VOV4.Bahnar - Đà Lạt – Lâm Đồng ‘no\h j^ de#h char yak hơ drol lơ\m te\h đak găh tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k ‘nao lơ\m cho\h jang sa, kiơ\ đơ\ng no\h, cho\h jang sa hơ gei 4.0 hlôi đei lơ u\nh hnam jang chu\n mir, hơp tak xăh, an^h jang mơ dro sa tơ ring ‘nâu cha ưhơ len lăng păng tơ mơ\t jên jang roi ‘năr roi ‘lơ\ng, hơ nhăk ăn io\k yua yak blu\ng tôch kơ ‘lơ\ng.

Ư|h kơ kăl athei le\ch tơ\ pơ gar, ‘nho\ng Nguyễn Đức Huy, oei tơ\ phường 9, pơ lei tơm Đà Lạt (Lâm Đồng) lăp yua điên thoăi vă vei lăng đei pơ đ^ pơ gar cho\h jang sa kơ măy kơ mo\k ‘nao lơ\m an^h hnam kơ m^l să 6.000m2 kơ u\nh hnam. ‘Ngoăih kơ tơ drong pơ tăm tơ\ hơ drơ\l vă kơ hiôk lơ\m tơ drong hơ met te\h, dôm kơ loăi ‘nhot, [um plei ‘long lơ\m pơ gar adoi đei vei lăng, săy pho\ng, tơ ru\ih kơ d^h ngăl. Đ^ đăng adoi đei kơ t^t kiơ\ kơ măy internet păng tơ mam pel hăm ti đe\ch. Bơ\n hơ yu\h to\ tơ\ ngie\t, đak tơ ru\ih – pơm hach pho\ng, hơ yu\ih te\h… rim tơ drong tơ roi lơ\m pơ gar adoi đei ch^h tơ mơ\t păng tơ [o#h kiơ\ phần mềm lơ\m điện thoăi che\p ti hơ gei. ‘Nho\ng Nguyễn Đức Huy tơ băt, kiơ\ đơ\ng kơ măy âu oei tơ roi tơ băt le# hơ drol đei hơ mơt găh pơ rang j^ vă bơ\n tơ tom bơ\ jang kiơ\ rim trong jang tang găn đei yua păng khoa ho\k, vei sơ đơ\ng ‘long pơ tăm ling lang bru\h jing ‘lơ\ng.

“Mư\h hlôi hơ to\k tơ iung jang t^h bơ\ih ‘no\h tơ drong vei lăng mă g^t kăl hlo\h kơ ki thuơ\t. Vei lăng tơ\ âu ‘no\h j^ athei tơ le\ch đei rim trong jang mă rơ đăh. Hơ dai hăm ‘no\h gơ nang đơ\ng kơ măy kơ mo\k nhen nhôn hlôi bơ\ jang dôm sơ năm âu ki ‘no\h hlôi đei tơ mam ch^h răk, tơ gu\m tơ drong tơ le\ch tơ chơ\t roi ‘năr roi [lep. Pơ t^h gia tơ\ khei ‘năr ‘no\h, hăm kơ so# pho\ng ‘no\h, trong tơ ru\ih ‘no\h sư ăn io\k lơ liơ”.

Tơ mơ\t jên jang cho\h jang sa hơ gei 4.0 tơ\ Lâm Đồng dang ei đei tơ mơ\t yua găh lơ lơ\m tơ drong jang kơ măy kơ mo\k pơm hơ dre\ch in-vitro vă pơm tơ le\ch hơ dre\ch ‘long pơ tăm ư\h kơ đei pơ rang j^, đei tơ drong sơ đơ\ng găh io\k yua păng ‘lơ\ng. Hăm tơ drong jang cho\h pơ tăm, cho\h jang sa hơ gei găh lơ tơ mơ\t jên jang lơ\m tơ mam cho\h jang sa đei ‘lơ\ng. Lơ\m khei ‘năr mơ\t jang hơ dai roi ‘năr roi jru\ să hrei ‘nâu, trong tơ mơ\t jên jang âu roi ‘năr roi đei kon pơ lei cho\h jang sa, rim hơp tak xăh păng an^h jang mơ dro sa bơ ngơ\t tru\h tu\n pran. Kiơ\ kơ [ok Trần Thanh Sơn, bơ ngai jang lơ\m 1 hơp tak xăh tơ\ phường 9, pơ lei tơm Đà Lạt, tơ mơ\t jên jang kiơ\ trong ‘nâu tôch kơ hơ len păng hoach jên mă lei io\k yua hơ nhăk ‘no\h tôch kơ lơ. Ư|h khan lăp tơ jur ko\ng jang đe\ch mă tơ mam đei pơm đei ling lang ‘lơ\ng păng hơ to\ băl.

“Tơ mơ\t jên tôch kơ hơ len mă lei tơ drong lăp [lep ‘no\h j^ tơ drong jo# hơ len, pơm hloi đơ\ng blu\ng a vă hoei kơ glăi. Tơ chă tơ mơ\t yua vă đ^ đăng adoi pơm kơ d^h ngăl. Dang ei ko\ng nhân kơ hơp tak xăh lăp đei 1 tơ drong jang ‘no\h năm pleh hla, đang kơ ‘no\h năm hơ len lăng ‘no\h đ^ bơ\ih.”

J^ 1 lơ\m dôm an^h jang cho\h jang sa hơ gei đơ\ng lơ sơ năm âu ki, gơ nang đơ\ng đei khu\l ki sư jang hơ dai păng an^h jang kăl đei tôm, rim tơ mam cho\h jang sa đei yua đơ\ng An^h tơ che\ng hơ len păng bơ\ jang yan âu Đà Lạt pơm tơ le\ch ling lang ‘lơ\ng, io\k yua sơ đơ\ng, dang ăi băl. Kiơ\ kơ ki sư Đoàn Thị Tươi, An^h tơ che\ng hơ len păng bơ\ jang yan âu Đà Lạt, ‘me\h tơ mơ\t jên jang  cho\h jang sa hơ gei đei yua lơ\m tơ drong pơm tơ le\ch hrei ‘nâu ‘no\h tơ drong jang hơ met ăn ‘no\h j^ tôch kơ g^t kăl. Bơ ngai cho\h jang sa kăl kơ băt hơ dăh gru\p ‘long pơ tăm gô đei pơ tăm lơ\m pơ gar. Kiơ\ đơ\ng no\h, trong vei lăng, tơ mam drăm kăl kơ đei gô đei hơ met ăn mă lep, hơ dai băl.

“Kon pơ lei kăl kơ đei tơ drong hơ met ăn mă mônh ‘no\h găh jên tơ mơ\t jang, mă 2 ‘no\h bơ\n kăl đei tơ drong hlo#h băt to\ se\t găh kơ so# dăh mă trong yua dôm kơ măy ‘nâu. Hăm ^nh, ^nh akhan kơ măy IoT (Internet of Things I Internet lơ trong) tơ\ hơ năp kơnh gô hơ to\k tơ iung păng tôch kơ kăl ăn kon pơ lei jang chu\n mir, pơm to\ se\t đei jơ hngơ\m bơ ngai jang păng tơ gu\m bơ\n hơ to\k io\k yua ‘long pơ tăm to\k tôch kơ lơ”.

Dang ei de#h char Lâm Đồng đei 57 rơ bâu hec tar te\h cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k ‘nao, ‘nâu j^ tơ drong hiôk vă bơ ngai jang chu\n mir hơ to\k tơ iung cho\h jang hơ gei. Mă lei, vă đei 1 an^h hnam kơ m^l cho\h jang sa hơ gei hăm dôm tơ mam kơ măy hơ gei ‘no\h jên tơ mơ\t jang đơ\ng 2,3 hre\ng triệu hlak jên tru\h kơ ti hlak jên. Mă đơ\ng băt tơ mơ\t jên jang lơ, khei ‘năr jang đunh, tơ mam ‘lơ\ng [iơ\, jên bơ\ jang tơ\ lơ tơ drong ku\m tơ jur lơ… mă lei đei lơ tơ mam tơ mơ\t jên jang đơ\ng kon pơ lei jang chu\n mir Lâm Đồng oei tam mă đei lơ, yua thoi no\h tơ drong tơ mơ\t jên jang cho\h jang sa hơ gei tơ\ Lâm Đồng oei to\ se\t, lăp ‘nao đei [o#h tơ\ dôm an^h jang mơ dro sa t^h đe\ch.

Choh jang xa rơ gei, oei krao ‘no\h choh jang xa 4.0 j^ 1 trong jang ưh gơ\h ve\h lơ\m tơ drong choh jang xa ‘nao oei năm truh hrei ‘nâu. Mă lei, athei tơ mât jên jang thoi yơ vă gơ\h đei yoa păng lăp ‘lơ\ng to\k bo\k jing tơ drong đei lơ kon pơ lei, HTX păng an^h jang tơ le\ch nơ\r ap^nh? Pơ ma nuh tơ\ hơ la âu hăm ki sư choh jang xa Lại Thế Hưng, sơ\ pơm Kơ dră An^h rei pơ tăm păng vei lăng ‘long pơ tăm dêh char Lâm Đồng pơm hơ dăh [iơ\ găh tơ drong ‘nâu.

- {ok ăi,choh jang xa rơ gei ‘no\h athei đei jên tơ mât jang lơ, lei kon pơ lei bơ\n athei tơ mât jên jang thoi yơ vă lăp ‘lơ\ng?

