VOV4.Bahnar - Yua lơ pơgang hơdrông, yua pơgang ưh kơ tro\ hăm pơrang, pruih pơgang ưh kơ tro\ khei năr... jing dôm tơdrong hơnơ\ng kơ [ôh hăm bơngai jang cà phê pơm ăn tơdrong răm tih tên. Tơpă đei [ôh tơ\ xăh Diên Bình, apu\ng Đak Tô, dêh char Kon Tum .    

            Ăh blu\ng khei 4 âu ki, klo hơkăn ‘nho\ng Phạm Hiếu păng pơmai Nguyễn Thị Mừng, tơ\ thôn 1, xăh Diên Bình, apu\ng Đak Tô, dêh char Kon Tum ưh kơ xu\k xan. Pruih pơgang pơlôch măng dăh ăn mir cà phê đei pơhlom 10 năr, ‘nho\ng Hiếu pơngơ\t kơ đon [ơ\t [ôh hla tơm cà phê jing dreng, minh [ar tơm noh hla kro pơđ^. ‘Nho\ng roi hiơ\r kơ jơhngơ\m hloh [ơ\t anih te\ch pơgang hơdrông pơhơi hăm tơdrong mă âu: “Đe akhan pruih nhen hmă đe\ch, rim bơngai adoi pruih pơgang mă ưh đẻi ăm kiơ, klo hơkăn măr nhi noh [ơm răm. Inh răt pơgang mă âu noh inh duh ưh kơ băt yă kiơ ôh. Inh răt ‘nhăk vih noh pruih đe\ch yơh. Tơroi hăm anih te\ch bơih mă lei đe pơm ‘mơng. Pơgê đơ\ng ro\ng noh inh năm tơ\ xăh, đang kơ noh xăh pơtruh bơngai năm hơlen tơm cà phê, Đang kơ noh krao đie#n thoăi ăn anih pơm tơle\ch pơgang hơdrông truh. Truh tơroi pơgia la đe\ch, tam mă xơkơ\t yuơ đơ\ng pơgang dăh mă tơdrong âu to ôh”.

Lăng hloh 1ha cà phê xơnăm mă puăn oei giơ\ng ‘lơ\ng đơ\ng ro\ng kơ minh ‘măng pruih pơgang pơlôch hơdrông noh răm pơđ^, klo hơkăn ‘nho\ng Hiếu, pơmai Mừng chă trong ja#p tơring. Thoi noh mă hơgăt mir tơje#, 450 tơm cà phê pơtăm xơnăm mă 2 pơtơm pruih pơgang đei minh [ar năr noh hla pơtơm jing dreng. Pơmai Nguyễn Thị Mừng pơngơ\t, mưh cà phê lôch, unh hnam tơnap vă klă keh hre đe mă hlôi io\k jang pơgar: “Pơtăm tơ\ âu minh xơnăm noh đ^ 40 triu hlak jên pho\ng tam mă jo# jên pơgang. Jên jang choh ‘nhe\t noh je# 2 triu hlak jên. Mă lơ\m minh xơnăm pơyan ‘mi choh ‘nhe\t 3 ‘măng. Oei kăt hleh xơdrai tơ ‘mơ\ng dơ\ng truh dang ei mu\k tơmam unh hnam inh chă to\k io\k păng gơnơm đơ\ng cà phê vă klă ăn kơ đe”.

