VOV4.Bahnar - Lơ\m dôm sơnăm tơje# au, [ơ ‘no\h ple\i ‘long sa ple\i đe\i te\ch mơdro hlot kơtang hlo\h hăm kơ jă măt hlôi hơnhăk io\k yua kơ jăp ăn kon pơlei pơtăm [ơ tơ\ Tây Nguyên. Tơdrong mă au hlôi pơm ăn kon pơlei lang să chă pơtăm ‘long [ơ. Hre\i au lơ\m tơring Tây Nguyên chă pơtăm đe\i vă je# 27.000 hektar [ơ. Mă đơ\ng hơgăt te\h pơtăm [ơ lang să, mă le\i tơdrong jang kiơ\ kih thuơ\t pơtăm [ơ tro\ [lep vă io\k đe\i kơ jăp ‘no\h jing tơdrong mă lơ bơngai pơtăm [ơ tim gan băt. Tiên si Hoàng Mạnh Cường, Kơdră khu\l Pơtho găh Bri ‘long păng ‘Long sa ple\i kơ Dơno\ an^h tơm Chă tơche\ng Cho\h jang sa Bri ‘long Tây Nguyên gô pơtho tơbăt ăn kon pơlei bơ\n m^nh [ar kih thuơ\t kăl vă pơtăm [ơ io\k đe\i kơ jăp hlo\h.

- Tiên si Hoàng Mạnh Cường ăi, ‘long [ơ ư\h khan ‘long pơtăm hle tơ\ Tây Nguyên ưh deh, mă le\i tơdrong chă lang să pơtăm ‘long [ơ ‘no\h đe\i jang kơtang hlo\h lơ\m dôm sơnăm kơ au đe\ch, păng pơtăm [ơ lơ liơ mă đe\i ple\i ăl, io\k yua kơ jăp ‘no\h jing tơdrong mă bơngai pơtăm [ơ to\k bo\k lăng kơtang hlo\h hre\i au. Tiên si chă tơroi tơbăt lăng dôm nơ\r pơkă lơ\m jang pơtăm ‘long [ơ tơ\ Tây Nguyên au?

- Tiên si Hoàng Mạnh Cường: “Nhen bơ\n hlôi băt, tơdrong chă ve\i lăng năng tông ‘long [ơ ‘no\h j^ ‘moi kiơ\ rim pơyan hăm blu\h vơ\ djơ\ ‘lơ\ng. Lơ\m mă ‘nao pơtăm ‘no\h bơ\n kăl ve\i lăng năng tông lơ liơ mă ‘lơ\ng vă blu\h vơ\ jing ‘lơ\ng le\i lăi d^ băl. Hmă hmă bơ\n ngăl chă pơtăm kiơ\ nhen pơtăm chehphe, sir sơlu\ng jru\, kơ lơ\p te\h ư\h kơ [e\nh sơlu\ng, mă le\i hăm ‘long [ơ ‘no\h chă pơtăm hăp [u\ klơ\p [e\nh sơlu\ng hloi vă ve\h ver đak lo\k dơ\ng. mă [ar dơ\ng bơ\n je\i kăl kơchăng lơ\m khe\i ‘năr ‘nao pơtăm ‘no\h găh hơdre\ch. Tơdăh hơdre\ch tơdăh ư\h kơ ‘lơ\ng le\i hăp ư\h kơ jing ‘lơ\ng ple\i ăl ôh.

Jăl mă [ar ‘no\h jing khe\i ‘năr kăl hlo\h lơ\m dơnơm t^h vă pơle\i. Tơdrong kăl lơ\m khe\i năr au ‘no\h ‘long [ơ kăl đe\i pho\ng đam păng lân pơđ^ lơ\m [ar pơyan, mă kăl lơ\m pơyan ‘mi vă ke\ krơ\ng hăm te\h ju păng vă dơnơm hăp ke\ krơ\ng hăm m^nh [ar pơrang sơdrông pơra\m. Vă dơnơm blu\h vơ\ ‘lơ\ng bơ\n je\i kăl hơnhăk te\h ăn kơ đe khăm lăng hơlen te\h lơ liơ vă chă prôi pho\ng mơ\r tro\ [lep hlo\h.

Jăl đơ\ng ro\ng ‘no\h chăt hơ ie pơkao, cho#h pơkao, ‘long [ơ chăt hơ ie\ cho#h pơkao đơ\ng khe\i 10 tru\h khe\i 3-4 sơnăm đơ\ng ro\ng. Tơ\ dôm tơring te\h hre\ng, to\ pơđang ‘no\h ‘long [ơ cho#h pơkao lơ\m khe\i 3, khe\i 4 gô răm hơlu\ng pơkao tôch kơ lơ. Lơ lo\h ‘no\h bơ\n je\i hơlen mă bre\ [iơ\ ‘no\h j^ lơ\m khe\i 8 bơ\n chă prôi hloi pho\ng lân păng kali vă pơm ăn kơ hăp cho#h pơkao koăng, hăp pă đe\i blu\h tơ ‘mơ\ng ‘lơ\p bơih. Lơ lo\h hăp gô đe\i cho#h pơkao kơtăn ple\i lơ\m khe\i 1, khe\i 2, ‘no\h j^ pơm ăn kơ hăp [ônh chă cho#h pơkao kơtăn ple\i, lơ lo\h hăm tơring phang pơđang gô sơđơ\ng ‘lơ\ng hơ iă ăn kơ hăp cho#h pơkao, kơtăn ple\i ge\i kơ jăp …

- Bơnê kơ ih Tiên si hlôi tơbăt hơdăh tơdrong au. Tiên si ăi, kiơ\ đơ\ng lơ u\nh hnam kon pơlei pơtăm ‘long [ơ ‘no\h đe sư [o#h tơdrong hơlu\ng ple\i [ơ lơ\m khe\i ‘năr ple\i ‘lơ\p. Tiên si tơroi lăng, kơ yuơ kă kiơ đe\i tơdrong ‘nau ‘no\h?

- Tiên si Hoàng Mạnh Cường: Tơdrong hơlu\ng ple\i ‘no\h đe\i 3 tơdrong pơm ăn, mă blu\ng ‘no\h găh tơdrong chă tu\h mơ\r prôi pho\ng lơ\m pơgar ư\h hơto\ d^h băl, ple\i lơ dêh hnang je\i hơlu\ng mơ\n, mă [ar ‘no\h kơ yuơ bơ\n hơrơ\ng, roi vơng chă hlôt trep ple\i kơtang dêh hnang je\i hơlu\ng mơ\n. Mă pêng ‘no\h kơ yuơ kon pơlei ngăl joăt chă prôi pho\ng đam lơ\m pơyan au. Mư\h chă prôi pho\ng đam lơ gô pơm ăn tơ ‘mơ\ng hăp blu\h, mư\h blu\h tơ ‘mơ\ng ‘no\h kơtăn ple\i hơlu\ng. Mă kăl oe\i pă m^nh tơdrong dơ\ng, lơ\m pơyan ‘mi ‘no\h găh te\h ju kơtang pơm ăn đak lơ lơ\m dơnơm je\i pơm ăn tru\h chă hlu\ng kơtăn ple\i mơ\n păng pho\ng lân ‘no\h tơdrong mă nhôn to\k bo\k lăng tru\h, prôi lân vă pơm dă [iơ\ hơlu\ng ple\i. ‘Ngoăih kơ ‘no\h bơ\n pruih canxi bo, canxibo pơm ăn ple\i, kơto\ng ple\i hơra\ng kơna dă [iơ\ hơlu\ng.

