VOV4.Bahnar - Dôm xơnăm tơje# âu, hơgăt tiu tơ\ Dak Lak păng dôm dêh char Tây Nguyên hlôi to\k tenh. Tơdrong hơto\k hơgăt tiu lang xă pơm ăn pơrang hăm tơm tiu hơto\k ưh kơ ke\ hơlen. Lơ pơgar tiu đei pơrang lôch tenh lôch hiơ\ pơrăm tih tên truh tơdrogn erih kon pơlei. Mă thoi noh, dang ei lơ kon pơlei pơtoi oei pơih xă hơgăt teh pơtăm tiu mă đei tơdrong tơroi đơ\ng anih jang kơpal.

Tam mă lai yơ tơdrong pơtăm tiu lang xă kơtang nhen dôm xơnăm tơje# âu. Păng dang ei tơdrong mă âu duh tam mă tơjur. Lơ kon pơlei ăn tơbăt, pơtăm tiu ăh pe\ plei mă kơjă nhen dang ei noh đơ\ng ro\ng minh pơyan jang noh io\k tơvih jên axong jang. Oei dôm pơyan đơ\ng ro\ng kơ noh đei cheh lơ hloh pơtêng hăm dôm hơdre\ch pơtăm nai. Atu\m hăm đon kơche\ng âu, ăh xơnăm 2007, [ok Võ Văn Danh, oei tơ\ xăh Quảng Hiệp, apu\ng Chư\ Mgar, dêh char Dak Lak hlôi io\k 1 héc ta teh pơtăm pơnăn xa vă pơtăm tiu. Cho\ng mă, ăh tiu je# pe\ plei, noh pơgar tiu unh hnam [ok [ơm pơrang lôch pơgoh, [ok ưh kơ đei yua vă minh hlak. Ưh kơ hu\t tơm tiu, xơnăm 2014 unh hnam [ok pơtoi pơtăm tiu hăm tơdrong hơpơi hơ iă hloh xơnăm adrol. {ok duh ưh kơ băt kơjă te\ch kăp dăh mă tơjur thoi yơ. Jang kiơ\ trong pu\n ai đe\ch, [ok Danh ăn tơbăt: “Dang ei ba pơtăm tơm pơm năn xa noh ưh kơ hơto\ hăm tơm tiu ôh. Jang minh xơnăm noh hơt\ hăm 10 xơnăm pơtăm tơh, rơngu. Noh inh pơtăm tiu đe\ch. Kiơ\ te\ch lơ\m tơring noh ba ưh kơ băt ôh. Jang mir noh ba kh^n chă pơtăm ne\ pơngơ\t kiơ ôh”.

Chư\ Mgar jing minh lơ\m dôm apu\ng đei hơgăt tiu to\k tenh kơ dêh char Dak Lak. Kiơ\ pơkăp, truh xơnăm 2020 apu\ng đei 3.000 hec ta tiu mă lei truh dang ei tơdrong hơlen tam mă tôm, hơgăt tiu hlôi to\k truh 7.000 hec ta. Hơgăt tiu âu pơtoi hơto\k lơ\m khei năr truh. Mă băt pơtăm tiu đei lơ tơdrong răm, mă lei hăm đon kơche\ng mưh đei yua lơ păng kơjă xơđơ\ng noh đei yua đơ\ng ‘long pơtăm âu adoi oei lơ hloh hơdre\ch ‘long pơtăm nai. Jing unh hnam hlôh vao lơ\m tơdrong pơtăm tiu mă lei [ok Trần Văn Hoàng, oei tơ\ xăh Ea Mdroh, apu\ng Chư\ Mgar duh pơngơ\t kơ đon hăm pơrang lôch tenh lôch hiơ\ hăm tơm tiu:“Nhôn duh pơngơ\t đơ\ng blu\ng xơnăm truh dang ei lôch hloh 30 tơm bơih, xơnăm xơ\ noh lôch lơ hloh, ưh kơ băt yuơ tơplih hơyuh to# ‘mi dăh mă jang ưh kơ [lep pơkăp dăh kiơ”

Dang ei, tơdrong pơtăm tiu lang xă ưh kơ kiơ\ pơkăp tơ\ apu\ng Chư\ Mgar pơma adro# păngd êh char Dak Lak pơma atu\m hlôi pơtơm [ôh tơdrong răm hăm kon pơlei jang mir, yuơ tam mă băt hơdăh găh teh, đak, hơyuh to# ‘mi, hơdre\ch, kih thuơ\t jang. Kiơ\ hơlen lơ\m apu\ng Chư\ Mgar, jo# lơ\m xơnăm 2015, lơ\ma pu\ng đei hloh 1.600 hec ta tiu lôch pơrang. Mă lei xơnăm 2016 mă anih jang kơpal tơroi, kon pơlei adoi oei pơkăp pơtăm tiu. {ok Nguyễn Văn Minh, pho\ kơdră Anih vei lăng kon pơlei apu\ng Chư\ Mgar ăn tơbăt: “Găh pơtăm tiu noh ato\k pơhlom 3000 hec ta mă lei kơjă kăp noh đơ\ng xơnăm 2015 truh dang ei oei lang xă mơ\n. Yuơ kơjă kăp noh kon pơlei akhan, pơtăm đei yua 5 xơnăm bơih, tiu lôch duh bưh. Kơche\ng thoi ăi noh đe ye\t pơtăm lang xă, thoi noh apu\ng pơm thoi yơ mă ke\ tang găn, noh chă tơroi pơtho găh kih thuơ\t đe\ch bơih, pơih lăm ho\k găh tơdrong vei hơlen pơrang vă kon pơlei pơtăm tiu băt hơdăh păng jang đei io\k yua lơ hloh”

Vă tơm tiu to\k giơ\ng pran, anih choh jang xa dêh char Dak Lak pơtoi tơroi ăn kon pơlei băt, adro# pơtăm lơ\m tơring pơkăp đe\ch, ako\m hơto\k io\k yua kiơ\ trong jang sinh học. Mưh nhen pơtăm tiu mă ưh kơ hơlen xơkơ\t, kơdâu kiơ\ tơdrong pơyua tơ\ anăp, ưh kơ hli hăm tơdrong răm noh mih ma duch nă gô đei tơdrong pơtăm păng koh hu\t hơlơ\k hơle đe\ch [ơ\t tiu tơjur kơjă.

Lan chih păng rapor