VOV4.Bahnar - Lơ\m tơdrong tơroi tơ\ ala au, tiến sĩ cho\h jang sa Tôn Nữ Tuấn Nam gô pơtho tơbăt ăn kon pơlei bơ\n m^nh [ar trong kơchăng lơ\m ve\i lăng năng tông păng pơra\m pơrang tơ\ tiu.

Tiu ‘no\h jing ‘long pơtăm tơnap hlo\h, ư\h sơđơ\ng hăm tơdrong tơpl^h to\ ‘mi kial. Tơdrong anai dơ\ng, rơ\h tiu [ônh răm đơ\ng găh ‘ngoăih pơra\m. M^nh lơ\m dôm pơrang pơra\m ngăl [o#h tơ\ tiu, mă kăl lơ\m pơyan ‘mi ‘no\h pơrang lôch koăng lôch dar deh. Kiơ\ đơ\ng tiên si ve\i lăng cho\h jang sa Tôn Nữ Tuấn Nam, lơ\m khe\i năr ve\i lăng năng tông tiu, prôi pho\ng tu\h mơ\r ư\h khan lăp pơm ăn đe\i ple\i ăl mă le\i tôch g^t kăl lơ\m tơdrong tang găn pơrang sơdrông pơra\m.

Tiên si Tôn Nữ Tuấn Nam tơbăt: “Tơdrong chă tu\h mơ\r prôi pho\ng tro\ [lep ‘no\h kăl hlo\h vă ve\i lăng tang găn pơrang j^ pơra\m, kơ yuơ tơ\ dôm mir pơgar prôi pho\ng đạm, tơdrong mă au hlôi đe\i tơche\ng hơlen hơdăh bơih, prôi pho\ng đạm lơ dêh hnang, ‘no\h jing prôi pho\ng ư\h hơto\ [ar păh pho\ng đạm – lân – kali. Đạm je\i jing tơmam sa tôch kơ lăp hăm pơmau pơrang Phytoxthora kơna hăp gô pơra\m kơtang hlo\h dơ\ng. &nh pơma lơ lo\h dơ\ng kơ yuơ khe\i năr hre\i au lơ kon pơlei ngăl chă prôi pho\ng ka, mă lơ\m pho\ng ka au găh lơ j^ pho\ng đam. Lơ bơngai chă tơroi hăm ^nh akhan, mư\h prôi pho\ng ka bơih ‘no\h pă nge# chă prôi pho\ng anai bơih. Hăp gô đe\i 2 tơdrong ư\h kơ lăp: mă blu\ng ‘no\h hăp gô răm pơmau phytoxthora păng lơ\m mă no\h kơnh gô ư\h kơ ke\ tang găn đe\i lơ đạm, dơnơm blu\h vơ\ jing ‘lơ\ng, ư\h kơ hơra\ng jăng ‘no\h pơm ăn tru\h mư\h đe\i pơrang pơra\m lang să ‘no\h tơnap mă tang găn ke\. Mă [ar dơ\ng, tơdăh pơgar je\i ư\h kơ đe\i pơrang pơra\m ră mă le\i hăp je\i đe\i [ơm lơ tru\h tơdrong chă chăt hơ ie ple\i kơ tiu. Kơ yuơ đe\i đạm lơ lơ lo\h atu\m hăm sơnăm au khe\i ‘năr kơ đe\h dơ\ng ‘no\h dơnơm tiu chăt hơ ie pơkao to\ set đe\ch, dơnơm ‘no\h jing ‘lơ\ng, ^nh hlôi [o#h lơ pơgar dơnơm tôch jing ‘lơ\ng mă le\i ple\i ư\h kơ lơ”.

Vă pơgar tiu blu\h vơ\ sơđơ\ng ‘no\h tơdrong ve\i lăng năng tông pơgar tiu mă [lep, băt hơdăh dôm trong jang kih thuơ\t lơ\m pơtăm păng ve\i lăng tiu ‘no\h jing tơdrong kăl hlo\h. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, tơdông jang kiơ\ trong tang găn pơrang sơdrông pơra\m lơ\m pơgar tiu hăm rim kơ loăi pơgang ve\i lăng ‘long pơtăm sinh ho\k ‘no\h trong jang sa ato\k tơ iung ‘long pơtăm kơ jăp ‘lơ\ng mă kon pơlei bơ\n kăl pơm kiơ\.

Tiên si Tôn Nữ Tuấn Nam tơbăt:“ Nhôn hlôi jang kiơ\ lơ trong jang nhen chor thoong pơro đak lo\k, ư\h kơ le# đak tơ\ng lơ\m tơm hăm trong [u\ lơ lôk kơ jung tơ\ tơm lơ\m pơyan ‘mi, kăt sơdrai vă hoe\i ju dơnơm, tu\h mơ\r prôi pho\ng tro\ [lep, tu\h mơ\r păng prôi pho\ng mơ\r vi sinh. Hơdro# dôm pho\ng mơr vi sinh ^nh je\i ‘me\h vă pơma hơdăh m^nh ‘măng dơ\ng. Lơ bơngai je\i hơnơ\ng chă pơma akhan ^nh je\i chă prôi pho\ng vi sinh ră mă le\i sơdrông pơrang oe\i hơnơ\ng pơra\m đe\ch, kơ yuơ mư\h ap^nh ‘no\h lơ kon pơlei tă chă prôi lăp 1 ‘măng 1 sơnăm, dăh mă đe\i ‘măng tru\h 2 sơnăm mă chă prôi m^nh ‘măng ‘no\h jing to\ se\t đe\ch, kơ yuơ dôm pơrang ‘lơ\ng mư\h bơ\n chă tu\h lơ\m te\h tơ [ơ\p khe\i ‘năr rơvơn hăp gô chek lar char lơ kơna ke\ pơra\m hu\t pơmau pơrang phytoxthora mă le\i tơdăh tơ [ơ\p khe\i ‘năr ư\h rơvơn ‘no\h hăp lôch, kơ yuơ lơ lo\h bơ\n kăl chă prôi dôm pho\ng mơ\r vi sinh dang 2 – 3 ‘măng lơ\m m^nh sơnăm ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h, tơdrong mă au gô tơgu\m ăn kon pơlei bơ\n dă [iơ\ chă prôi pho\ng lơ\m khe\i năr đe\i pơrang pơra\m kơtang”.

Hăm tiu, mư\h rơ\h đe\i kơte\ch, kơ brơ\p ‘no\h hăp ư\h kơ gơ\h trep io\k đak, ư\h kơ gơ\h trep io\k pho\ng mơ\r, rim pơrang pơge\nh lơ\m jơ ‘năr au mă vă chă pơra\m. Kơ yuơ lơ lo\h tơdrong năm lăng pơgar hơnơ\ng vă [o#h tơtom ‘no\h kăl hlo\h vă hrôih băt hơdăh tơdrong tơm pơm ăn păng đe\i trong chă ming hơmet tơtom.

Tiên si Tôn Nữ Tuấn Nam tơbăt: “ Lơ\m mă mư\h hăp đe\i pơrang pơra\m bơih, tơdăh bơ\n năm lăng pơgar hơnơ\ng ‘no\h bơ\n je\i chă pruih pơlôch hăm pơgang hloi mă ke\. Tơdăh mư\h rơ\h hăp ôm đ^ đăng bơih le\i pă ke\ vă ming hơmet bơih, mă le\i tơdăh [o#h tơtom lăp vă đum hla ‘no\h bơ\n lăng hơlen rơ\h hăp hloi păng kăl io\k yua pơgang vă tang găn ke\ pơrang lang să chă pơra\m dơnơm anai dăh mă chă pruih pơgang dôm dơnơm tơ je# vă tang găn pơrang lang să”.

Hăm dôm dơnơm tiu đe\i ple\i, tơdăh đe\i m^nh [ar dơnơm hlôi răm kơ yuơ pơrang sơdrông pơra\m le\i kon pơlei bơ\n kăl bu\ch hu\t hloi păng hơmet pơ ‘lơ\ng sơlu\ng pơtăm hơdrol vă chă pơtăm ming dơ\ng.

Tiên si Tôn Nữ Tuấn Nam tơbăt:“ Lơ\m pơgar tiu hlôi ple\i ‘no\h đe\i [o#h m^nh [ar dơnơm lôch mă bơ\n hlôi băt hơdăh lôch kơ yuơ đơ\ng pơrang lôch koăng pơm ăn le\i mă blu\ng bơ\n ro# bu\ch, hium pơ đ^ rơ\h, tơm hu\t tơ\ anai păng sir sơlu\ng le# to\ pơchrang lơ\m m^nh pơyan to\ hloi, dăh mă ư\h ‘no\h bơ\n hium so\h hu\t hloi păng mư\h hơdrol vă pơtăm ‘no\h bơ\n chă sir sơlu\ng mă ‘lơ\ng dơ\ng vă mư\h pơtăm rơ\h tiu hăp granh ‘lơ\ng, tơdăh ư\h le\i hăp tơnap mă granh rơ\h. Đơ\ng no\h bơ\n prôi vôi lơ\m sơlu\ng păng pơtăm ming dơ\ng ‘no\h kăl tu\h mơ\r mă lơ. ‘No\h jing tơdrong kăl hlo\h vă dơnơm bơ\n ‘nao pơtăm hăp đe\i jing ‘lơ\ng. Đe\i ‘măng kăl io\k yua pơgang hoă ho\k ăn hơmet pơ ‘lơ\ng dôm dơnơm ‘nao pơtăm ming au lơ\m pơyan ‘mi dăh mă hơdrol khe\i ‘năr ‘mi pru”.

Kiơ\ hơlen, sơnăm au ‘no\h sơnăm ‘mi jrăh păng ‘mi hrôih, kơna pơgar tiu [ônh đe\i pơrang pơra\m, mă kăl pơrang lôch koăng, lôch dar deh, pơm kơne# kơtang tru\h tơdrong jing ‘lơ\ng kơ pơgar ‘long pơtăm păng tơdrong jang sa io\k đe\i ăn bơngai jang. Kơ yuơ lơ lo\h, tơdrong kăl hlo\h ‘no\h kon pơlei bơ\n kăl kơchăng iung jang kiơ\ rim trong ve\i lăng ‘long pơtăm hăm lơ trong jang vă ve\i lăng tang găn hơlau pơrang pơra\m ‘lơ\ng hơ iă hlo\h, pơm dă [iơ\ đe\i tơdrong răm. Hơpơi ăn kon pơlei bơ\n jang sa đe\i io\k yua kơ jăp.

Bơngai ch^h: H’X^u Hmo\k

Bơngai tơblơ\: Amazưt