PƠGAR PƠTA|M ‘LONG SA PLE|I ĐE|I IO|K YUA KƠ JĂP

Unh hnam [ok Nguyễn Ngọc Vân păng yă Trịnh Thị Huệ, oei tơ\ koeng kpho# 7, phường Nghĩa Phú, th^ xăh Gia Nghĩa , dêh char Đak Nông đei 4 ha teh adrol âu ky pơtăm cà phê. Xơnăm 2009, hơgăt cà phê âu kră, ưh kơ đei lơ plei, noh unh hnam hlôi tơplih pơtăm ‘long xa plei, mă lơ noh pơtăm kro#i quych păng kro#i pung kơđoh jơk. Axong vei lăng [lep kih thuơ\t, truh dang ei, pơgar kro#i hlôi pe\ yua ăh xơnăm mă 2 hăm tơdrong io\k yua lơ hloh 3 ‘măng pơtăm cà phê.

Pơgar mir u\nh hnam [ok Nguyễn Ngọc Vân hăm yă Trịnh Thị Huệ atăih kơ an^h kơdrơ\m th^ xăh Gia Nghĩa tim mă tru\h 10 km. Lơ\m pơgar [enh [ang ‘long sa ple\i [au phu tru hut, dôm năr au, dôm bơngai jang to\k bo\k chă phe\ ple\i kuyt ‘măng mă [ar. Hăm kơ jă 25.000 hlak jên lơ\m 1 k^ te\ch kơtă tơ\ pơgar, tơche\ng hơlau pơyan au pơgar [ok yă gô io\k đe\i hlo\h 1 ti hlak jên đơ\ng 2.000 dơnơm ‘long kuyt. Yă Trịnh Thị Huệ, tơngla pơgar oe\i tơ\ Koeng kơpho# 7, phường Nghĩa Phú, th^ xah Gia Nghĩa, dêh char Dak Nông chơt hơ iă tơbăt: “ Sơ\ hơgăt te\h au pơtăm chephe, đơ\ng ro\ng jang sa ư\h kơ gan đe\i kơna tơ pl^h pơtăm kuyt. Dang e\i lơ\m pơgar đe\i ‘long kuyt, kro#ih pung, kam, [ơ. Pơma atu\m pơtăm kuyt đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h pơtăm chehphe, u\nh hnam nhôn hlôi tơ pl^h pơtăm ‘long pơtăm 4 sơnăm kơ au, ‘nao phe\ io\k đe\i lơ\m 2 sơnăm kơ au, đe\i iok yua lơ hlo\h hăm chehphe, m^nh dơnơm kuyt hơto\ 3 dơnơm chehphe, tơdăh ve\i lăng kơ jăp hơto\ 5 dơnơm chehphe, sơnăm sơ\ phe\ te\ch đe\i 20 tân kuyt io\k đe\i 500 tr^u hlak jên”.

Đơ\ng trong jang pơtăm ‘long sa ple\i, lơ kon pơle\i hlôi năm tơmang lăng, ho\k pơ hrăm vă jang kiơ\ lơ\m pơgar u\nh hnam po vă đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h dơ\ng. Dang e\i, hlôi đe\i u\nh hnam chă jang pơtăm ‘long sa ple\i thoi au. {ok Huỳnh Thơ, kang [o# pơ tru\t cho\h jang sa phương Nghĩa Phú, th^ xah Gia Nghĩa tơbăt, kơdră tơring hăm an^h pơ tru\t cho\h jang sa ling lang yak hơdoi hăm kon pơle\i chă ho\k pơ hrăm vă ve\i lăng pơgar ‘long ‘lơ\ng hơ iă hlo\h. Tơdrong tơtăm ‘no\h mư\h jang kiơ\ lang să, kăl đe\i an^h te\ch mơdro sơ đơ\ng ăn kon pơle\i: “ Tơdrong khoa ho\k k^h thuơ\t nhôn je\i ho\k pơhra\m lơ\m kơ sơ\p hla bơar, dôm hla bơar kơtơ\ng ang, lăng năng trong jang ayơ hơ iă ‘no\h pơtho tơbăt ăn kon pơle\i jang kiơ\ vă io\k đe\i jơne\i kơ jăp. Găh tơdrong chă te\ch mơdro ‘no\h tơ\ Gia Nghĩa je\i tim mă đe\i an^h răt io\k kơ jăp, kơna hơpơi ‘me\h vă kon pơle\i kăl pơ jing anăn ăn tơmam drăm po nhen kam kuyt, kro#i pung đum dreng Gia Nghĩa vă đơ\ng no\h kon pơle\i đe\i an^h te\ch mơdro sơđơ\ng”.

