KON TUM: IO|K ĐE|I JƠNE|I TRONG JANG RONG KA LƠ|M HƠDRU|NG RƠK&

 Lơ\m dôm sơnăm tơ je# au, tơdrong tơmơ\t jên jang ato\k tơ iung an^h pơnơ\t đak hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h, pơnơ\t đak hlôi pơ\ih trong ăn kon pơle\i tơring Tây Nguyên đe\i rơvơn jang sa ‘nao, ‘no\h tơdrong jang rong ka hơdang. Nhen hăm dêh char Kon Tum, dơnau đak mă kon pơle\i gơ\h vă chă rong ka hơdang să tru\h 20.000 hektar. Mă tơpă yan au, đe\i lơ u\nh hnam hlôi io\k jơne\i kơ jăp đơ\ng chă rong ka te\ch mơdro. Tơdrong tơroi “Yak hưodoi hăm kon pơle\i cho\h jang sa” năr au tơroi găh rong ka lơ\m hơdrung rơk^ lơ\m đak dơnau, hăm 2 kơ loăi ka joăt joe ‘no\h ka Diêu hồng hăm tăng pơler t^h.

-------------------------------------------------------------------------

Jing minh lơ\m 4 dơnâu mong đak tih kơ d/c Kon Tum hăm đak mong hloh 3 triu mét- khối đak, dơnâu mong đak Đak Ui tơ\ apu\ng Đak Hà đơ\ng đunh hlôi đei đe ư ang hăm dôm hdre\ch ka nhen ka mè, ka chép, ka trôi, ka chruơh trăp dôm j^t ky\ hloi. Tơdrong io\k yua dơnâu đak je# 4.000 héc- ta vă rong ka đei [ok Phạm Văn Tụ, tơ\ thôn 5, xăh Đak Ngọc io\k jang đơ\ng xơnăm 2006. Io\k thuê dơnâu đak đơ\ng jơnu\m pơgơ\r jang găh pơnơ\ đak d/c Kon Tum hăm kjă hloh  50 triu hlj minh xơnăm. Rim xơnăm, [ok Tụ tơ ‘nglaih tơ\ dơnâu đơ\ng 1 truh 1 tấn minh puơ\t ka kon, rim ky\ ka đei đơ\ng 400 truh 500 to\. Tam mă hơ iă hăm tơdrong đei yua pơhlom 400 triu hlj rim xơnăm đơ\ng tơdrong rong ka lơ\md ơnâu đak, [ok Tụ axong jên bơ\ 144 mét vông hơdrau vă rong ka: “Pơtêng hăm rong lơ\m hơdrau păng rong lơ\m dơnâu noh rong lơ\m hơdrau đei yua hloh. Mưh rong ka Diêu hồng âu noh tơnap ưh kơ gơh rong ôh, hăp ưh kơ ke\ vơ\r pran. Oei ka lơ\m hơdrau mă ba rong vă hăp tih, noh đơ\ng 4 truh 5 khei ba io\k yua đei vă je# minh ky\ bơih. Kjă te\ch lơ\m tơring dang ei đơ\ng 40 truh 45 rơbâu hlj minh ky\ noh lăng atu\m ba đei yua [iơ\. Oei rong ka nai lơ\m hơdrau noh pă akhan kiơ đei yua lơ dêh”

Atu\m hăm dơnâu tơ\ pơnơ\ đak Đak Ui, lơ\m tơring kơ apu\ng Đak Hà dang ei oei đei dơnâu đak xă nai đei pơjing đơ\ng dơnâu đak hnam kmăi unh hơyuh Plei Krông păng lơ dơnâu đak, hnam kmăi unh hơyuh nai hăm hơgăt xă hloh 10.000ha. Tơdrong io\k yua dơnâu đak vă ato\k tơdrong jang rong ka to\k bo\k đei jơnu\m pơgơ\r tơring păng kon pơlei tơre\k truh. Cho\ng mă hăm tơdrong pơtru\t lơ unh hnam kon pơlei io\k yua hơgăt dơnâu rong ka, apu\ng Đak Hà to\k bo\k oei pơtru\t kơtang tơgu\m kon pơlei rong ka lơ\m hơdrau. {ok Lê Xuân Sáng, Pho\ kdră dang ei kơ anih jang vei lăng kon pơlei xăh Đak Ngọc ăn tơbăt: “Hăm tơchơ\t ato\k mu\k drăm păng pơm trong hiôk ăn kon pơlei ato\k tơ iung noh xăh duh pơtru\t păng pơm trong hiôk ăn kon pơlei ato\k pơm jang, mă hăt noh io\k yua rim dơnâu đak vă rong ka hơto\k io\k yua ăn kon pơlei”