Hăm tơdrong tơroi đơ\ng unh hnam ‘nho\ng Phạm Hiếu găh tơdrong đơ\ng ro\ng kơ pruih pơgang hơdrông noh cà phê jing dreng, hla kro, xơdrai lôch, Anih jang choh pơtăm păng Vei lăng ‘long pơtăm apu\ng Đak Tô, jơnu\m pơgơ\r tơring Diên Bình, tơ ‘ngla anih te\ch pơdang atu\m hăm tang măt ăn Anih pơm tơle\ch pơgang hơdrông hlôi drơ\ng nơ\r pruih pơgang hơlen lăng hăm 12 tơm cà phê tơ\ 3 mir pơgar kơ 3 unh hnam phara băl vă xơkơ\t tơdrong tơm. Jơnu\m pơgơ\r tơring Diên Bình pơkăl anih jang pơdơh te\ch pơgang hơdrông âu vă gô hơlen lăng ‘mơ\i. {ok Nguyễn Hồng Lĩnh, Pho\ kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh ăn tơbăt: “Jơnu\m pơgơ\r tơring gô pơkăl pơdơh te\ch hăm dôm kơloăi pơgang âu. Vă lơ\m khei năr hơlen lăng đang băt đei tơdrong kiơ noh pơtơm pơtoi axong te\ch tơle\ch dơ\ng”.

Đơ\ng ro\ng 10 năr hơlen, tơdrong hơlen hăm 12 tơm cà phê tơ\ 3 mir pơgar kơ 3 unh hnam phara băl ăn [ôh, tôm tơm cà phê duh oei jơk [l^k. Băt hơdăh tơdrong tơm răm yuơ đơ\ng pơgang hơdrông, klo hơkăn Phạm Hiếu păng Nguyễn Thị Mừng [ơ\t dâu pơtơm hơdral hlăng păng kơche\ng truh dôm tơdrong tơm nai. Lơ\m noh măr xư duh kơche\ng truh tơdrong tơm ưh kơ băt găh pơkăp pruih pơgang ưh [lep kih thuơ\t, ưh kơ [lep khei năr pơkăp, lu\k lơ\k pơgang hloh tơdrong pơkă ‘nâu nai hia...         

Vă tơgu\m ăn kon pơlei cho\h jang sa băt dơ\ng trong tang găn sơdrông pơrang pơra\m chehphe, [ok Trần Ngọc Luận, Kơdră che\p pơgơ\r An^h bơ\ jang ve\i lăng ‘long pơtăm găh Dơno\ an^h ve\i lăng Cho\h jang păng Ve\i lăng ‘long pơtăm dêh char Kon Tum, tơroi tơbăt găh tơdrong sơdrông pơrang pơra\m chehphe adoi nhen dôm trong jang hlôi băt, trong jang kăl hlo\h lơ\m io\k yua pơgang pơlôch sơdrông pơrang pơra\m ‘long pơtăm au.

- {ok ăi, ih hơlen lơ liơ găh tơdrong sơdrông pơrang pơra\m chehphe lơ\m khe\i năr au?

{ok Trần Ngọc Luận: Hre\i au, kơ yuơ đe\i [ơm đơ\ng tơpl^h to\ ‘mi kial kơna sơdrông pơrang pơra\m chehphe je\i tôch kơtang, je\i đe\i lơ kơ loăi sơdrông pơrang pơra\m. Pơt^h gia nhen khe\i năr au nhen kơmot koer sa sơdrai, yăde jơk, pơrang găm hla, pơrang kro sơdrai, pơmau pơrang dăh mă pơrang hla đum.

Mă kăl lơ\m khe\i ‘năr blu\ng pơyan ‘mi năm tơ\ hơnăp, kơ yuơ đe\i to\ ‘mi, te\h ju, ‘năr to\ hlơ hle\ng … atu\m hăm ‘mi kial je\i đe\i [o#h hloi pơrang pơra\m. Bơ\n kăl kơchăng lơ\m khe\i năr au ‘no\h bơ\n kăl năm lăng mir hơnơ\ng vă kơ [o#h dôm tơdrong răm lơ\m mir pơgar bơ\n.

- Mư\h le\i kon pơlei pơm lơ liơ vă ke\ tang găn sơdrông pơrang pơra\m au ho\ [ok?

{ok Trần Ngọc Luận: Vă tang găn hơlau sơdrông pơrang pơra\m ‘no\h kăl jang kiơ\ lơ trong jang, ư\h khan lăp pơm kiơ\ m^nh trong jang đe\ch ôh. Trong gơlong tang găn hơlau lơ trong ‘no\h pơ đ^ găh hơdre\ch, te\h pơtăm, trong ve\i lăng, tơruih đak, cho\h ‘ngie\t, prôi pho\ng mơ\r …[lep kiơ\ kih thuơ\t, đơ\ng no\h tơgu\m ăn dơnơm chehphe blu\h vơ\ jing ‘lơ\ng, ke\ krơ\ng hăm sơdrông pơrang pơra\m adoi nhen to\ ‘mi kial ư\h sơđơ\ng. găh tơdrong tang găn hơlau, pơlôch pơrang sơdrông pơra\m ‘moi kiơ\ trong tang găn hơlau ‘no\h kăl hlo\h păng lăp dang yơ kăl hlo\h ‘no\h mă io\k pruih dôm pơgang ve\i lăng ‘long pơtăm, đơ\ng no\h tơgu\m ăn ve\i lăng năng tông bơ\n kơ ep lep ler ‘lơ\ng hơ iă lơ\m pơgar chehphe, ve\i lăng cham char ‘lơ\ng hơ iă păng ve\i lăng năng tông jơhngơ\m jăn bơngai cho\h jang adoi nhen bơngai răt yua chehphe.

- Vă ve\h ver bơ\h [ơm lơ\m io\k yua pơgang pơlôch sơdrông đe\i ‘măng pơm pơra\m pơkao, pơra\m kơtăn ple\i, pơm ăn dơnơm lôch, kon pơlei kăl kơchăng dôm trong ayơ, ho\ [ok?

{ok Trần Ngọc Luận: “Vă ve\h ver tơdrong bơ\h [ơm lơ\m io\k yua pơgang pơlôch sơdrông ‘no\h bơ\n kăl pơm kiơ\ 4 tơdrong [lep.

Mă blu\ng găh [lep pơgang: Bơ\n răt io\k dôm pơgang [lep sơdrông pơrang mă bơ\n vă pơlôch. Păng mư\h răt pơgang ‘no\h kăl băt hơdăh an^h pơm tơle\ch păng pơgang lơ\m kơ loăi ăn asong io\k yua. ‘Ne\ io\k yua dôm pơgang ve\i lăng ‘long pơtăm mă hlôi kơ\m io\k yua tơ\ Việt Nam.

Mă [ar ‘no\h kăl io\k yua [lep nơ\r pơkă tu\h lơ to\ se\t dôm yơ. Bơ\n [o#h get chai pơgang păng kơdu\ng tăh pơgang đe\i chư ch^h ‘no\h bơ\n đo\k lăng mă hơlen dôm nơ\r pơtho tơbăt io\k yua dôm yơ păng chă tu\h hrau hăm đak dôm yơ kiơ\ nơ\r pơkăp, tu\h lơ dăh mă to\ se\t gô mơ\ng kơ vă ‘no\h je\i ư\h kơ s^t ôh.

Mă pêng ‘no\h pruih [lep jơ ‘năr. ‘No\h jing [lep lơ\m khe\i ‘năr sơdrông pơrang pơra\m lơ\m mir pơgar le\i mă ke\ lôch: pơt^h gia nhen sơdrông oe\i ie\ ‘no\h [ônh pơlôch hăp kiơ\ nơ\r pơtho đơ\ng khu\l joăt jang păng ve\i lăng ‘long pơtăm. ‘Ngoăih kơ ‘no\h chă pruih pơgang tơ\ t^l pơgê dăh mă tơ\ kơ sơ\ ‘năr rơngơp, ‘ne\ chă pruih pơgang tơ\ ‘năr to\ hlơ hle\ng. Lơ\m yan au ‘năr to\ hlơ hle\ng, ‘năr vă je# ‘mi dăh mă kial jăng je\i đe\i tơdrong ư\h kơ ‘lơ\ng hơ iă. Pơt^h gia tơdăh ‘năr to\ dêh hnang kơnh pơm kơne# ‘long pơtăm, đe\i ‘măng pơm ăn hla kro hloi … Adoi hui đơ\h chă pruih lơ\m mă ‘long pơtăm to\k bo\k cho#h pơkao. Adoi ư\h kơ gơ\h chă pruih pơgang lơ\m khe\i ‘năr vă je# phe\.

Mă puăn ‘no\h pruih pơgang mă tro\ [lep, [lep hăm nơ\r pơtho tơbăt tơ\ kơđo\h pơgang. Păng m^nh tơdrong pơkă dơ\ng ‘no\h bơ\n ‘ne\ chă tu\h hrau lơ kơ loăi pơgang vă chă pruih ăn pơgar bơ\n kơnh pơm ăn hla kro păng pơm ăn soai pơnhu\l ăn bơngai io\k yua.

- Hăm đe\i trong ayơ hơmet pơ ‘lơ\ng hăm hơgăt te\h chehphe mă kon pơlei pruih hơvơl pơgang, pruih pơgang lơ dêh hnang ư\h [ok?

{ok Trần Ngọc Luận: Tơdăh kon pơlei bơ\n bơ\h [ơm pruih hơvơl pơgang dăh mă pruih pơgang lơ dêh hnang ‘no\h je\i gô mơ\ng lơ\m bơ\n chă pruih lơ liơ kơna đe\i trong hơmet pơ ‘lơ\ng. Kiơ\ kơ nhôn, tơdăh pơgar chehphe, dơnơm chehphe oe\i ke\ vă hơmet pơ ‘lơ\ng ‘no\h bơ\n jang hloi. Tơdrong kăl pơm hloi ‘no\h io\k yua đak rơgo\h chă tơruih, pruih tơ\ dơnơm ‘long pơtăm vă jro hu\t đak pơgang, pơm ăn đak pơgang dă [iơ\ kơtang. Atu\m hăm chă tơruih đak tơ\ dơnơm ‘long pơtăm vă ‘long pơtăm trep io\k đak ‘no\h pơm ăn đak pơgang dă [iơ\ kơtang lơ\m tơm ‘long pơtăm. Đơ\ng ro\ng m^nh khe\i ‘năr dơnơm ‘long blu\h vơ\ ‘no\h bơ\n chă prôi pho\ng hloi tơgu\m ăn ‘long đe\i jing ‘lơ\ng dơ\ng. Păng lơ\m khe\i năr pruih pơgang, nhôn pơkă ăn kon pơlei tu\h hrau pơgang hăm đak hlăng ‘lơ\ng vă dă [iơ\ đe\i tơdrong răm ăn ‘long pơtăm.

- Hre\i au đe\i lơ an^h te\ch mơdro lơ kơ loăi pơgang pơlôch sơdrông pơrang. Ih đe\i trong ayơ chă pơtho tơgu\m ăn kon pơlei rơ\ih răt dôm pơgang sơdrông ‘lơ\ng vă tang găn ke\ sơdrông pơrang pơra\m chehphe?

{ok Trần Ngọc Luận: Nhôn je\i pơkă lơ lau, dăh răt io\k pơgang tơ\ dôm an^h te\ch tơm đe\i kơ loăi pơgang tơpă, ‘ne\ chă răt dôm pơgang đe chă te\ch re au to ôh. Dăh răt pơgang tơ\ dôm an^h te\ch mơdro đunh sơnăm, bơ\n joăt chă răt đơ\ng no\h đe sư chă pơtho ăn kơ bơ\n io\k yua pơgang lơ liơ mă [lep hlo\h. Hre\i au lơ\m bro\, lơ\m tivi au to pơtho ăn kon pơlei bơ\n găh tơdrong hơge\i kih thuơ\t hle lơ\m cho\h jang sa, kơna bơ\n hơdrin chă ho\k pơ hrăm kiơ\ păng atu\m hăm dôm tơdrong mă bơ\n hlôi băt,đơ\ng no\h tơgu\m ăn kơ bơ\n jang sa sơđơ\ng, hơnhăk ba io\k yua kơ jăp, pơm pơdro\ng ăn u\nh hnam, ăn tơpôl.

-          Bơnê kơ ih [ok hơ!

Tơblơ\ nơ\r: Lan - Amazưt