VOV4.Bahnar - Mă to\k bo\k ăh pơyan phang mă lei tơ\ lơ tơring kơ Tây Nguyên đei [ôh ‘mi hơdrơ\k pơyan, pơm trong hiôk ăn pơrang lang xă pơrăm tơm cà phê.

Unh hnam yă Trần Thị Sáu, tơ\ thôn 9, xăh Nhân Cơ, apu\ng Dak Rlấp đei 2 ha cà phê đei yua rim xơnăm 6 tânn cà phê găr. Mă lei, minh [ar xơnăm kơ âu, 2 ha cà phê kơ unh hnam yă Sáu đei yua pơhlom 4 tân cà phê găr đe\ch. Hơdăh nhen pơyan jang âu ki, yuơ răm đơ\ng dôm ‘măng ‘mi tih đunh năr noh cà phê hơnơ\ng kơ ruh plei. Đơ\ng blu\ng xơnăm truh dang ei, to\k bo\k ăh pơyan phang mă lei phơ pho\ đei ‘mi noh pơrang lang xă pơrăm, noh pơyan jang âu hơbo\ pơgar cà phê kơ unh hnam yă pơtoi tơjur plei. Yă Trần Thị Sáu ăn tơbăt: “Xơnăm âu nhen pơgar unh hnam inh hlôi pruih pơgang 2 ‘măng bơih, dơning oei hơlen vă pruih pơgang dơ\ng mă lei ‘mi hơnơ\ng noh tam mă pruih ôh. Pơtêng hăm xơnăm xơ\ noh plei lơ, mă lei pơrang thoi âu noh pêng puăn khei đơ\ng ro\ng kơnh pơtơm đei xa, hơbo\ ruh plei adoi lơ mơ\n. Pơmâu gôh đei, pơmâu kok đei, kro hloi xơdrai păng plei, hơlu\ng pơđ^ hla đang kơ noh plei, năm kăt hleh xơdrai noh [ôh pơmâu ‘me# lơ dêh”

Nhen unh hnam yă Sáu, pơgar cà phê unh hnam [ok Lê Văn Song, thôn 7 xăh Nhân Cơ duh [ơm pơrang xa nhen pơrang pơrăm hla, pơmâu gôh. {ok Song ăn tơbăt, ‘nguaih kơ tơdrong răm đơ\ng hơyuh to# ‘mi, noh pơgar cà phê unh hnam [ok adoi kră kru\t, tơdrong pơyua roi năr roi tơjruh. Mă hlôi kloh kle\ch găh tơdrong jang cà phê đunh xơnăm, mă lei hăm tơdrong tơplih ưh măh ê đơ\ng hơyuh to# ‘mi, đei lơ pơrang pơrăm tơnap kơ hơmet, noh [ok Lê Văn Song ‘meh vă rim anih juăt jang pơtho găh trong tang găn păng hơmet dôm kơloăi pơmâu pơrang hăm tơm cà phê: “Pơgar cà phê kơ unh hnam inh duh [ơm pơrang nhen gôh hla, pơmâu pơrăm, unh hnam inh adoi tuh pho\ng mă lei ưh đei yua. Inh ‘meh vă rim jăl jang pơih lăm pơtho ăn kơ nhôn găh trong tang găn păng hơmet pơrang păng vei jang cà phê pơyan ‘mi păng pơm thoi yơ vă kon pơlei đei ho\k găh trong vei hơlen cà phê vă pơm tơle\ch cà phê rơgoh ‘lơ\ng”

Kiơ\ anih choh jang xa apu\ng Dak Rlấp, hơgăt cà phê kơ apu\ng truh khei năr âu pơhlom 17 rơbâu 400 ha, tơring duh hlôi hơmet pơtăm tơ ‘măl cà phê đei hloh 3 rơbâu ha. Mă lei, lơ hơgăt nai noh pơgar cà phê kră bơih, [ônh [ơm pơrang pơrăm lơ\m khei năr hơyuh to# ‘mi ưh ‘lơ\ng.