-{ok Lại Thế Hưng: Hrei ‘nâu, tơ mât jên ăn tơ drong choh jang xa rơ gei 4.0 tơ\ Lâm Đồng tam mă tih, mă lơ ‘no\h tơ\ dôm an^h jang hăm kơ măy ‘nao ‘moi kiơ\ kơ măy IoT păng kơ măy yoa Iternet, phần mềm roi tơ băt vă vei lăng tơ drong jang xa đơ\ng tơ mât jên jang truh te\ch tơ mam drăm. Thoi noh athei kon pơ lei mă blu\ng j^ io\k yoa kơ măy IoT lơ\m an^h jang, pơ gar kơ dih, mă ‘me\h io\k yoa IoT ‘no\h athei đei Internet vă bơ\n io\k yoa kơ măy phần mềm vei lăng.

Mă 2, sư athei jang hrơ\ch ‘lơ\ng, pơm hơ met pơ gar mă lăp vă jang kiơ\ kơ măy kơ mo\k ‘nao. Vă akhan đơ\ng choh te\h, hơ drơ\h ming, đak tơ ruih păng trong vei rong, săy pho\ng, kơ măy hơ met hơ yuh to\, pơ truh măt ‘năr… athei sơ đơ\ng ‘lơ\ng. Kiơ\ đơ\ng no\h bơ\n gơ\h ato\k tơ iung choh jang xa 4.0, bơ\n athei jang dar de\h. Dang ei dôm kơ măy phần mềm âu răt io\k đơ\ng te\h đak đe tôch măk, đei lơ an^h jang pơm tơ le\ch phần mềm kơ tă lơ\m te\h đak Việt Nam ku\m nhen dôm kơ măy pơm kơ dih, bơ\n gơ\h răt io\k păng jang kiơ\ tơ\ pơ gar kơ dih.

- {ok ăi, mưh lei vă choh jang xa rơ gei 4.0 đei jang kiơ\ păng to\k pran, kiơ\ ih an^h jang kơ pal Lâm Đồng athei jang yă kiơ vă gơ\h đei trong tơ gu\m ‘lơ\ng ăn kon pơ lei?

-{ok Lại Thế Hưng: Rim sơ năm, an^h choh jang xa hlôi tơ le\ch jang 1,2 trong jang, tơ drong jang găh ato\k tơ iung choh jang xa rơ gei 4.0, choh jang xa hăm kơ măy kơ mo\k ‘nao, tơ plih ming hơ dre\ch ‘long pơ tăm… dôm tơ drong tơ gu\m âu hlôi đei chih tơ [ôh hơ dăh lơ\m trang web kơ An^h vei lăng choh jang xa păng ato\k tơ iung tơ ring tơ rang dêh char Lâm Đồng, ku\m nhen trang web dôm an^h jang găh sư.

Mă 2, găh trong jang ‘no\h ku\m đei lơ trong jang đei tưk tơ iung đơ\ng dôm sơ năm adrol ki. Pơ tih gia dôm trong jang tơ mât yoa kơ măy IoT tơ\ Đơn Dương, Đức Trọng, Đà Lạt ăn kon pơ lei vă đe sư ho\k pơ hrăm, jang kiơ\, jang to\k lơ\m pơ gar ‘long. Mă 3, tơ drong răt io\k hơ dre\ch păng vei lăng hơ dre\ch vă bơ\n đei dôm kơ loăi hơ dre\ch ‘lơ\ng vă choh jang xa rơ gei 4.0 vang te\ch mơ dro tơ\ te\h đak đe. Tơ gu\m ăn dôm an^h jang io\k  đei nơ\r tơ roi , tơ drong tơ gu\m đơ\ng te\h đak.

‘Ngoăih kơ ‘no\h, lơ\m tơ drong choh jang xa athei tơ klep hăm te\ch mơ dro tơ mam jang đei, tơ dăh dôm pơ gar pơ tăm, an^h jang, kon pơ lei jang chu\n mir ‘me\h vă ‘no\h pơ ma nuh hăm An^h vei lăng choh jang xa păng ato\k tơ iung tơ ring tơ rang dêh char Lâm Đồng kiơ\ đơ\ng dôm an^h juăt jang, lăm bơ\ jang, an^h choh jang xa tơ\ apu\ng vă io\k đei nơ\r roi tơ băt, tơ gu\m ăn kon pơlei bơ\n ho\k io\k đei lơ tơ drong kăl, kơ măy kơ mo\k ‘nao, jên tơ gu\m đơ\ng te\h đak vă ato\k tơ iung choh jang xa 4.0, io\k đei jơ nei ‘lơ\ng nhen ‘me\h vă.

-Lei a, bơ nê kơih hơ!

Thuem hăm Dơ\ng: Tơ blơ\