VOV4.Bahnar - Hre\i au, mơ\r hlôi đe\i kon pơle\i io\k yua chă tu\h ăn ‘long pơtăm kơd^h. Mơ\r ‘no\h tôch kơ ‘lơ\ng hơ iă pơm ăn te\h rơhu\, tơgu\m ăn ‘long pơtăm trep io\k đe\i lơ kơchơ\t ‘lơ\ng … Mă le\i, vă băt hơdăh găh mơ\r păng dôm tơdrong ‘lơ\ng hơ iă đơ\ng mơ\r pơm ăn ‘long pơtăm păng hơgăt te\h ‘no\h ư\h khan kon pơle\i ayơ je\i hlo#h vao [lep păng iok yua [lep ôh. Tơ\ ala au, thạc sĩ Phạm Công Trí, kang [o# Dơno\ an^h chă tơche\ng Khoa ho\k kih thuơ\t Cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên gô chă pơkă ăn kon pơle\i pơla bơ\n m^nh [ar kih thuơ\t mư\h io\k yua mơ\r chă tu\h ăn ‘long pơtăm.

- {ok ăi, tơ\ anăp đe\i [ơm kơne# đơ\ng chă prôi pho\ng, tôch lơ nơ\r chă pơkă pơtă pơtăn đe\ch pơma tơle\ch pơ tru\t kon pơle\i io\k yua mơ\r uh kơd^h, mơ\r sinh ho\k, mơ\r vi sinh. Mư\h le\i mơ\r đe\i tơdrong ‘lơ\ng lơ liơ hăm ‘long pơtăm ho\ [ok?

Thak sih Phạm Công Trí: Găh tơm a la chă ‘no\h đe tơ klăh đe\i 2 kơ loăi mơ\r ‘no\h mơ\r đơ\ng ^ch kon tơrong păng mơ\r đơ\ng kmăi kmo\k pơm tơle\ch. Bơ\n je\i hlôi [o#h mơ\r ‘no\h hăp pơm ăn te\h rơhu\ jing ‘lơ\ng. Mơ\r pơm ăn rơ\h granh kơtang, tang găn ke\ pơrang pơra\m, pơm ăn rơ\h ‘long pơtăm ke\ trep io\k kơchơ\t ‘lơ\ng lơ\m te\h păng ke\ krơ\ng hăm to\ phang pơđang … Mă [ar, mư\h mơ\r lơ\m te\h đe\i lơ, ‘long pơtăm jing ‘lơ\ng le\i ‘long pơtăm blu\h vơ\ ‘lơ\ng hơ iă. Đơ\ng no\h je\i ke\ veh ver pơm ăn dơnơm ‘long pơtăm hơngra\ng hơngrônh.

- Le\i ah, mư\h le\i [ok ăi, vă chă tu\h mơ\r đe\i ‘lơ\ng hơ iă le\i kon pơle\i kăl kơchăng tru\h tơdrong kiơ [ok?

Thak sih Phạm Công Trí: Mơ\r ‘no\h tôch kăl đe\i ăn ‘long pơtăm, ăn kơ te\h, mă le\i kăl tơroi tru\h găh tơdrong ‘lơ\ng đơ\ng mơ\r, dang yơ hăp jing mơ\r bu\k mă đe\i ‘lơ\ng hơ iă ăn kơ te\h, ăn ‘long pơtăm. Găh tơdăh hăp lăp mơ\r hmă đe\ch, tim mă he\ch, tim mă bu\k le\i oe\i lăng hăp nhen le\ rơ\m re\k đe\ch. Hre\i au hăm rim tơdrong vă jang  kơ jăp ‘lơ\ng bơ\n je\i hlôi pơma tru\h tơdrong au bơih. ‘No\h jing, kon pơle\i bơ\n chă chơ tu\h ^ch kon tơrong, hơnong [a au to tim mă bu\k, he\ch lơ\m mir pơgar ‘long pơtăm ‘no\h n jing tơdrong bơ\n hơnhăk rơ\m re\k tu\h lơ\m pơgar pơm ‘me# ‘mach ăn cham char. Mă kăl hre\i au mơ\r tim mă bu\k, he\ch je\i pơm kơne# ư\h kơ măh ê tru\h ‘long pơtăm. Pơt^h gia nhen, lơ\m mơ\r ^ch rơmo đe\i hloi găr ‘ngie\t tơdăh bơ\n tim mă u\h le\i mư\h bơ\n chă tu\h ‘no\h găr ‘ngie\t đăh chăt kơtang păng pơm kơne# tru\h pơgar ‘long pơtăm. Lơ\m ^ch kon tơrong, đe\i lơ kơ loăi ‘ngie\t au to mư\h hăp he\ch pơm ăn đe\i lơ kơchơ\t pơnhu\l je\i pơm kơne# tru\h hơgăt te\h păng rơ\h ‘long pơtăm. Kơ yuơ lơ lo\h pơm ăn lơ pơgar tiu đơ\ng m^nh [ar khe\i ‘năr tu\h mơ\r ‘no\h rơ\h ôm pơm ăn tru\h pơrang lôch dar deh, lôch koăng. Mơ\r ‘no\h oe\i jing an^h vă rim hoăr au to chek lar char lơ lơ\m au đe\i rim pơrang pơra\m. Tơdăh bơ\n tu\h mơ\r tim mă u\h le\i dôm pơrang pơra\m lơ\m mơ\r au hăp chek lar char lơ. Kơ yuơ lơ lo\h, pơkă ăn kon pơle\i bơ\n, dăh tu\h mơ\r hlôi u\h đang păng tơmơ\t hai dôm pơrang ‘lơ\ng hơ iă ke\ tang găn.

- Lei ah [ok, mư\h le\i vă uh mơ\r ‘no\h bơ\n kăl lăng ba kơ jăp tru\h tơdrong kiơ? Păng mơ\r uh kơ d^h pha hăm mơ\r vi sinh đơ\ng rim an^h mơdro sa tơm pơm tơle\ch ư\h [ok?

Thak sih Phạm Công Trí: U|h mơ\r ‘ngoăih kơ [u\ih bơ\n kăl io\k yua dôm tơmam anai vă hăp ‘lơ\ng păng ke\ pơra\m hu\t tơmam pơnhu\l ăn kơ mơ\r. Tơdrong kon pơle\i chă u\h kơ d^h mơ\r ^ch kon tơrong vă chă tu\h ăn ‘long pơtăm ‘no\h jing tơdrong ‘lơ\ng dêh, mă le\i ư\h khan jơ ‘năr ayơ kon pơle\i je\i gơ\h vă chă u\h mơ\r kơ yuơ tơhoach lơ jơ ‘năr, năr jang, kih thuơ\t. Tơdrong kon pơle\i chă răt tu\h mơ\r đơ\ng hnam kmăi pơm tơle\ch te\ch mơdro ‘lơ\ng ‘no\h jing trong jang ‘lơ\ng hlo\h. ‘Ngoăih kơ mơ\r ‘no\h dôm an^h pơm tơle\ch au je\i oe\i tơmơ\t hloi bơ\n kơchơ\t trung, vi lượng ‘lơ\ng hơ iă lơ\m mơ\r. ‘Ngoăih kơ ‘no\h je\i hrau hloi dôm [u\ih vi sinh ‘lơ\ng kơna mư\h chă tu\h pơm ăn te\h rơhu\, ‘long pơtăm jing ‘lơ\ng hlo\h. Chă tu\h mơ\r je\i kăl chă tu\h mă [lep ‘no\h mư\h bơ\n tu\h mơ\r ăn kơ tiu le\i [u\ klơ\p hăm te\h hloi, rim ‘măng chă tu\h to\ se\t păng tu\h lơ ‘măng lơ\m sơnăm, ư\h khan tu\h pơgo\h m^nh ‘măng ôh. Kon pơle\i bơ\n je\i kăl kơ chăng, mư\h tu\h mơ\r păh lăp păng lơ ‘măng lơ\m sơnăm ‘no\h hăp ‘lơ\ng hlo\h.

            - Bơnê kơ ih hơ!

Bơngai ch^h: Hương Lý

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t