro\ng pơtăm kon pơlei kăl pơm yă kiơ găh tơdrong ve\i lăng năng tông chehphe bơn pơtăm?

- {ok Cáp Thế Kiệt: Lơ\m sơnăm blu\ng ‘ngie\t chăt kơtang. ‘No\h tơdrong tơgar d^h băl [ar păh ‘ngie\t hăm dơnơm chehphe. Găh ‘ngie\t hăp blu\h vơ\ tôch kơ koăng, kon pơlei cho\h ‘ngie\t. Găh cho\h ‘ngie\t ‘no\h [ar pêng ‘măng mă lei gô mơ\ng groi te\h mir pơgar bơ\n ‘ngie\t chăt ăl dăh mă ư\h. ‘Nau dôm tơdrong kơchăng kăl hlo\h vă chehphe đe\i blu\h vơ\ jing ‘lơ\ng.   

- Tru\h sơnăm mă [ar păng mă pêng đơ\ng no\h tru\h chehphe đe\i ple\i ‘măng mă blu\ng, găh trong ve\i lăng năng tông chehphe lơ\m khe\i năr au kơchăng dôm tơdrong yă kiơ vă chehphe jing ‘lơ\ng, ple\i ăl?

- {ok Cáp Thế Kiệt: Tru\h sơnăm mă [ar bơih ‘no\h chă pơtho kon pơlei bơ\n kăt tơ tơ [ie\ng, le# m^nh tơm dăh mă [ar tơm vă dơnơm hăp ‘lơ\ng. Mư\h tru\h sơnăm mă pêng ‘no\h hăp đe\i ple\i sơnăm blu\ng a hăp ‘lơ\ng [iơ\ bơih. Hmă hmă kon pơlei ngăl chă le# dơnơm hăp chăt hơ jưp hơ jap ngêh ngăl ple\i ăl, mă tơpă ‘no\h le# lơlo\h hăp ư\h kơ gan ple\i ôh.   

- M^nh lơ\m dôm tơdrong vă chehphe jing ‘lơ\ng le\i kăl jang ‘lơ\ng găh tơdrong tang găn hơlau sơdrông pơrang pơra\m. Hăm chehphe au ih hăm đei pơkă yă kiơ ăn kon pơlei lơ\m tang găn sơdrông pơrang ưh?

- {ok Cáp Thế Kiệt: Găh tơdrong sơdrông pơrang ‘no\h lơ\m tơring au bơ\n pơtăm ‘nao kơna sơdrông pơrang pơra\m je\i ư\h kơ măh kơtang kiơ ôh. Lơ\m khe\i năr au hoe\i đe\i sơdrông chă pơra\m bơ\n lăp yă de chă pơra\m m^nh [ar dơnơm đe\ch. Găh yă de ‘no\h kang [o# năm jur lăng tơ\ mir hloi lăng năng pơra\m kơtang dăh mă lơ liơ đơ\ng no\h chă pơtho ăn kon pơlei chă pruih pơgang pơlôch hăp.   

- M^nh lơ\m dôm tơdrong je\i tôch g^t kăl dơ\ng ‘no\h tơdrong chă phe\ ple\i lơ liơ vă sơđơ\ng ple\i đum păng ple\i ‘lơ\ng kơ chehphe tơring tơngie\t?

- {ok Cáp Thế Kiệt: Sơ\ kon pơlei joăt chă phe\ m^nh ‘măng. Pơt^h gia chehphe hăp đum đơ\ng 10 tru\h 20% ‘no\h đe phe\ te\ch ăn dôm bơngai mơdro răt io\k hăm kơ jă re păng ư\h kơ gan ‘lơ\ng. Mă lei lăp đơ\ng ro\ng đei pơkăp jang hơdoi hăm An^h mơdro sa tơm păng kang [o# kih thuơ\t jur năm tơ\ tơring pơtho ăn kon pơlei ‘no\h đe\i m^nh tơdrong tơpl^h tôch hơ iă. Kon pơlei chă phe\ đơ\ng 3 tru\h 4 ‘măng lơ\m 1 pơyan, mă kăl chă phe\ rơ\ih dôm ple\i đum. Đe\i ‘măng kang [o# kih thuơ\t năm hloi tơ\ mir pơtho kon pơlei chă phe\. Đơ\ng no\h krao ako\m kon pơlei chă pơtho phe\ vă ple\i ‘lơ\ng păng te\ch măt [iơ\.

- Lơ\m dăr lăng tơdrong kon pơlei chă pơtăm, ato\k tơ iung chehphe tơring tơngie\t, dôm tơdrong yă kiơ mă kon pơlei tim gan băt hlo\h ho\ [ok?

- {ok Cáp Thế Kiệt: Kon pơlei bơ\n chă jang sa tơ\ au ngăl lơ hăm jơ\ng ti. Pơt^h gia pơyan pơtăm chehphe [lep lơ\m khe\i ‘năr klon pơlei bơ\n chă ke\ch bu\ch [a hơ [o, [um. ‘No\h m^nh tơdrong tơnap tap hlo\h. Vă chă hơvơn kon pơlei  jang chehphe m^nh ‘măng hloi le\i je\i tôch tơnap văi. Mă [ar, mir pơgar pơtăm chehphe kơ kon pơlei bơ\n răh rap tơ\ au tơ\ to, ư\h ako\m m^nh an^h, kơna tơdrong chă var mir pơgar je\i tôch tơnap tap. Chă pơtho akhan ăn kon pơlei ako\m pơtăm m^nh [ôt vă ve\i lăng năng tông ‘lơ\ng hơ iă hlo\h.

- Lei ah, bơnê kơ ih hơ [ok hơ!

Bơngai ch^h: Khoa Điềm

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt