VOV4.Bahnar - Dôm xơnăm adrol ki, kơjă tiu to\k kăp păng xơđơ\ng noh kon pơlei pơtăm lơ tiu. Tơdrong pơtăm tiu lang xă, mă đei đe tơroi tơbăt hlôi pơm ăn hơgăt tiu [ơm pơrang pơrăm, atu\m hăm noh dôm xơnăm kơ âu kơjă tiu pơtoi tơjur pơm ăn kon pơlei jing hre hrông.

Xơnăm 2012, jăk đơ\ng Hải Dương năm truh Dak Nông pơm jang, đơ\ng ro\ng dôm xơnăm chă ako\m, unh hnam [ok Bùi Xuân Bỉ hlôi răt đei teh tơ\ thôn Dak Kual 5, xăh Dak N’drung, apu\ng Dak Song vă erih păng choh jang xa. Đunh kơ âu 6 xơnăm, [ôh kơjă tiu to\k kăp, unh hnam [ok hlôi to\k io\k athăm 200 triu hlj vă axong pơtăm 1300 tơm tiu. {ar xơnăm kơ âu, tiu đei plei mă blu\ng hlôi kơjă tơjur, xơnăm âu ăh xơnăm pe\ tơm noh kơjă tiu tơjur dêh hnang. Tam mă jo#, pơgar tiu kơ hnam [ok dreng hla păng lôch dar deh. Đơ\ng khei năr tiu dreng hla truh ăh lôch kro noh tam mă truh 1 khei pơm ăn unh hnam [ok ưh kơ tom hơmet: Đei yua [ar xơnăm kơ âu noh unh hnam duh tam mă klă đ^ hre, oei xơnăm âu lôch đ^ noh ba athei hơmet dar deh đe\ch, oei dang ei noh băt pơm thoi yơ dơ\ng”

Ataih đơ\ng hnam [ok Bỉ ưh ataih dang yơ, hloh 3 ha tiu xơnăm mă 7 kơ unh hmam [ok Phạm Huy Thìn duh hlôi lôch je# đ^ yuơ [ơm pơrang mă ưh đei trong gơh tơgu\m. Kiơ\ kơ [ok Thìn, mă blu\ng noh tơm tiu nhen kro tong ane# hla, minh [ar tơm tiu noh dreng hla păng ruh hla đơ\ng ro\ng kơ noh ôm tơm, ôm rơh păng tam mă tôm minh khei đơ\ng ro\ng noh tơm tiu jô kro. Vă dơ\ng pơgar tiu, unh hnam hlôi hơvơn kih sư truh vă tơgu\m găh pơgang hơmet 3 ‘măng bơih mă lei ưh đei x^t ôh. Duh nhen lơ unh hnam nai, dang ei unh hnam Thìn to\k bo\k jing tơnap tap [ơ\t oei hre kơ anih mong jên hloh 800 triu hlj: “ Tiu unh hnam inh lôch noh [ôh hloh 2 khei kơ âu bơih, tơdrong tơm noh yuơ minh [ar pơmâu pơrang pơrăm. Xơnăm âu ‘năr ‘mi lơ jat, duh pruih pơgang 3 ‘măng bơih, chruih hloi ăh tơm, mă lei ưh x^t ôh noh unh hnam inh pă đei pruih pơgang dơ\ng ôh”.

Đơ\ng chă hơlen tơ\ tơring đei pơgar [ơm tiu lôch, yă Đinh Thị Quỳnh Nga, Kih sư kơ Anih jang Hơlen ‘long pơtăm apu\ng Dak Song ăn tơbăt, xơnăm yuơ ‘mi lơ, mă lơ hơgăt tiu tơ\ xăh Dak Nrung [ơm pơmâu ‘me# pơrăm, pơrang lơ\m teh, minh [ar noh đak to\ng hăm pơrang kro hla lang xă kơtang pơm ăn tiu lôch kro pơđ^. Hơbo\ lơ\m khei năr truh, tơm tiu lôch hơbo\ gô to\k lơ yuơ pơrang pơrăm. Dang ei anih choh jang xa oei tơle\ch lơ trong jang vă tang găn pơrang pơrăm tơm tiu, tang găn răm ăn kon pơlei: “ ‘Nguaih kơ pơrang lôch tenh lôch hiơ\ noh oei đei minh kơloăi pơrang pơm găm hla tiu. Hăm pha hăm pơrang lôch tenh lôch hiơ\ noh mă blu\ng hăp gô đei lơ\m hla, pho\ ăh groi hla, pho\ ăh tong ane# hla... Pơrang âu pha hăm pơrang thán thư đei gru găm ăn tong ane# hla, oei pơrang găm hla tiu noh hăp pơm ăn hla tiu jing kok, pơrang âu lang xă tenh kuăng, tơpoh kiơ\ kial tơhlu, kial tơhlu truh tơ\ yơ noh pơrang tơpăr truh tơ\ noh”

Dang ei ja#p xăh Dak Nrung đei pơhlom 1.000 ha tiu, dôm xơnăm adrol ki kơjă tiu to\k kăp păng xơđơ\ng noh kon pơlei pơtăm lang xă, mă đei tơdrong tơroi đơ\ng anih juăt jang, tơdrong răm đơ\ng pơrang lang xă pơm ăn lơ hơgăt tiu lôch răm, lơ unh hnam [ơm răm to\ xe\t noh minh [ar j^t tơm, lơ noh truh minh [ar ha, Tiu lôch atu\m hăm kơjă tiu pơtoi tơjur pơm ăn lơ kon pơlei jing hre hrông kơ đe.

- Hăm hơgăt teh je# 30 rơbâu ha, hơgăt pơyua noh 15 rơbâu ha, rim xơnăm đei yua pơhlom 31.000 tân, Dak Nông jing minh lơ\m dôm dêh char đei hơgăt tiu xă hloh tơring Tây Nguyên. Tơm tiu hlôi tơgop kăp g^t lơ\m hơto\k io\k yua ăn kon pơlei lơ\m tơring. Mă lei, tơdrong hơto\k tơm tiu lang xă lơ\m khei năr âu ki tam mă [lep hăm pơkăp păng tơdrong pơtăm lơ hloh kơ tơdrong kăl, pơrang j^ tơnap kơ hơlen hơmet oei pơm đei lơ tơdrong răm. Dang ei kon pơlei pơtăm tiu tơ\ dêh char Dak Nông ưh adro# tơjră hăm kơjă tiu tơjur kơtang, mă oei pơngơ\t kơ đon hăm pơgar ‘long [ơm pơrang lang xă mă tam đei pơgang hơmet tơtom, pơrăm hăm mu\k drăm kơ lơ unh hnam kon pơlei.

Pơm thoi yơ vă vei lăng tơm tiu gơh tơnăp, xơđơ\ng, trong băt tơm a hla chă pơrang hăm tơm tiu păng trong tang găn pơrang thoi yơ? Tơ\ hơla âu noh tơdrong pơma dơnuh hăm [ok Nguyễn Tuấn Khải, Kơdră Anih Choh pơtăm păng Vei hơlen ‘long pơtăm dêh char Dak Nông găh tơdrong âu

- {ok ăi, ih hăm gơh tơroi lăng găh tơdrong hơto\k pơtăm tiu tơ\ Dak Nông lơ\m khei năr âu ki, hlôi păng to\k bo\k tơjra#m tơdrong tơnap kiơ?

- {ok Nguyễn Tuấn Khải: Nhen bơ\n hlôi băt hăm dêh char Dak Nông âu lơ\m khei năr âu ki, hơto\k tơm tiu noh hăt hot, đơ\ng tơdrong hơto\k hăt hot âu noh nhôn lơ ‘măng tơroi hăm kon pơlei ne\ tơhroh hơto\k lơ tơm tiu kơlih hăp đei tơre\k truh lơ tơdrong păng hăp pơm ưh kơ pơyua hăm kon pơlei. Lơ\m khei năr âu ki noh, bơ\n [ôh tơdrong mă tiu lôch, pơm ăn kon pơlei jang mir pơngơ\t kơ đon lơ\m hơto\k jang tiu. Le# đei tơdrong mă âu noh nhen nhôn hlôi tơroi tơm tiu athei pơtăm păng vei lăng tro\ pơkăp, mưh ưh noh pơrang [ônh xa lang xă, tơm tiu [ônh [ơm pơrang yuơ hơyuh to# ‘mi tơplih duh nhen [ơm hơdrông ‘me# pơrăm.

- {ok ăi, ih hăm gơh tơblang hơdăh tơdrong tơm a la chă pơjing đei tơdrong mă tiu dang ei [ơm lơ kơloăi pơrang pơrăm?

- {ok Nguyễn Tuấn Khải: Ăh tơm tiu lôch noh đei lơ tơdrong tơm, nhen pơtăm tơ\ teh ưh kơ tro\ [lep, mă 2 noh yuơ đơ\ng hơdre\ch, mă 3 noh yuơ hơdrông pơrang pơrăm. Jăh vă akhan, ako\m đei lơ tơdrong pơm ăn tơm tiu [ơm pơrang. Mă mônh noh bơ\n pơtăm tiu tơ\ dôm anih teh ưh kơ tro\ lăp hăm tiu, hơyuh to#, đak ưh kơ [lep noh tơm tiu to\k giơ\ng ưh pran. Mă 2 noh yuơ hơdre\ch, yuơ hăt hot pơtăm, bơ\n ưh đei rơih hơdre\ch mă tơnăp, âu duh jing minh lơ\m dôm tơdrong tơm pơm ăn tiu [ơm pơrang. Mă 3 noh ăh pơtăm tiu bơ\n ưh đei pơm kiơ\ tro\ dôm tơdrong pơkăp kih thuơ\t pơtih nhen choh hơmet teh, tang găn păng hơmet pơrang pơrăm thoi yơ noh pơmâu ‘me# păng pơrang lơ\m teh [ônh xa păng pơjing pơrang. Noh ăh pơtăm tiu, bơ\n athei kơchăng kiơ\ tơdrong pơkăl đơ\ng rim anih jang kơpal kloh kle\ch găh tơdrong juăt jang vă bơ\n gơh hơto\k pơtăm tiu kơjăp xơđơ\ng, đei yua tơnăp, tang găn dôm tơdrong răm kơ tơgăl đei nhen lơ\m khei năr âu ki.

- {ok ăi, vă tang găn pơrang hăm tơm tiu ‘noh, anih jang kơpal đei dôm tơdrong jang thoi yơ hăm kon pơlei jang chu\n?

- {ok Nguyễn Tuấn Khải: Vă tang găn pơrang hăm tơm tiu ‘noh nhôn adoi tơroi hăm mih ma duch nă lơ ‘măng nhen tơ\ hơla âu: Adrol hloh ‘noh, ăh hơto\kpơtăm tiu, mih ma duch nă athei rơih dôm tơring teh tro\ [lep hăm tơm tiu. Mă 2 noh athei tơre\k truh hơdre\ch ăh io\k pơtăm. Mă 3, athei pơm kiơ\ pơkăp hlôi đei pơtho vă tơm tiu gơh to\k pran ‘lơ\ng. Mă 4, ăh pơrang pơrăm, mă kăl noh pơrang lôch tenh lôch hiơ\ ‘noh, bơ\n athei apinh hơlen anih juăt jang vă pơtho ăn kon pơlei băt yua pơgang vei lăng ‘long pơtăm, adoi nhen dôm trong jang mă bơ\n gơh tang găn pơrang hăm tơm tiu. Nhôn tơroi tơbăt ăn kon pơlei ‘noh, athei năm truh dôm anih choh pơtăm păng vei hơlen ‘long pơtăm vă chă apinh hơlen vă kơ băt. Mă ‘lơ\ng noh bơ\n athei che\p ba tơm tiu, dăh mă hơvơn kang [o# năm tơ\ pơgar hơlen lăng, noh mă băt hơdăh tiu [ơm pơrang kiơ. Găh tơdrong pơtho, rim xơnăm nhôn adoi pơih lăm ho\k vă băt hơdăh dôm tơdrong kăl lơ\m jang tiu pơma atu\m păng tơdrong tang găn pơrang [ơ\t đei [ôh hăm pơgar tiu lơ\m tơring po.

- Lei ah, bơnê kơ ih hơ!

Lan – Thuem chih ako\m păng pơre nơ\r