{ok Trần Hùng Thịnh, kang [o# pơtru\t choh jang xa xăh Nhân Cơ ăn tơbăt, tơring hăt hot hơvơn kon pơlei pơtăm tơ ‘măl pơgar cà phê kră vă hơto\k io\k yua, hơyak jang pơm tơle\ch cà phê rơgoh xơđơ\ng. ‘Nguaih kơdih jang atu\m hăm bơngai jang găh choh pơtăm tơ\ rim pơlei vă dăh tôm pơtho ăn kon pơlei yua dôm kơloăi pơgang pơlôch pơmâu pơrang hăm tơm cà phê. {ok Trần Hùng Thịnh ăn tơbăt: “Găh anih pơtru\t choh jang xa nhôn âu, hlôi axong khul juăt jang găh choh pơtăm năm truh dôm thôn pơlei păng pơgơ\r ăn dôm bơngai jang pơtho ăn kon pơlei pruih pơgang vă tang găn păng pơlôch pơmâu gôh. Inh duh ‘meh vă khei năr truh hơyuh to# ‘mi xơđơ\ng noh mih ma duch nă gô tang găn tơtom vă da [iơ\ răm hăm pơgar cà phê ăn kon pơlei”.

Nhen hlôi tơroi tơbăt, tơ\ anăp to\ ‘mi kial ư\h sơđơ\ng, ‘mi lơ\m pơyan phang, lơ tơring hlôi đe\i [o#h pơmau pơrang pơra\m chehphe. Lơ lo\h kăl pơm kiơ vă tang găn hơlau rim pơmau pơrang pơra\m adoi nhen ve\i lăng năng tông chehphe blu\h vơ\ jing ‘lơ\ng. Bơngai ch^h tơdrong tơroi au đe\i pơma dơnu\h hăm [ok Cao Qúy Thương, kơdră che\p pơgơ\r An^h ve\i lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang apu\ng Dak Rlâp dêh char Dak Nông găh tơdrong au.

- {ok ăi, Dak Rlấp ‘no\h m^nh lơ\m dôm tơring pơtăm chehphe tơm hlo\h kơ dêh char Dak Nông. Ih tơroi lăng tơdrong ato\k tơ iung ‘long pơtăm au hre\i au lơ liơ?

{ok Cao Qúy Thương: Apu\ng Dak Rlấp hre\i au đe\i dang 17.400 ha chehphe, jang kiơ\ trong jang hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe đơ\ng Trung ương, đơ\ng dêh char Dak Nông, ‘no\h khe\i năr au ki apu\ng Dak Rlâp hlôi tơle\ch jang dang 3100 ha chehphe kră kru\t, sơdrông pơrang pơra\m păng ư\h gan ple\i vă sơđơ\ng đe\i ple\i lơ, ple\i ‘lơ\ng adoi nhen hơnhăk ba đe\i io\k yua kơ jăp ăn kon pơlei jang sa.

- Khe\i năr au ki, to\k bo\k pơyan phang mă le\i hơnơ\ng đe\i ‘mi jur, kơna hlôi đe\i [o#h pơmau pơrang pơra\m chehphe. Păng lăp pă m^nh khe\i dơ\ng bơih ‘no\h tru\h pơyan ‘mi, ro\ năng tơdrong hơmơt pơmau pơrang pơra\m sa roi kơtang dơ\ng. Ih hăm đe\i chă pơkă yă kiơ hăm kon pơlei lơ\m tang găn hơlau ưh?

{ok Cao Qúy Thương: Hăm chehphe lơ\m pơyan ‘mi hmă hmă ngăl đe\i răm đơ\ng sơdrông pơrang pơra\m, mă kăl pơrang pơmau go#h, mă le\i tơdrong chă pơtho khan ăn kon pơlei ling lang đe\i kơdră che\p pơgơ\r an^h bơ\ jang găh au kơ dêh char, apu\ng tơle\ch jang pơgơ\r lăm ho\k pơtho tơbăt ăn, mă kăl au ki hlôi pơgơ\r 11 ‘măng pơtho pơ hrăm ăn 11 tơring, th^ trân găh pơtăm hơmet chehphe, ve\i lăng năng tông chehphe lơ\m pơyan ‘mi … Mă kăl je\i tơle\ch jang lơ tơdrong jang hrơ\p m^nh ‘măng, tơdrong vă jang pơ\ih rim lăm ho\k pơtho tơbăt găh ve\i lăng năng tông chehphe, mă kăl chă pơma tơroi tru\h tơdrong đơ\ng ro\ng chă phe\, mă kăl ‘no\h chă ot hơdr^h vă pơ jing đe\i găr chehphe ‘lơ\ng tơgu\m ăn te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe.

Mă kăl chă pơkă ăn kon pơlei dăh io\k yua chă prôi dôm pho\ng ‘lơ\ng, jang kiơ\ cho\h jang chehphe kơ jăp ‘lơ\ng kiơ\ trong prôi tu\h mơ\r tơklep hăm trong cho\h jang sa kiơ\ rim tơchơ\t ‘lơ\ng 4c vă đe\i ple\i găr chehphe ‘lơ\ng tơgu\m ăn te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe adoi nhen sơđơ\ng kơ jă chă te\ch mơdro vă hơnhăk ba đe\i io\k yua kơ jăp ăn kon pơlei cho\h jang sa.

- {ok ăi, pơyan ‘mi ‘no\h khe\i ‘năr kon pơlei pơtăm ‘nao chehphe lơ, mư\h le\i ih hăm chă pơkă yă kiơ hăm kon pơlei găh tơdrong ‘nau ưh?

{ok Cao Qúy Thương: Hre\i au, kơ jă chehphe to\k bo\k sơđơ\ng păng đe\i trong vă ato\k tơ iung, mă le\i vă jang kiơ\ pơtăm ‘nao ‘no\h hăm an^h bơ\ jang ve\i lăng tơdrong au kăl tơbăt ăn Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơlei apu\ng chă pơtho tơbăt ăn kon pơlei rơ\ih hơdre\ch ‘lơ\ng hlôi đe\i an6h chă tơche\ng hơlen tơbăt ăn nhen hơdre\ch tơgep TR4, TR9, TR11…vă kon pơlei tơgep hơmet pơ ‘lơ\ng mir pơgar chehphe po vă đe\i ple\i kơ jăp hlo\h.

- {ok ăi, hre\i au tơdrong chă te\ch mơdro bơ\n pho\ng đe\i lơ kơ loăi ( pơ đ^ pho\ng mơ\r păng pho\ng hmă), pơm ăn kon pơlei chă rơ\ih răt yua tôch tơnap tap. Kiơ\ kơ ih, kăl chă prôi tu\h kơ loăi mă yơ ăn chehphe ‘lơ\ng hlo\h ho\ [ok?

{ok Cao Qúy Thương: Hăm ‘long pơtăm pơma atu\m păng ‘long pơtăm kăp g^t pơma hơdro# ‘no\h tơdrong chă io\k yua pho\ng mơ\r jing trong jang ‘lơ\ng hlo\h, mă kăl hăm mơ\r ^ch kon tơrong, hơdrol vă tu\h ăn ‘long pơtăm kăl u\h ‘mơ\i, io\k mơ\r tu\h hrau hăm vôi, lân atu\m hăm m^nh [ar tơmam đak pơgang sinh ho\k vă kơ mơ\r hăp he\ch pơlôch ke\ pơmau pơrang pơra\m chehphe, đơ\ng ro\ng ‘no\h mă chă tu\h ăn chehphe vă dơnơm chehphe đe\i te\h ju păng mư\h chă prôi pho\ng mơ\r au to hăp ‘lơ\ng hơ iă, tơgu\m ăn chehphe trep io\k ‘lơ\ng, hoe\i pơm ăn to\ păr. Hre\i au đe te\ch mơdro lơ kơ loăi pho\ng mơ\r, adoi je\i chă pơkă ăn kon pơlei bơ\n kăl tơchă răt đơ\ng dôm an^h te\ch mơdro tơpăt, joăt chă răt đơ\ng ki he\i bơih.

- Bơnê kơ ih [ok hơ!

Tơblơ\ nơ\r: Lan - Amazưt