Tơdrong hiôk đơ\ng bngai rong ka tơ\ Đak Hà dang ei ‘ngoaih kơ tơdrong pơtru\t, axong tơgu\m đơ\ng jơnu\m pơgơ\r tơring, minh [ar anih jang doanh nghiệp tơ ‘ngla tơ\ âu duh hlôi axong ming hơmet anih rong ka yo\ng, vă te\ch ka kon ăn rim unh hnam rong ka, axong răh tơmam xa ưh kơ jo# cheh păng răt ka te\ch ăn kon pơlei. Tơdrong jang âu hlôi pơm trong hiôk ăn kon pơlei hơto\k rong ka đak xap. {ok Nguyễn Hữu Tá, jang tơ\ anih tơm rong ka yo\ng Tá Tiến tơ\ th^ tra#n Đak Hà, apu\ng Đak Hà ăn tơbăt:“Dang ei nhôn hlôi io\k yua khoa học công nghệ, axong hơmet găh dơnâu đak vă jang. Đei tôm tơdrong kăl, bngai jang, kih thuơ\t vă rong ka kon ‘lơ\ng pran, kjă te\ch tro\ [lep. Tơgu\m ăn kon pơlei chă rong, axong kon yo\ng, axong tơmam xa păng răt ka te\ch. Jo# kiơ\ tơdrong pơyua noh lơ\m 1ha dơnâu đak tơ\ Đắc Hà kon pơlei ‘măn ruih răh ăn cà phê, rong răh ka, minh xơnăm đei yua hloh 550 triu hlj”

Atu\m hăm apu\ng Đak Hà, lơ\m tơring kơ d/c Kon Tum dang ei đei hloh 20.000ha hơgăt dơnâu đak gơh ‘măn rong ka păng to\k bo\k oei đei pơih xă [ơ\t dôm hnam kmăi unh hơyuh tih nhen Đak Đrinh, Thượng Kon Tum... mong đei đak. ‘Nâu jing mu\k drăm, tơdrong pran mă bngai jang mir tơ\ tơring io\k yua vă pơtru\t kơtang tơdrong jang rong ka kơ tơring păng hơto\k io\k yua ăn unh hnam po.

--------------------------------------------------------------------------

Vă băt dơ\ng trong rong ka lơ\m hơdru\ng rơk^, bơ\n vang mơ\ng ‘măng chă pơma dơnu\h 2 păh bơngai ch^h kơtơ\ng ang hăm [ok Phạm Văn Tụ, thôn 5 tơring Đak Ngọk, apu\ng Đak Hà, dêh char Kon Tum, bơngai hlôi joăt chă rong ka lơ\m hơdru\ng rơk^ lơ\m dơnau pơnơ\t đak.

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang: Mă blu\ng, bơnê kơ ih hlôi ‘măn jơ ‘năr chă pơma dơnu\h hăm bơngai ch^h tơdrong tơroi “Yak hơdoi hăm kon pơle\i cho\h jang sa”. Ap^nh ih chă tơroi tơbăt, vă chă rong ka lơ\m hơdru\ng rơk^ ‘no\h kon pơle\i bơ\n kăl đe\i yă kiơ [ok? 

{ok Phạm Văn Tụ: Tơdăh kon pơle\i ‘me\h chă rong ka lơ\m hơdru\ng rơk^ ‘no\h kăl đe\i đak rơgo\h, ư\h kơ ‘me# ‘mach. Kon ka diêu hồng au kăl đe\i đak rơgo\h ‘mơ\i mă t^h vơ\ ‘lơ\ng hơ iă. Găh hơdru\ng rơk^, tơdăh bơ\n chă tanh hơdru\ng rơk^ să 24met vuông, jru\ 3 met lơ\m m^nh to\ hơdru\ng ‘no\h tơhoach dang đơ\ng 20 tru\h 21 tr^u hlak jên.

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang: Tơdrong tơmơ\t jên lơ\m chă răt hơdru\ng rơk^ rong ka hăm tơhoach lơ ưh? Kon pơle\i hăm gơ\h chă pơm kơ d^h ưh [ok?

{ok Phạm Văn Tụ: Kiơ\ kơ ^nh, kơ d^h ba je\i le\i lăi bơ\n pơm ư\h kơ gơ\h ôh. Pơt^h gia nhen bơ\n hu\t năr kang, bơ\n chă io\k bơ\n pơ o, ‘lao le\i hoe\i koh mă le\i pơm hăm bơ\n hơdrau, mam au to ‘no\h răt hăm jên ngăl. Adoi nhen ^nh hlôi tơroi tơ\ kơpal he\i, tơdăh pơm keh kong m^nh hơdru\ng rơk^ gơ\h vă chă tăh rong ka le\i kơ jă đơ\ng 20 tru\h 21 tr^u hlak jên. Je\i oe\i gô mơ\ng kon pơle\i bơ\n ‘me\h vă rong lơ\m lơ hơdru\ng rơk^ ‘no\h bơ\n chă tơhaoch lơ kon jên ‘mơ\i văi.

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang: Mư\h chă pơ pro\ tôm dôm tơmam drăm, tơdrong cha ưtăh rong ka ‘no\h lơ\m khe\i năr ayơ? Chă răt rong kon ka đơ\ng yơ?

{ok Phạm Văn Tụ: Vă chă tăh rong ka lơ\m hơdru\ng rơk^ đe\i er^h lơ ‘no\h mă ‘lơ\ng hlo\h lơ\m khe\i ning nơng rim sơnăm, ‘no\h jing lăp xa têt đang. D^ng tru\h khe\i tơdrau ‘no\h bơ\n gơ\h chă rôp te\ch bơih. Găh chă răt kon ka chă rong ‘no\h bơ\n chă năm ap^nh răt đơ\ng Miên Tây dăh mă chă răt đơ\ng Sài Gòn, je\i gơ\h chă răt tơ\ Dak Lăk mơ\n. Lơ\m m^nh hơdru\ng rơk^ ‘no\h bơ\n tăh rong dang 6.000 to\ kon ka. Găh kon ka kăl đe\i t^h [lep k^ mă lơ\m 1 k^ ‘no\h đe\i đơ\ng 50 tru\h 60 to\ kon ka, tơdăh lơ\m 1 k^ đe\i kon ka đơ\ng 250 tru\h 270 to\ le\i tơdrong chă rong lôch lơ đơ\ng 50 tru\h 60%. Găh kơ loăi đơ\ng 50 tru\h 70 to\ kon ka lơ\m 1 k^ ‘no\h tơdrong chă lôch mư\h rong lăp dang 20% đe\ch.  

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang: Tơdrong chă ve\i lăng hie\m ‘me ka rong lơ\m hơdru\ng rơk^ hăm pha pơtêng hăm chă rong lơ\m dơnau, lơ\m sơlu\ng ư\h [ok?

{ok Phạm Văn Tụ: Rong ka lơ\m hơdru\ng rơk^ ‘no\h bơ\n hơlen kơ jăp. Mă blu\ng ‘no\h đak hlăng ‘lơ\ng. Mă [ar ‘no\h chă hơlen lăng kon ka mă bre\. Tơdăh lăng [o#h hăm ư\h kơ chă cho\h sa tơmam drăm ‘no\h đe\i tơdrong bơih. Tơdăh lơ\m m^nh năr, bar năr hăp đông tơ\ kpal đak, ư\h kơ ‘me\h chă cho\h sa ‘no\h bơ\n băt hơdăh hloi bơih lơ\m jơ ‘năr au hăp ư\h kơ măh ôxi, đak đei tơdrong bơih kơna bơ\n kăl hơnhăk hơdru\ng rơk^ năm tơ\ nai dăh mă hor năm tơ\ đak jru\ [lơ\ vă pơ jing đe\i yu\h, đe\i kial dăh mă tong đak jru\ hlo\hn hăp ư\h kơ đe\i kơ so\k dăh mă đe\i đak iu\ pơm ăn kon ka đe\i j^. Lơ\m m^nh năr chă hie\m kon ka 3 ‘măng. Pơgê chă săi tơmam  drăm hie\m lơ\m 8 jơ. ‘Năr dơ\ng lơ\m 2 jơ kơsơ\, găh gơmăng lơ\m 5 jơ, hopưnơ\ng lơ lo\h, chă hie\m [lep jơ ‘năr.

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang: Mư\h le\i kiơ\ kơ ih, chă rong lơ\m hơdru\ng rơk^ păng lơ\m dơnau ‘no\h găh yơ đe\i io\k yua kơ jăp [iơ\?

{ok Phạm Văn Tụ: Chă rong lơ\m hơdru\ng rơk^ hie\m hăm dôm tơmam drăm hnam kmăi pơm tơle\ch ne\i kơna hlo\h [iơ\ deh. Chă hie\m hăm đơ\k hnam kmăi pơm tơle\ch ‘no\h [ônh t^h vơ\, adoi ve\i lăng hiôk [iơ\. Mă [ar mư\h bơ\n vă chă te\ch ‘no\h lăp hor hơto\k tơ\ kông j^ rôp đ^ m^nh ‘măng hloi, hoe\i chă tơhoach lơ jơ ‘năr. Hăp hiôk hlo\h bơ\n chă tăh hơchăng rong lơ\m dơnau ‘no\h prăt sơnăm bơ\n chă dăng hor sơ nhoăl rôp hăp, tơhoach jơ ‘năr tôch kơ dêh. Lơ\m m^nh hơdru\ng ‘no\h chă rong tru\h bơ\n rôp te\ch đe\i tru\h 6.000 to\ ka lơ\m m^nh hơdru\ng. 6.000 to\ ka ba ư\h kơpơ\n khan m^nh to\ đe\i trăp 1 k^ dăh mă 7 lang, ba lăp jo# 1 to\ 5 lăng ‘no\h lơ\m 6.000 to\ ka au hlôi đe\i trăp tru\h 3 tân ka bơih. Lơ\m 3 tân kơ jă chă te\ch mơdro lơ\m 1 to\ 40.000 hlak jên, đe\i năr kơ jă sơđơ\ng ‘no\h đơ\ng 50.000 hlak jên năm tơ\ măt lơ\m 1 to\ ka. 

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang: Bơnê kơ ih hơ [ok vang pơma dơnu\h!