Lơ\m khe\i ‘năr ple\i ‘no\h kon pơlei bơ\n ‘ne\ chă kăt ko\h sơdrai păng ‘ne\ chă khôr lơ\m hơyơ\l yơ\p ‘long. Atăih đơ\ng yơ\p ‘long dang 20cm ‘no\h bơ\n lăp chă bu\ch ‘ngie\t đe\ch. Kơ yuơ tơ\ te\h đe\i rơ\h kok lơ. Rơ\h au đe\i [ar tơdrong kăl ‘no\h hăp hrip io\k jơ\ng ‘năr, mă [ar ‘no\h hăp trep io\k pho\ng mơ\r, tơdăh bơ\n cho\h ‘ngie\t ‘no\h khôr [ơm pơm ăn rơ\h kơte\ch le\h je\i pơm ăn tru\h hơku\ng ple\i mơ\n.

- ‘Ngoăih hơlu\ng ple\i, tơdrong hơđang ple\i [ơ je\i jing tơdrong mă kon pơlei tơtok mơ\n? Kơ yuơ kă kiơ đe\i tơdrong au păng tang găn hơđang ple\i au lơ liơ ho\ Tiên si?

- Tiên si Hoàng Mạnh Cường: Hre\i au, tơdrong hơlu\ng ple\i kơ yuơ prôi pho\ng ka li. Khe\i năr prôi pho\nbg kali kơ yuơ kă kiơ bơ\n lăp prôi 1 ‘măng lơ\m khe\i ‘năr ‘long ple\i, prôi ‘măng mă 2 đơ\ng ro\ng phe\, kơ yuơ lơ\m khe\i ‘năr ple\i bơ\n prôi lơ\m ple\i oe\i ie\ đơ\ng no\h bơ\n pơdơ\h hloi, mư\h ple\i kră ‘no\h pă đe\i prôi bơih. Kali hăp pơm ăn ple\i hơra\ng kơna pơm ăn hơđang ple\i. Kon pơlei bơ\n kơchăng tơ\ hơla ple\i ‘no\h ư\h kơ đe\i ‘năr pơchrang hơrơ\ng, roi vơng hăp trep tơ\ no\h. Lơ lo\h kơna bơ\n pơm ăn dơnơm ‘long gơglang na ke\ tang găn [iơ\.

- Lei ah, Tiên si ăi, he\i ih tơroi tru\h găh roi vơng, hơrơ\ng, păng lơ bơngai jang je\i to\k bo\k j^ kơ\l hăm tơdrong au. Ih pơma tơroi mă hơdăh hlo\h dơ\ng găh pơrang au adoi nhen pơgang chă pơlôch hăp ‘no\h be\?

- Tiên si Hoàng Mạnh Cường: Găh sơdrông ‘no\h đe\i hơrơ\ng, roi vơng hăp pơra\m ư\h khan lăp hơdro# ‘long [ơ đe\ch ôh, găh tơdrong chă pơlôch hăp ‘no\h tôch tơnap tap. Vă pơm dă [iơ\ tơdrong au bơ\n lăp chă kăt sơdrai ‘long mă gơglang ‘lơ\ng, mă kăl găh dơnơm kơ jung bơ\n le# ‘long kơ jung dang 6 met năm tơ\ kơ đe\h hăm dơnơm kie\r dang 6x8. Mă [ar ‘no\h kăt sơdrai đơ\ng te\h tru\h 1 met vă gơglơng ‘lơ\ng vă hoe\i đe\i hơrơ\ng, mu\r măih oe\i. Mă [ar dơ\ng bơ\n băh vôi rim sơnăm đơ\ng tơm to\k tơ\ kơpal dang 1 met. Vôi ‘no\h hăp tang găn ke\ pơmau chăt păng mă kăl ‘no\h phitoptora păng phusarium, kơ loăi pơrang tôch hli hlơt hăm dơnơm ‘long [ơ. Hăm rim pơgang ‘no\h đe te\ch mơdro lơ pơgang chă pơlôch hơrơ\ng. Mă le\i kon pơlei bơ\n dăh kơchăng đe\i pơgang pơyua ăn jang pơgang djru\ tơ\ kơmu\ng ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h.

- Lei ah, bơnê kơ ih Tiên si Hoàng Mạnh Cường hlôi tơbăt hơdăh dôm tơdrong au hơ.

Nam

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt