VOV4.Bahnar - Năr blu\ng pơyan ‘mi ‘no\h jing khe\i ‘năr dơdrông pơrang pơra\m chek lar char lơ păng pơra\m kơtang hlo\h.

Đơ\ng ro\ng ‘măng phang pơđang đunh khe\i năr, hmă hmă lơ\m pơyan ‘mi, chehphe blu\h vơ\ kơtang, mă le\i rim pơrang j^, kiơ\ kơ ‘năr to\ ju, je\i đe\i [o#h kơtang. Ngăl [o#h lơ\m khe\i ‘năr au ‘no\h yă de pơra\m ple\i chehphe. Hơdro# pơyan au to\ phang kơtang, chehphe ư\h kơ gan jing ‘lơ\ng kơna tru\h pơyan ‘mi gô đe\i yă de pơra\m kơtang.

Vă pơlôch yă de, kon pơle\i bơ\n gơ\h pruih pơgang pơlôch yă de lơ\m năr [o#h yăde pơra\m blu\ng a hloi. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam pơtho ăn kon pơle\i bơ\n io\k yua dôm pơgang nhen: Celecron, Bunstra,… vă pru\ih ăn chehphe. Mư\h pruih pơgang, kon pơle\i bơ\n pruih mă [lep tôm pơgang vă pơlôch ke\, păng io\k yua mă [lep vă hoe\i pơra\m cham char păng ve\i lăng dôm sem bri brăh ‘lơ\ng hơ iă anai: “Mư\h pru\ih pơgang pơlôch yă de pơra\m chehphe, kon pơle\i bơ\n je\i tu\h hrau hăm yâu khoang dơ\ng. ‘No\h jing, pơgang sơdrông tu\h hrau hăm yâu khoang dang 1% vă tơgu\m ăn pơgang đom lơ\m yăde dăh mă pơra\m ke\ kơđo\h yă de kơna mă ke\ pơlôch yăde. Chă pruih ‘no\h pruih mă iôk sơdrai ple\i păng dôm hơnhu\l ple\i đe\i yăde dom. Tơdrong pruih pơgang pơlôch yăde ‘no\h bơ\n pruih 2 ‘măng, đunh d^h băl đơ\ng 7-10 năr, vă kơtăp yăde ư\h kơlôch lơ\m ‘măng pruih blu\ng a păng t^h vơ\ lơ\m ‘măng mă 2 ‘no\h gô lôch pơgo\h lơ\m ‘măng pruih mă 2 au hloi”.

M^nh kơ loăi pơrang pơra\m anai kăl kơchăng păng tang găn tơtom ‘no\h pơrang pơmau. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam tơbăt, pơrang au ư\h kơ pơra\m kơtă kơna kon pơle\i bơ\n ư\h kơ gan kơchăng păng le# pơrang pơra\m lơ\m đunh khe\i ‘năr. Kơ yuơ lơ lo\h, mư\h [o#h ‘no\h hlôi pơra\m kơtang bơih. Mă blu\ng kăl băt hơdăh pơrang pơra\m au. “Kon pơle\i bơ\n chă lăng hơlen tơ\ dôm sơdrai đe\i ple\i. Tơ\ dôm sơdai mă atăih tơ [la sơdrai dang 15-20cm, ‘no\h jing sơdrai ư\h kơ ‘lơ\ng bơih, roi đunh roi hơra\ng. ‘No\h pơmau pơrang au pơra\m [ơ\t hơn^h ‘no\h. Tơdăh kon pơle\i bơ\n lăng hơlen đe\i [o#h hle\k hlo\k go#h [ơ\t dau [ơ\t to, đe\i hle\k hlo\k m^nh hơn^h, pơ đ^ găh kơpal păng tơ\ hơla sơdrai đe\i ngăl”.

Io\k yua pơgang chă pơlôch pơmau hle\k hlo\k au ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h. Kon pơle\i bơ\n kăl chă rơ\ih dôm pơgang [lep kiơ\ nơ\r pơtho tơbăt, ‘no\h dôm kơloăi pơgang đe\i kơchơ\t đông, pơm kiơ\ [lep nơ\r pơtho vă chă pruih ăn chehphe mư\h [o#h pơrang pơmau au pơra\m mir chehphe. “Hăm pơgang pơlôch pơmau hle\k hlo\k ‘no\h kon pơle\i bơ\n io\k yua pơgang đe\i kơchơ\t đông ‘ne\i mă pơlôch ke\. Nhen pơgang Chăm DP, dăh mă kơ loăi pơgang đông đo ‘no\h đe\i Norsize, Cox 85 je\i kơ loăi pơgang đe\i kơchơ\t đông. Đe\i ‘măng kon pơle\i bơ\n gơ\h io\k yua Sulfat đông tu\h hrau hăm vôi, chă tu\h hrau [lep tơdrong ‘no\h pơlôch ke\ găh pơrang pơmau hle\k hlo\k au. Bơ\n chă pruih 2 ‘măng, đunh d^h băl dang 10-15 năr ‘no\h gô pă đe\i pơrang au hloi”.

Atu\m hăm trong jang tang găn hơlau sơdrông pơrang pơra\m, kon pơle\i bơ\n chă tu\h mơ\r prôi pho\ng mă [lep păng cho\h pơ ‘ngoăih mir mă rơgo\h, tơgu\m ăn chehphe jing ‘lơ\ng, ke\ krơ\ng hăm rim pơrang sơdrông pơra\m adoi nhen tơdrong tơ pl^h ư\h kơtom băt găh to\ ‘mi kial păng đe\i ple\i ăl păng đe\i blu\h sơdrai ăn sơnăm đơ\ng ro\ng ple\i dơ\ng.

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t