Kơchăng tơdrong pho\ng ya, pho\h ư\h kơ ‘lơ\ng te\ch mơdro tơ\ tơring atăih yăih – Năr puăn ‘năr 17-9-2015
Thứ năm, 00:00, 17/09/2015

VOV4.Bahnar – Pơyan ‘mi tơ\ Tây Nguyên jing khe\i ‘năr rơvơn vă kon pơle\i jang xa chă re\i pơtăm, prôi pho\ng ăn rim ‘long pơtăm. Mă le\i, ‘nau je\i jing pơyan blu\ng a kơ tơdrong tơtăm mư\h lơ sơnăm au ki, tơdrong pho\ng ya, pho\ng ư\h kơ ‘lơ\ng to\k bo\k đe\i đe te\ch mơdro lơ tơ\ tơring cho\h jang sa.

Nhen rim ‘măng, lơ\m pơyan ‘mi, [ok Bùi Quyền, oe\i tơ\ thôn 2, tơring Ea Bho#k, apu\ng }ư\ Kuinh, dêh char Dak Lăk ‘no\h pơ pro\ ăn kơ d^h chă răt pho\ng, prôi ăn 4 sao chehphe. {ok Quyền tơbăt, pơyan ‘mi sơnăm sơ\, [ok tơle\ch 4 tr^u hlak jên vă răt pho\ng mă le\i ư\h kơpu\n ai răt [ơm he# pho\ng ya; đ^ pơyan ‘mi, dôm pho\ng dêl prôi oe\i ư\h kơ hach, ư\h kơ hoach hram lơ\m te\h. Hiong răm ư\h khan lăp hơdro# 4 tr^u hlak jên răt pho\ng mă le\i je\i oe\i pơm kơne# tru\h chehphe ple\i dơ\ng. Sơnăm au, hơdrol vă răt pho\ng, [ok Quyền hlôi kơchăng hlo\h lơ\m tơdrong chă rơ\ih mă le\i je\i vă băt băi đơ\ng yơ:  “Tơ\ au, nhôn j^ kon pơle\i cho\h jang sa kơna vă hơlen băt đơ\ng yơ. Mă le\i, lơ bơngai je\i akhan chă prôi pho\ng ră bơih mă le\i pă tơdrong tơ drơ\r, lăp pơhoach kon jên păng ‘long pơtăm sa roi kơne# hlo\h kơ hơdrol sơ\ dơ\ng”.

Je\i răt pho\ng tơ\ an^h te\ch mơdro hăm jơhngơ\m đon lui ngêh păng ư\h kơbăt trong vă hơlen hơdăh ‘lơ\ng kơ ne#, [ok Nguyễn Quang Nga, oe\i tơ\ thôn 8, tơring Ea Bho#k, apu\ng }ư\ Kuinh lăp băt ‘no\h pho\ng ya mư\h đ^ đăng 1 hektar chehphe u\nh hnam [ok roi năr roi pă gan jing ‘lơ\ng păng pă gan ple\i lơ lơ\m ‘măng phe\ au ki. {ok Nga tơbăt: “ U|nh hnam ayơ je\i kơtôih [ơm tơdrong ‘no\h ngăl ư\h khan lăp hơdro# u\nh hnam bơ\n đe\ch ôh. Tơdrong joăt joe kơ kon pơle\i bơ\n ‘no\h, hơdrol vă prôi pho\ng bơ\n cho\h ‘ngie\t mă rơgo\h, đơ\ng no\h pơge\nh lơ\m năr ‘mi to\h prôi pho\ng. Mư\h răt pho\ng ‘no\h năm tơ\ an^h te\ch tơ je# hlo\h vă chă răt, tơdrong lui kiơ\ d^h băl lăp [ônh [o\ ‘no\h băt d^h băl đe\ch, kon pơle\i bơ\n vă băt đơ\ng yơ chă hơlen pho\ng ayơ ‘lơ\ng, pho\ng ayơ yơ ne\i, mă le\i mư\h chă tu\h prôi tơ\ pơgar hnam đơ\ng ro\ng dôm khe\i mă le\i oe\i tim mă [o#h hach, hoach hram lơ\m te\h ‘mơ\i”.

            Tơtăm ‘no\h jing tơdrong atu\m kơ lơ kon pơle\i cho\h jang sa mư\h chă rơ\ih răt pho\ng vă prôi ăn pơgar ‘long pơtăm lơ\m pơyan ‘mi kơ yuơ tơdrong te\ch mơdro pho\ng ya, pho\ng ư\h kơ ‘lơ\ng hlôi păng to\k bo\k đe\i [o#h, lơ\m mă kon pơle\i tim mă băt hơdăh trong hơlong hơlen lăng pho\ng ayơ ‘lơ\ng pho\ng ayơ ya.

            Lơ\m dêh char Dak Lak hre\i au đe\i rơbau an^h te\ch mơdro pho\ng; lơ\m au đe\i dang 250 an^h te\ch mơdro t^h, măh mai ăn ‘me\h vă răt jang sa kơ kon pơle\i lơ\m dêh char. Mă le\i, kơ yuơ dru\h kiơ\ đe\i io\k yua lơ, lơ tơngla an^h te\ch mơdro hlôi pơrơ\ng pơm glăi rim tơdrong tơchơ\t, chă te\ch mơdro dôm pho\ng ya ư\h kơ ‘lơ\ng.

Mă đơ\ng an^h bơ\ jang ve\i lăng tơdrong au kơ dêh char Dak Lăk hlôi tơle\ch jang dăr lăng lơ ‘măng mă le\i oe\i ve\i lăng ư\h kơ ke\ tơdrong mă au ‘mơ\i. Jo# hơdro# lơ\m sơnăm 2014, khu\l bơ\ jang dăr lăng kơ dêh char Dak Lăk hlôi năm dăr lăng 85 an^h pơm tơle\ch, te\ch mơdro pho\ng; hlo\h đơ\ng no\h, [o#h kơ mơ j^t rơbau an^h te\ch mơdro pho\ng chă te\ch pho\ng đ^ hlo\h khe\i ‘năr gơ\h io\k yua, te\ch mơdro pho\ng ư\h kơ băt an^h ayơ pơm tơle\ch. Mă le\i, trong gơlong sek tơlang oe\i lăp chă rôp io\k, phak kăp jên kơna tơdrong chă pơm glăi lơ\m mơdro pho\ng ya, pho\ng ư\h kơ ‘lơ\ng oe\i hơnơ\ng đe\ch.

            Tơdrong tang găn pho\ng ư\h kơ ‘lơ\ng, pho\ng ya đơ\ng sơ\ bơih jing trong jang tôch tơnap tơ\ rim tơring. Vă ve\i lăng pơgar ‘long pơtăm po, bơngai chă răt yua mư\h rơ\ih răt pho\ng ‘no\h dăh kơ chăng hơlen găh anăn tơmam drăm, an^h pơm tơle\ch, kơso# ch^h tơ\ kơdu\ng păng ‘lơ\ng hlo\h chă rơ\ih răt dôm pho\ng hlôi đe\i đe io\k yua đơ\ng sơ\ ‘lơ\ng hơ iă, vă ve\h ver pơm ăn hiong răm.

Hăm pho\ng Kali clorua (KCl):  Hơlen găh kơmâu, pho\ng Kali clorua (KCl) ‘lơ\ng noh đei kơmâu ho\ng, kơmâu brê bra#p păng kơmâu kok. Kơlih jing minh kơloăi pho\ng đei Kali mă đe yua lơ hloh, [ôh thoi noh lơ anih pơm tơle\ch hlôi pơtơm pơm tơle\ch pho\ng Kali clorua (KCl) ưh kơ ‘lơ\ng vă te\ch đei cheh lơ. Hăm dôm kơloăi pho\ng âu, kơmâu brê kơ pho\ng Kali, mă lei adro# đei đơ\ng 10-30 % noh ô-xit Kali, oei dôm yơ noh pho\ng SA, kơmâu kơxo\k, [ôt teh lân brê păng hơbo\ noh [oh xa atu\m hăm minh [ar tơmam nai. Ăh răt noh, mih ma duch nă athei hơlen mă hơdăh tơdrong chih tơbang lơ\m kơđoh. Mưh ưh kơ [ôh hơdăh xkơ\t kơdraih hăm chư K2O đei 60% noh pho\ng ưh kơ ‘lơ\ng ôh.  

‘Ngoaih kơ noh, mih ma duch nă oei gơh hơlen pho\ng ‘lơ\ng dăh mă ưh hăm trong io\k kơli ie\ đei đak [lăng. Đang kơ noh, tăh pơhlom 3-5gr pho\ng lơ\m kơli đak. Mưh [ôh pho\ng krăm tơ\ đak, to\ xe\t noh đông tơ\ kpal ăh bơ\n vơ\r hach noh hăp gô đei kơmâu ho\ng pơda, ưh kơ đei kơxo\k noh jing pho\ng ‘lơ\ng.

Hăm pho\ng Kali sulfat (K2SO4): Dang ei, đei lơ anih jang răt tơmơ\t păng te\ch pho\ng Kali sulfat (K2SO4). Yuơ đei kơmâu kok păng găr dăh mă pu\k noh Kali sulfat [ônh lu\k lơ\k hăm pu\k tơmo chu\r, pu\k vôi kơtoăl, pu\k teh lân kok.

            Vă băt hơdăh Kali sulfat ‘lơ\ng noh mih ma duch nă duh tăh hơlen lơ\m kơli đak nhen tơ\ kpal hei. Mưh [ôk Kali sulfat hach lơ\m đak, păng kơmâu hlăng ‘lơ\ng noh hoai. Hơlơ\k kơ noh, mưh pho\ng ưh kơ hach đ^, đei djăh ăh klo\ng noh pho\ng ưh kơ ‘lơ\ng.

Hăm pho\ng Urê: Dang ei lơ\m tơring đei [ar kơloăi pho\ng Urê tơm noh kơloăi găr kok hlăng păng găr kok kơxo\k. Hăm kơloăi găr hlăng, vă băt pho\ng ‘lơ\ng noh đei kơmâu kok hlăng ‘lơ\ng, găr d^l v^l, lơ\m kơđoh kơ[ao chih hơdăh tơmam a hla chă đơ\ng yơ. Oei hăm găr kơxo\k noh pho\ng đei găr tih, hơrăng, kơmâu kok kơxo\k nhen đak toh.

Găh dôm kơloăi pho\ng lu\k lơ\k NPK pơma atu\m, ‘lơ\ng hloh noh mih ma duch nă rơih dôm anih jang găh pho\ng tih mă ba lui ngeh lơ\m tơring, răt tơ\ dôm anih te\ch tơmam tơm đơ\ng dôm anih te\ch noh vă đei pho\ng rei ‘lơ\ng hloh.

Hăm minh [ar tơdrong kăl tơroi tơ\ kpal, ‘meh vă mih ma duch nă hlôh vao hơdăh hloh vă chă rơih anih pơm tơle\ch păng te\ch pho\ng rei ‘lơ\ng tơnăp, axong tơmam drăm ‘lơ\ng, tơgop pơm tơle\ch ăn pơyan jang đei jơnei io\k yua lơ.

Thơ thâu kơ mih ma duch nă... pơm jang đei jơnei!

Lan - Zưt chih păng rapor 


Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC