VOV4.Bahnar - Mă đơ\ng ako\m hơ to\k loi dơ\ng lơ trong jang tang găn pơ rang j^, mă lei tru\h khei ‘năr âu, vă khan đơ\ng ro\ng 3 khei Lâm Đồng đei [o#h pơ rang j^ klak nhu\ng châu Phi, tơ drong nhu\ng đei j^ đei lôch păng [u\ so\t hu\t tơ\ de#h char âu hlôi to\k lơ. Dang ei tơ drong jang tang găn pơ rang j^ to\k bo\k đei kon pơ lei păng khu\l kơ dră tơ ring âu hơ drin tơ le\ch jang.

Tơ dăh 3 khei hơ drol, Lâm Đồng lăp đei 2,3 j^ to\ nhu\ng đei j^ klak nhu\ng châu Phi đei lôch păng [u\ so\h hu\t, ‘no\h dang ei kơ so# nhu\ng đei lôch păng [u\ so\h hu\t hlôi to\k hlo\h 49.000 to\, hăm ako\p nhu\ng trăp hlo\h 3.400 tấn, jo# pơ hlom hiong răm hlo\h 130 ti hlak jên. Pơ rang j^ hlôi đei [o#h tơ\ 354 pơ lei kơ 77 xăh, phường, thị trấn găh 10 apu\ng, pơ lei tơm, lăp oei pă 2 apu\ng Lạc Dương păng Đơn Dương ‘no\h tam mă chă [o#h đei nhu\ng j^. 

Tơ\ hơ năp đei [o#h krê hơ mơt đơ\ng j^ hlak nhu\ng, [ok Ngô Văn Trực, oei tơ\ thôn An Ninh, xăh Liên Hiệp, apu\ng Đức Trọng bơ ngơ\t: “Bơ ngơ\t de#h yua kơ jum dăr nhu\ng đe đei j^ đ^ bơ\ih. Mơ\ng kiơ\ rim u\nh hnam ‘no\h bơ ngơ\t kơ pơ lôch pơ rang, săi vôi păng tang găn mơ\t le\ch tơ\ hơ drong”.

Đơ\ng dôm u\nh hnam vei rong kon tơ rong ie\ le tru\h dôm an^h rong nhu\ng ako\m lơ tơ\ Lâm Đồng adoi hlo#h vao tơ drong ư\h kơ gơ\h pơ hơi tang găn j^. {ok  Nguyễn Viết Toàn, oei tơ\ xăh Tân Văn, apu\ng Lâm Hà akhan, tơ drong mơ\t jang đơ\ng pơ đ^ tơ pôl hlôi tang găn pơ rang j^ tơ po\h lang să: “Bơ ngai rong nhu\ng tơ\ âu ku\m đei tang găn [iơ\, hơ to\k ‘lơ\ng đei tơ drong tơ jră đơ\ng pơ đ^ koeng nhôn mă đei yua. Nhu\ng j^ ‘no\h krao hơ vơn [u\ so\h hu\t, ba khu\l kơ dră xăh mơ\t tơ gu\m [u\ so\h ‘lơ\ng de#h”.

Kiơ\ kơ [ok Nguyễn Thanh Thủy, kơ dră an^h vei lăng kon pơ lei xăh Liên Hiệp, apu\ng Đức Trọng, gơ nang jang ‘lơ\ng tơ drong jang tơ roi tơ băt, krao hơ vơn, rim u\nh hnam rong nhu\ng păng kon pơ lei hlôi jang hơ dai ‘lơ\ng hăm khu\l kơ dră tơ ring lơ\m tơ drong jang tang găn j^ klak nhu\ng châu Phi. Yua thoi no\h ư\h kơ đei tơ drong ôn pơ rang j^ nhen hơ drol âu ki: “Dôm an^h rong nhu\ng lơ đei nhu\ng j^ ‘no\h kon pơ lei tơ tom tơ roi tơ băt ăn an^h jang kơ pal păng khu\l kơ dră xăh vă jang kiơ\ [u\ so\h hu\t, tang găn j^. Dôm an^h rong tam mă đei j^ ‘no\h nhôn hlôi tơ roi tơ tă ăn kon pơ lei ‘no\h ‘ne\ kơ gan năm le\ch tơ\ ‘ngoăih vă ve\h ver hơ mơt hơ nhăk j^ tơ\ hơ drong rong bơ\n”.

{ok Phạm Phi Long, kơ dră an^h vei rong kon tơ rong, thú y, ka hơ dang de#h char Lâm Đồng tơ băt, vă vei sơ đơ\ng tơ drong jang tang găn j^ tơ po\h lang să, ku\m hăm tơ drong hơ drin tơ le\ch jang hrơ\p 1 ‘măng rim trong jang, tơ gu\m kon pơ lei pơ lôch pơ rang, pơm rơ gơ\h hơ drong, de#h char hlôi pơ jing hlo\h 20 an^h vei lăng pơ rang j^. “Hlôi hơ met ăn khu\l jang tang găn tơ drong chơ chue\n nhu\ng mơ\t le\ch tơ\ tơ ring đei pơ rang j^. Nhôn hlôi athei khu\l jang thú y tơ ring hơ to\k loi dơ\ng tơ drong jang vei lăng ket [u\h, hơ len lăng tơ drong rơ go\h thú y, vei sơ đơ\ng ‘nhe\m nhu\ng mư\h tơ le\ch tơ\ an^h te\ch mơ dro ‘no\h pơm lăp hăm tơ drong hiôk sơ đơ\ng rơ go\h tơ mam sa ăn bơ ngai răt yua. Hăm bơ ngai rong, nhôn tơ tă athei jang hơ dai hăm khu\l kơ dră tơ ring, ‘ne\ ôn hu\t nhu\ng lôch tơ\ cham char.”  

De#h char Lâm Đồng đei ako\p đ^ đăng nhu\ng dang 400.000 to\ ako\m lơ hlo\h tơ\ dôm apu\ng Đức Trọng, Lâm Hà, pơ lei tơm Bảo Lộc păng apu\ng Di Linh. Dang ei tơ drong jang tang găn j^ to\k bo\k đei rim an^h jang hơ drin jang hơ dai tơ le\ch jang. {ok Nguyễn Văn Châu, Pho\ kơ dră an^h vei lăng găh cho\h jang sa păng hơ to\k tơ iung tơ ring tơ rang de#h char Lâm Đồng tơ băt, hơ dai hăm tơ drong vei lăng dôm gre, tơ mam tơ gu\m rim u\nh hnam rong nhu\ng [u\ so\h hu\t nhu\ng j^, pơ lôch pơ gang lơ\m tơ ring đei pơ rang j^, tơ drong jang vei lăng chơ chue\n, ket [u\h, ư\h kơ le# đei tơ [o#h tơ drong ôn pơ rang j^, te\ch hăt hot nhu\ng đei j^ ling lang đei hơ to\k loi dơ\ng păng tu\n pran. {ok Nguyễn Văn Châu pơ ma hơ dăh hăm dôm trong jang đơ\ng an^h jang kơ pal ‘no\h kon pơ lei athei sơ đơ\ng yua ‘nhe\m nhu\ng hlôi đei hơ len lăng pơ rang j^: “Tơ tă ăn kon pơ lei ku\m nhen rim an^h pơm tơ le\ch nhu\ng ư\h kơ đei [o#h pơ rang j^ klak nhu\ng châu Phi oei đei ket [u\h, te\ch mơ dro lơ\m an^h te\ch mơ dro, yua kơ j^ klak nhu\ng châu Phi ư\h kơ tơ po\h tơ\ bơ ngai, yua thoi no\h nhu\ng ư\h kơ đei j^ klak nhu\ng châu Phi ‘no\h kon pơ lei oei yua hmă đe\ch. Păng dang ei rim an^h rong ako\m lơ\m de#h char ‘me\h te\ch nhu\ng tơ\ ‘ngoăih de#h char ‘no\h athei đei hơ len lăng ư\h kơ đei [o#h j^, an^h vei lăng găh cho\h jang sa păng hơ to\k tơ iung tơ ring tơ rang de#h char ku\m hlôi đei pơ tho hơ dăh tơ drong ‘nâu vă kon pơ lei băt hơ dăh ‘ne\ kơ hli tơ tăm kiơ.”

Tơ\ anăp tơdrong j^ klak chroh nhu\ng châu Phi tơ\ dêh char Lâm Đồng to\k bo\k roi kơtang, dêh char au hlôi đei trong tang găn hơlau, phă pơra\m lơ liơ? Pơma dơnu\h tơ\ alo au kơ Bơngai ch^h tơdrong tơroi au hăm [ok Nguyễn Văn Sơn, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h vei lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang dêh char Lâm Đồng gô pơma hơdăh hlo\h dơ\ng găh tơdrong au.

- {ok ăi, j^ klak chro\h nhu\ng châu Phi tơ\ dêh char Lâm Đồng đei [o#h tôch kơtang hăm ako\p nhu\ng lôch păng pơra\m hu\t roi năr roi lơ, kiơ\ kơ ih hơlen lơ liơ găh tơdrong au?

- {ok Nguyễn Văn Sơn: Lăp đơ\ng ro\ng [o#h pơrang j^ klak chro\h nhu\ng châu Phi pơra\m tơ\ m^nh [ar dêh char lơ\m Te\h đak ‘no\h nhôn hlôi [et io\k pham nhu\ng khăm lăng hơlen mă lei ư\h kơ đei [o#h pơrang j^ klak chro\h nhu\ng châu Phi pơra\m ră. Atu\m hăm ‘no\h rim an^h gak lăng hơlen kon tơrong jei iung jang kơtang, mă kăl 2 an^h gak vei lăng kơ dêh char tơ\ Eo Gió hăm Madaguoi ‘no\h đ^ đăng khu\l bơ\ jang ako\m jang tang găn, dăr lăng hơlen kon tơrong, nhu\ng đe chă chơ mơ\t le\ch mă ư\h kơ đei hla bơar khăm hơlen ‘lơ\ng. Păng dôm gre chơ kon tơrong đơ\ng tơring anai mơ\t lơ\m dêh char nhôn jei pruih pơgang pơra\m sơmach j^ hloi. Kiơ\ đơ\ng ro\ng ‘no\h kư\ 3 khei ‘no\h nhôn pruih pơgang pơlôch sơmach j^ m^nh ‘măng, mă lei mư\h lơ\m te\h đak bơ\n đei pơrang j^ au ‘no\h lơ\m 1 khei nhôn pruih pơgang pơlôch sơmach m^nh ‘măng. Tơring đei pơrang j^ mă blu\ng tơ\ apu\ng Đức Trọng, đơ\ng ro\ng ‘no\h tơpo\h lang să tôch kơtang, păng ro\ năng gô lang să hlo\h dơ\ng.

          - Nhen ih ‘nao tơroi, tơdrong pơrang j^ klak chro\h nhu\ng châu Phi tơpo\h lang să tơ\ dêh char Lâm Đồng oei kơtang đe\ch, mư\h lei bơ\ jang tang găn pơrang j^ au, dêh char iung jang lơ liơ?

- {ok Nguyễn Văn Sơn: Trong jang tang găn pơrang j^ hlôi đei dêh char, Dơno\ an^h vei lăng cho\h jang sa dêh char pơjing lơ khu\l, pơm đei lơ hla bơar tơchơ\t pơro# iung jang. Dêh char pơjing đei 18 an^h gak vei lăng đe chơ te\ch mơdro kon tơrong păng pơjing hloi An^h bơ\ jang pơro# jang kơ yuơ Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h vei lăng kon pơlei dêh char pơm Kơdră an^h jang au. Găh tơdrong kăl hlo\h ‘no\h kiơ\ trong pơlôch so\h hu\t dăh mă [u\, mư\h [u\ nhu\ng j^ lôch ‘no\h pơrang au oei er^h lơ\m te\h tôch kơ đunh đơ\ng no\h kơnh hăp hram lơ\m đak, au to … păng [u\ lơ dêh hnang lơ lo\h jei ư\h kơ ke\ kơ đ^ mơ\n. Nhôn athei so\h hu\t đe\ch, kơ yuơ mư\h [u\h so\h lăp tơ hoach to\ se\t đak dau ‘măng mă blu\ng, đơ\ng ro\ng ‘no\h u\nh sa rơmă hăp, tơdăh [u\ lei hơgăt te\h ư\h kơ măh ôh. Mă kăl mư\h bơ\n mơ\r chă chơ mơ\t le\ch lơ\m tơring đei pơrang j^ ‘no\h nhôn ư\h kơ ăn le\ch năm tơ\ tơring anai. Lăp ăn nhu\ng er^h, ư\h kơ đei j^ jăn ‘no\h ăn chơ năm tơ\ tơring anai. Nhôn bơ\ jang gak vei lăng kơ hret hăm dôm kon tơrong đe chơ te\ch mơdro ư\h kơ đei hla bơar te\ch răt, ư\h kơ đei hla bơar pơkăp ‘lơ\ng găh kon tơrong oei pran jăng, hoei chă j^ jăn ‘no\h nhôn jei ăn chă chơ te\ch mơdro tơ\ nai mơ\n, vă kon pơlei dă [iơ\ hiong răm. Hăm m^nh [ar apu\ng tim mă đei nhi\ng j^ ‘no\h nhôn chă pơtho khan ăn kon pơlei chă rong to\ se\t [iơ\, mư\h nhu\ng t^h bơih ‘noh te\ch hloi păng pơdơ\h chă răt rong doe\ng.

- {ok ăi, pơrang j^ klak chro\h nhng châu Phi hlôi pơra\m kơtang ăn kon pơlei rong kon tơrong, Lâm Đồng hlôi chă pơtho pơkă yă kiơ găh tơdrong răt rong lơ păng răt rong dơ\ng lơ\m khei năr kơnh?

- {ok Nguyễn Văn Sơn: Lơ\m khei năr au nhôn ư\h kơ ăn kon pơlei răt rong dơ\ng. To\k bo\k chă pơtho tơbăt ăn kon pơlei răt rong kon tơrong anai, tơdăh ‘me\h vă răt rong dơ\ng nhu\ng lei gô dang yơ pă đei pơrang pơra\m păng mă kăl ‘no\h kăl vei lăng kơ jăp găh yo\ng rong; mă 2 ‘no\h tang găn kơ jăp pơrang tơpo\h lăp đơ\ng ro\ng chă răt rong dơ\ng. Găh dang ei ‘no\h nhôn pơtho pơkă ăn kon pơlei ‘ne\ gan răt rong lơ. Rong to\ se\t vă dă [iơ\ hiong răm lơ păng pơm dă [iơ\ kon jên jang [u\h so\h hu\t nhu\ng j^. Kơ yuơ nhu\ng lơ\m tơring đei pơrang j^ mă lei hoei chă tơpo\h j^ ‘no\h nhôn ăn song te\ch hloi, tơdăh đei kơph^u khăn tơchơ\t ư\h kơ đei tơpo\h j^, nhu\ng ‘lơ\ng hoei kơ j^ ‘no\h nhôn ăn te\ch, kơ yuơ tơdăh ư\h kơ ăn lei nhu\ng j^ gô tơpo\h tơ\ nhu\ng oei ‘lơ\ng ‘no\h kơnh kon jên tơgu\m dru sa roi lơ hlo\h dơ\ng păng kon pơlei jei hiong răm lơ hlo\h dơ\ng.

- Lei ah, bơnê kơ ih [ok hơ!

Tơblơ\ nơ\r: Thuem - Amazưt