VOV4.Bahnar - sơnăm 2019, an^h Jang cho\h jang sa kăl tơ jră mu\h măt hăm lơ tơdrong tơnap tap, tơdrong long mư\h tơdrong pơjei d^h băl tơmam drăm cho\h jang sa oei tim kơtang, tă đei [ơm kơne# t^h tên đơ\ng pơrang j^ klak chro\h nhu\ng châu Phi lang să lơ\m te\h đak, pơm pơra\m kơtang tim mă lăh [o#h hăm an^h jang rong kon tơrong. Tơdrong đei [ơm đơ\ng tơpl^h to\ ‘mi kial pơm ăn tru\h to\ ‘mi kial ư\h sơđơ\ng, đei [ơm đơ\ng tơdrong tơ jră d^h băl mơdro sa [ar păh rim te\h đak pơdro\ng, pơm ăn cho\h jang sa pơm tơle\ch te\ch mơdro tơmam drăm cho\h jang sa tơ\ te\h đak đe hơnơ\ng dơ\ng tơ\ anăp hiong răm, lơ tơrong tơchơ\t ‘nao găh tơbăt hơdăh an^h pơm tơle\ch, tơdrong pơkăp ‘lơ\ng rơgo\h tơmam drăm sa roi năr roi kơtang … Mă leo, yak hlo\h đ^ đăng, an^h jang cho\h jang sa oei hơnơ\ng to\k kơtang, te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe pơn hơlau gô io\k đei hlo\h 41 ti 300 tr^u dolar, to\k dang 3,5% pơtêng hăm sơnăm 2018 tơ [o#h hơdăh tơdrong iung jang tang găn hơlau tôch tơtom đơ\ng An^h jang cho\h jang sa.

Lơ\m sơnăm 2019, an^h te\ch răt tơmam drăm cho\h jang sa ư\h sơđơ\ng kơ yuơ đei [ơm đơ\ng tơ jră d^h băl mơdro sa [ar păh te\h đak pơdro\ng, mă kăl  hăm m^nh [ar tơmam drăm cho\h jang sa tơm te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe. Tơ\ an6h te\ch răt tơmam drăm te\h đak Trung Quốc, lơ tơmam drăm cho\h jang sa te\ch mơdro tơ\ au hlôi đei [ơm kơne# đơ\ng rim tơdrong tơchơ\t kơ hret hlo\h. {ok Nguyễn Quý Dương, Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r An^h Vei lăng ‘long pơtăm găh Dơno\ an^h tơm vei lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang tơbăt: “Bơ\n hơnơ\ng iung jang kiơ\ vă pơm lơ liơ sơđơ\ng ‘lơ\ng găh rơgo\h tơmam drăm [lep hăm tơdrong tơchơt, hơnơ\ng iung jang kiơ\ rim trong jang hơdoi cho\h jang sa dăh mă jang sa kiơ\ tơdrong pơkăp ‘lơ\ng VietGap Lobal Gap. ‘Nau jing rơvơn vă kơ bơ\n tơpl^h trong cho\h jang sa, trong cho\h jang sa rơgo\h ‘lơ\ng vă te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe”.

Tơroi găh dôm tơdrong tơnap tap kơ An^h cho\h jang sa, đei [o#h hơdăh ‘no\h, đơ\ng blu\ng sơnăm, pơrang j^ klak nhu\ng châu Phi hlôi pơra\m kơtang păng lang să jơ\p lơ\m 63 dêh char, pơlei tơm găh Trung ương hlôi pơm pơra\m kơtang hăm vă je# 6 tr^u to\ nhu\ng j^ măh pơlôch hu\t, pơm ăn ‘nhe\m nhu\ng tơ jur 9%. Ro\ năng vă pơma, ‘nau jing m^nh tơdrong hiong răm kơtang hlo\h. {ok Nguyễn Quý Dương, Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r An^h Vei lăng ‘long pơtăm găh Dơno\ an^h tơm vei lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang tơbăt: “Tim lăh [o#h An^h jang cho\h jang sa Việt Nam tơ [ơ\p tơnap tap nhen sơnăm 2019, ư\h khan lăp hơdro# hăm bơngai rong kon tơrong mă lei pơ đ^ hăm kon jên bơ\ jang te\h đak hloi. ‘Nau jing sơnăm kon jên bơ\ jang te\h đak tơle\ch chă tơgu\m ăn bơngai rong kon tơrong lơ hlo\h”.

Mă đơ\ng tơ [ơ\p tôch mơmat tat lơ lo\h ră, mă lei, ako\p io\k đei te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe tơmam drăm cho\h jang sa, ‘long, ka hơdang sơnăm 2019 tơche\ng hơlau io\k đei 41 ti 300 tr^u dolar, to\k dang 3,5% pơtêng hăm sơnăm 2018. Vă io\k đei lơ lau, an^h vei lăng cho\h jang sa hlôi pơro# iung jang kơtang, tơbăt tơtom vă tang găn ke\ pơrang j^, vei lăng kơ jăp yo\ng kon tơrong vă chă rong hơlơ\k dơ\ng. Adoi jang kiơ\ rim trong jang hơmet ming trong jang sa [lep, sơđơ\ng hăm tơdrong pơtru\t kơtang rim tơdrong jang sa anai nhen: ‘long sa plei; pơm tơle\ch te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe, ato\k kơtang rong lơ ka hơdang, mă kăl rong hơdang đak nglêu păng ka tra. Găh ka hơdang te\ch tơ\ te\h đak đe, Mi hlôi drơ\ng nơ\r Việt nam hlôi vei lăng rơgo\h ‘lơ\ng tơmam drăm ka tra, pơ\ih trong hơ iă ăn rim an6h mơdro sa hơnơ\ng te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe.

            Tơdrong jang Te\h đak tơ iung pơjing tơring tơrang ‘nao hlôi pơjing rơvơn tơpl^h ‘nao ăn rim tơring. Tru\h dang ei, lơ\m te\h đak đei 4.806 tơring io\k đei jing tơring tơrang ‘nao, jo# hơto\ lơ\m te\h đak jơnei 15, 66 trong pơkăp kơ tơring, pă đei tơring jang keh đang tim mă tru\h 5 trong tơle\ch jang, jang keh đang trong tơle\ch jang lơ\m 10 sơnăm (2010 - 2020) hơdrol 1 sơnăm 1 poăt. Vă ato\k kơtang io\k đei jơnei păng kơ jă măt ăn rim tơmam drăm cho\h jang sa, tơdrong pơtru\t kơtang, tơ iung pơjing trong jang hơdoi kơ jăp lơ\m pơm tơle\ch, te\ch mơdro tơmam drăm đei lăng kơ jăp. Rim Ko\ng ty tơm, Gru\p jang cho\h jang sa hlôi tơgop t^h tên lơ\m tơdrong au. Pơt^h gia nhen tơdrong tơgoăt jang hơdoi kon pơlei cho\h jang sa tơ\ rim tơring pơtăm ‘long pơtăm vă pơm tơle\ch tơmam drăm dăh mă tơ iung pơjing hnam kmăi pơm tơle\ch tơmam drăm đơ\ng ro\ng phe\ ro# tơ\ Tây Nguyên. {ok Nguyễn Quốc Toản – Kơdră che\p pơgơ\r An^h vei lăng Pơm tơle\ch păng Ato\k tơ iung an^h te\ch mơdro tơmam drăm cho\h jang sa găh Dơno\ an^h tơm vei lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang, hơlen: “Tơdrong tơ iung pơjing rim hnam kmăi pơm tơle\ch tơmam drăm tơ\ tơring Tây Nguyên tơgop t^h tên g^t kăl. Nhôn măh pơgơ\r tơgoăt jang hơdoi, kơ yuơ hơgăt te\h ‘long sa plei kơ bơ\n tôch kơ să. Tơdrong pơm pơjing rim hnam kmăi pơm tơle\ch tơmam drăm lơ\m rim tơring tơm kơ tơring cho\h jang sa ‘no\h tôch g^t kăl. Tây Nguyên găh lơ ‘no\h rim kơ loăi ‘long sa plei nhen kro#i hroi, [ơ, sâu riêng ‘no\h lăp đei pơjing hnam kmăi pơm tơle\ch tơmam drăm lei mă ke\ yak hlo\h tơdrong tơnap tap au to”. 

Hăm jang [a, lơ\m sơnăm 2019, Dơno\ an^h tơm vei lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang hlôi pơro# athei rim tơring tơpl^h kơ hre\ng rơbau hektar chu\n na [a đak ư\h kơ măh đak chă tơpl^h pơtăm ‘long pơtăm anai. An6h vei lăng jang phe [a Việt Nam hơnơ\ng vei kơ jăp hơyak pran jang sa io\k yua kơ jăp, ‘lơ\ng, đei kơ jă “Anăn Phe Việt”, [rư\ [rư\ sơkơ\t hơdăh an^h dơ\ng te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe nhen: Phe ‘lơ\ng Quảng Trị; phe ST25 io\k đei tơmam hơpăh “Phe ‘lơ\ng hlo\h apu\ng ple\nh te\h”. {ok Trần Xuân Định – sơ\ jang Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r An^h vei lăng Cho\h pơtăm găh Dơno\ an^h tơm vei lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang tơbăt: “ ‘Nau jing tơdrong jơnei t^h tên kơ an^h jang hơdre\ch păng hơnơ\ng sơkơ\t hơdăh an^h dơ\ng kơ phe Việt Nam...”.

            Mă đơ\ng tơ [ơ\p tôch lơ tơdrong tơnap tap, mă lei lơ\m sơnăm 2019, te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe găh tơmam drăm ‘long to\k kơtang, io\k đei lơ hlo\h, hăm hlo\h 11 ti dolar. Lơ tơmam drăm đei pơ\ih să te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe rơ\ih kơtang, pơjing đei hơyak ato\k tơ iung kơ jăp. Mă kăl, Tơdrong tơchơ\t Jang hơdoi găh jang kiơ\ Khôi luơ\t bri ‘long, vei lăng bri păng mơdro sa ‘long [ar păh Việt Nam hăm EU ‘no\h jing rơvơn t^h tên vă rim tơmam drăm pơm tơle\ch đơ\ng ‘long kơ Việt Nam đei te\ch mơdro tơ\ rim te\h đak EU păng rim te\h đak anai. Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h tơm vei lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang Hà Công Tuấn tơbăt: “Tơdrong tơchơ\t au jing tơdrong g^t kăl hlo\h, sơkơ\t hơdăh akhan bơ\n jang kiơ\ rim trong jang ‘lơ\ng sơđơ\ng ăn jang kiơ\ [lep khôi luơ\t apu\ng ple\nh te\h lơ\m te\ch mơdro ‘long, sơđơ\ng ăn tơdrong băt hơdăh tơm a la chă ‘long tro\ [lep vă ato\k tơ iung kơ jăp. Lơ lo\h hăp pơjing đei rơvơn ‘lơ\ng hơ iă ăn rim an^h mơdro sa lơ\m te\ch mơdro tơmam drăm đơ\ng ‘long”.

Ro\ năng vă pơma, lơ\m sơnăm 2019, an^h vei lăng cho\h jang sa oei hơnơ\ng ato\k kơtang, trong tơle\ch jang hơmet pơ ‘lơ\ng an^h jang yak tru\h ato\k tơ iung kơ jăp ‘lơ\ng, ato\k kơ jă măt tơmam drăm lăng tru\h te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe yak [lep trong. Mă lei dôm tơdrong long đei pơlăp ăn hăm tơdrong cho\h jang sa jei ư\h kơ ie\ lơ\m rim sơnăm đơ\ng ro\ng.

Bơngai ch^h: Phương Hà - VOV1

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt