VOV4.Bahnar - Pơyan ‘mi tơ\ dôm dêh char Tây Nguyên pơtơm đơ\ng khei 5 păng pơdui truh khei 10. ‘Nâu jing khei mă tơm ca phê to\k giơ\ng pran hloh, kăl đei lơ pho\ng rei ‘lơ\ng đơ\ng 85-90% lơ\m tơdrong kăl tơmam ‘lơ\ng ăn tơm gơh vơ\ lơ\m minh xơnăm. Mă lei, pơyan ‘mi duh jing trong hiôk hăm lơ kơoăi pơrang, pơmâu ‘me# pơrăm, lơ\m noh tơdrong hơlu\ng plei, dreng hla yuơ pơmâu pơrang pơrăm noh kơtang hloh. Tơdrong đei [ôh âu hlôi păng to\k bo\k lang xă ja#p tơring Tây nguyên, lơ\m noh đei dêh char Lâm Đồng.

Hơlu\ng ruh plei ca phê xơkơ\t đơ\ng lơ tơdrong, hơbo\ dăh tơmam ‘lơ\ng lơ\m tơm dăh mă yuơ đơ\ng pơrang. Tơ\ dêh char Lâm Đồng, tơdrong tơm pơm ruh plei noh yuơ pơrang than thư noh [ôh lơ hloh. Tôm pơgar ca phê kơ dêh char âu adoi đei [ôh tơdrong âu, lơ\m kơplăh noh kon pơlei tơnap kơ tang găn păng hơmet pơrang. Kiơ\ kơ yă Mai Thị Hiền, tơ\ thôn 10, xăh Hòa Bắc, apu\ng Di Linh, yuơ răm đơ\ng hơyuh to# ‘mi tơplih, to# ‘mi ưh đei xơđơ\ng noh dôm xơnăm kơ âu, pơgar ca phê kơ unh hnam hơnơ\ng đei [ôh lơ kơloăi pơrang pơrăm, pơm răm tih tên truh tơdrong đei yua đơ\ng jang xa: “Tơnap hloh noh kơloăi pơrang pơm ôm plei, hơlu\ng plei. Păng tơdrong mă hla be\nh, [re [ronh, noh jing pơrang tơnap kơ hơmet hloh”

Lơ\m kơplăh noh, [ok Nguyễn Văn Nhật, tơ\ xăh Nam Hà, apu\ng Lâm Hà, dêh char Lâm Đồng noh akhan, vă tang găn pơrang lơ\m teh, dôm kơloăi pơmâu pơrang pơrăm tơm ca phê jing minh tơdrong tơnap tap: “Dôm xơnăm tơje# âu, pơrang lơ\m teh tơ\ tơring Nam Hà pơma adro# păng apu\ng Lâm Hà pơma atu\m noh lơ, lơ pơgar ca phê [ơm pơrang dreng hla. Cho\ng mă trong hơmet noh ưh kơx^ bơngai yơ duh gơh jang”.

Mă xơkơ\t băt tơdrong hơlu\ng ruh plei yuơ pơmâu pơrang pơjing, lơ unh hnam kon pơlei duh oei pơxuơ\k pơxuơ\l lơ\m tơdrong xơkơ\t păng chă trong tang găn pơrang. Pơmâu than thư dăh mă kon pơlei oei krao noh pơrang kro xơdrai, kro plei, mưh ưh đei [ôh băt păng xek tơlang tơtom noh plei ca phê gô tơjur [ôh hơdăh. Kơxo# plei ca phê ruh plei to\k truh 30%, pho\ đei pơgar tơm plei ruh truh 50% plei. {ok Đinh Văn Quảng, tơ\ thôn 1, xăh Hòa Bắc, apu\ng Di Linh ăn tơbăt, mă hlôi yua lơ trong vei lăng ‘long pơtăm kiơ\ tơroi tơbăt mă lei tơdrong mă ca phê dreng hla, ruh plei duh ưh ke\ hơmet klaih: “Tơroi kơ pơrang noh tơm ca phê dang ei [ơm lơ kơloăi pơrang! Mă lơ noh pơmâu pơrang. Hăm pơm ăn xơdrai tơm kro honh, dreng hla, hơlu\ng plei”

Lơ kơloăi pơrang chă tơpoh tơ[at, xa rơh tơm mă ưh đei pơm pơ ‘ngeh tơm, đei [ôh lơ hăm pơgar ca phê pe\ plei păng pơgar ca phê ‘nao pơtăm. Pơm ăn rơh tơm ôm păng lôch đơ\ng rơh hloi, pơm ăn tơm ưh ke\ trep đak păng kơchơ\t ‘lơ\ng, noh tơm honh păng lôch kro. Hăm tơm ca phê pe\ plei yuơ đei rơh pran noh tơdrong dreng hla păng lôch adar hloh pơtêng hăm tơm ca phê oei ‘nao pơtăm. Ăh rơh ca phê [ơm pơrang jing dreng đơ\ng ro\ng kơ noh tơplih jing kơmâu gôh, minh păh noh ôm, dreng tơ\ hla, tơm kơđeh hơke\ hơkong, minh [ar xơdrai noh tơgơ\, tơm ưh ke\ to\k giơ\ng noh pơm ăn tơm jing lôch kro.

Kiơ\ kơ [ok Trần Tiến Đạt, tơ\ plei tơm Đà Lạt, dêh char Lâm Đồng, đơ\ng lơ xơnăm hơlen noh ăn [ôh, plei ca phê răm mă lơ noh yuơ pơrang lơ\m teh pơm đei păng rơh jing răm: “Dang ei pơrang dreng hla, ôm rơh yuơ pơrang lơ\m teh păng pơmâu ‘me# pơrăm, hăm pơm ăn tơm ca phê jing dreng hla păng lôch. ‘Nâu jing pơrang mă bơ\n tơnap kơ hơmet. Yuơ bơ\n duh tam mă băt hơdăh găh pơrang lơ\m teh, lơ pơrang dreng hla, lôch tơm noh đei lơ tơdrong tơm pơm đei pơtih nhen hơdro kăp rơh tơm. {ơ\t doh bơ\n hơnơ\ng pruih pơgang tang găn hơdro pơrăm, ưh kơ băt tơdrong tơm noh yuơ đơ\ng pơrang lơ\m teh noh roi tơpoh tenh păng tơnap kơ hơmet”

Hơdăh vă tang găn pơrang gơh x^t noh jing kăp g^t hloh. Kơlih băt hơdăh kơloăi pơrang ‘mơ\i mă gơh yua pơgang, đơ\ng noh mă gơh pơlôch pơrang x^t hloh. Kiơ\ kơ [ok Nguyễn Đức Thiết, tơ\ hnam trưng kao đẳng ko\ng nge# kih thuơ\t plei tơm Bảo Lộc, hăm dôm kơloăi pơgang pơlôch pơrang pơm hơlu\ng plei ca phê, dang ei lơ\m tơring te\ch lơ kơloăi, đei hloi pơgang prôi păng pơgang pruih. Mă lei, kiơ\ đơ\ng tơpă ăn [ôh, ưh kơx^ pơgang yơ duh pơyua ăn kon pơlei jang mir. Lơ kơloăi pơgang tang găn pơrang than thư x^t noh hơnơ\ng kiơ\ xơkơ\t hram tenh păng đunh, pơlôch pơrang x^t păng ke\ tang găn pơrang tơ\ ‘nguaih tơm hloi. Tơdrong kơ kon pơlei noh athei pơm thoi yơ vă băt hơdăh kơloăi pơmâu pơrang hăm tơm ca phê: “Kon pơlei băt tơ\ hla, noh hla đei anih kron nhen unh xa. Găh hla oei jơk noh đei kơmâu gôh, ăh bơ\n bơ\ hăm ti noh mơn đei kr^t kru\t ăh to\ng. Oei ăh plei, [ơ\t pơrang than thư pơrăm noh đei kơmâu gôh nhen unh xa tơ\ plei”.

Kiơ\ tơdrong hơlen, rim xơnăm lơ\m tơring kơ dêh char Lâm Đồng đei to\ xe\t jat noh đơ\ng 25 truh 30% hơgăt ca phê [ơm pơrang lơ\m teh păng pơmâu ‘me# pơrăm. Mưh ưh đei yua lơ trong hơmet păng tang găn pơrang hrơ\p minh ‘măng noh hơgăt ca phê gô răm yuơ đơ\ng pơrang pơrăm roi tih tên hloh.

Lan chih păng rapor