‘Ngoăih hơgăt te\h pơtăm kuyt, pơgar yă Trịnh Thị Huệ oe\i đe\i hlo\h 1.000 dơnơm kam, [ơ păng kro#i pung. Dôm kơ loăi ‘long je\i chă pơtăm re\ng tơpăt. Hơdro# ‘long kuyt ple\i tr^u trăo mă le\i hoe\i chă păk kơ yuơ hlôi chă cho# krum pơ ‘lơ\ng. Khe\i năr au ki, Dơno\ an^h bơ\ jang khoa ho\k păng Kmăi kmo\k Dak Nông hlôi tơgu\m ăn u\nh hnam yă pơlăp đ^ đăng kmăi kmo\k đing đak chă tơruih đak ‘mui. Gơnơm đơ\ng tơruih au, u\nh hnam pơkom đe\i kon jên ve\i lăng năng tông ‘long pơtăm. Yă Trịnh Thị Huệ tơroi tơbăt: “ Păh an^h jang khoa ho\k păng kmăi kmo\k au ki hlôi tơgu\m ăn u\nh hnam nhôn chă pơlăp đing đak pru\ih tơpo\h ie\, tơdrong mă au tôch hơ iă, dă [iơ\ tơ hiong dăr jang, dă [iơ tơhoach jên u\nh hơyu\h, pơkom đak kơtang, mă kăl chă prôi pho\ng tôch hơ iă, dă [iơ\ tơhoach lơ. Găh Dơno\ an^h pơ tru\t cho\h jang sa ‘no\h pơtho trong pruih pơgang, m^nh pơrang j^ đe\i m^nh kơloăi pơgang phara d^h băl, đe\i Dơno\ an^h pơ tru\t cho\h jang sa pơtho ăn kơ bơ\n kơna bơ\n hơdrin ho\k pơ hrăm jang kiơ\ vă io\k đe\i jơne\i kơ jăp.”

Kiơ\ kih sư choh jang xa Lê Thị Thơm, kdră anih pơtru\t choh jang xa th^ xăh Gia Nghĩa, d/c Đak Nông noh, lơ\m tơdrong teh păng hơyuh to# ‘mi Tây Nguyên [lep hăm lơ hdre\ch ‘long xa plei, bngai jang mir kăl jang kiơ\ kih thuơ\t vă pơtăm lơ hdre\ch ‘long lơ\m minh hơgăt teh. Đơ\ng noh rơih dôm hdre\ch ‘long [lep, đei yua lơ hloh vă ato\k pơtăm. Găh trong rơih hdre\ch duh nhen xkơ\t kih thuơ\t vei lăng, tang găn pơrang, bngai jang mir to\k bo\k oei đei dôm anih pơtru\t choh jang xa tơgu\m jang kiơ\ lơ trong jang. Kih sư Lê Thị Thơm ăn tơbăt: “Nhôn tơle\ch lơ um ru\p jang adrol, năm tơmang lăng păng pơma đam găh choh jang xa ăn kon pơlei jang mir. Đơ\ng pơih lăm pơhrăm noh nhôn tơroi hăm mih ma duch nă um ru\p jang păng tơle\ch jang kiơ\ um ru\p noh vă kon pơlei [ôh hơdăh. Păng kiơ\ đơ\ng noh nhôn pơgơ\r dôm tơdrong pơma đam vă mih ma duch nă băt hơdăh hloh găh kih thuơ\t. Atu\m hăm noh axong mih ma duch nă năm tơmang tơ\ tơring nai đei um ru\p jang io\k yua lơ, đơ\ng noh vă đe ye\t pơih xă pơm jang lơ hloh. {ôh hơdăh nhen unh hnam [ok Vân âu noh nhôn pơtho găh kih thuơ\t păng pơtruh dôm bngai jang kloh kle\ch găh choh pơtăm vă hơto\k um ru\p jang âu roi năr roi đei jơnei kjung hloh”.

- Ơ duch, apinh ih ăn tơbăt găh trong tang găn pơrang hăm ‘long xa plei noh kon pơlei bơ\n kăl pơm thoi yơ?

Kih sư Lê Thị Thơm: “Tơ\ Đak Nông hơnơ\ng đei pơyan ‘mi păng pơyan phang, noh bơ\n tang găn pơrang noh mă tơm. Ăh pơyan ‘mi athei pruih pơgang vă tang găn pơrang. Tơpă lơ\m pơgar âu hăm rimt ơm mih ma duch nă hlôi pik vôi, noh adoi jing trong tang găn pơrang x^t mơ\n, mưh tang đei thoi ăi noh pơrang ưh kơ đei lang xă hăm ‘long xa plei, mưh ưh noh pơrang lang xă tenh ba ưh kơ tom hơmet ôh...”.

- Oei vă tang găn hơlu\ng plei noh ba kăl pơm thoi yơ?

Kih sư Lê Thị Thơm: “Vă tang găn ruh hơlu\ng plei, noh ‘long xa plei hơnơ\ng đei kơchơ\t đa lượng (đei kơchơ\t trung lượng  păng đa lượng) noh bơ\n [ôh tơm ưh kơ đei lơ plei păng plei k[ah kơchơ\t, noh athei tuh kơchơ\t k[ah noh. Mưh tuh kơchơ\t trung lượng, vi lượng noh tôm măh tơm ‘long xa plei gô giơ\ng pran hloh, ưh kơđei ruh hơlu\ng plei”.

- Anih pơtru\t choh jang xa hăm đei tơgu\m kon pơlei chă ră t hdre\ch ‘long xa plei ‘lơ\ng xđơ\ng ưh?

Kih sư Lê Thị Thơm: “Vă răt hdre\ch ‘long pơtăm [lep nhen xkơ\t noh nhôn tơbang hăm mih ma duch nă răt hdre\ch tro\ anih, noh jing dôm anih lui ngeh, tơm a hla chă hơdăh ‘lơ\ng. Yuơ noh, mih ma duch nă rơih hdre\ch ‘long pơtăm duh nhen kăl tơroi găh kih thuơ\t, noh năm truh tơ\ anih jang nhôn noh: anih pơtru\t choh jang xa th^ xăh Gia Nghĩa, d/c Đak Nông ăh anih kxo# 10 trong Lê Thánh Tông, phường Nghĩa Trung, th^ xăh Gia Nghĩa, kxo# điện thoăi noh: 0501.3.513037”.

- Bơnê kơ ih hơu.