VOV4.Bahnar - Dang ei jing khei năr cà phê to\k giơ\ng pran hloh, tơm giơ\ng tenh păng plei adoi tih tenh. Lơ\m khei năr âu duh đei lơ plei pơda ruh tơ\ minh [ar pơgar cà phê pơm ăn kon pơlei pơngơ\t kơ đon kơlih hăp pơrăm tih tên truh tơdrong đei yua hăm cà phê kơ xơnăm jang đơ\ng ro\ng. Tơ\ hơla âu tiến sih găh choh jang xa Tôn Nữ Tuấn Nam, xơ\ bơ\ kdră Lăm jang găh Khoa ho\k kơ anih jang hơlen Khoa ho\k Kih thuơ\t choh jang xa jang găh bri Tây Nguyên gô pơtho mih ma duch nă păng bôl boăl băt hơdăh minh [ar tơdrong tơm pơm ruh plei pơda păng dôm trong tang găn păng tơjră tơdrong mă âu:

Hơnơ\ng ăh rim pơyan ‘mi, tơm cà phê đei ruih đak lơ hloh vă pơtru\t vơ\ pran mă lei atu\m hăm noh duh pơtru\t ato\k nhen hmă, giơ\ng pran tenh hloh kơ lai yơ. Lơ\m noh đei minh tơdrong mă bngai pơtăm cà phê ưh kơ đei lai yơ ‘meh đei, noh jing tơdrong ruh plei pơda, plei hơdrih. Kiơ\ kơ Tiến sih juăt jang găh choh jang xa Tôn Nữ Tuấn Nam, minh [ar tơdrong tơm pơm ăn plei pơda ruh noh jing: Plei cà phê pơda ruh ăh blu\ng pơyan ‘mi noh yuơ đơ\ng lơ tơdrong. Mă mônh noh găh cơ học, dang phơ pho\ plei tih tenh, pơđep dih băl noh hăp ruh he#. Mă noh hơnơ\ng ưh kơ đei ruh lơ păng ưh kơ đei hơnơ\ng. Bơ\n duh ne\ pơngơ\t kiơ găh tơdrong mă âu.

Minh tơdrong nai dơ\ng noh yuơ tơm ưh kơ đei vei xđơ\ng kơchơ\t ‘lơ\ng. Yuơ đơ\ng kjă cà phê tam mă [lep, to# phang pơdui đunh, kjă tơmam drăm pho\ng rei to\k kăp pơm ăn kon pơlei lao đon lơ\m tơdrong vei lăng, pho\ ưh kơ ‘meh tuh pho\ng ăn cà phê hloi. Tơje# hăm noh, tơdrong tammă tơre\k truh lu\k lơ\k pho\ng tuh ăn cà phê dăh mă yua pho\ng lu\k lơ\k NPK tam mă tro\ [lep. kơchơ\t rơkăh đei kơchơ\t k[ah đei noh pơm ăn tơm ưh kơ ke\ rong plei, pơm ăn plei ruh lơ: Lơ\m xơnăm âu, tơdrong ruh plei noh hơbo\ yuơ bơ\n tuh pho\ng ưh kơ tom. Minh [ar pơgar noh hơbo\ yuơ bơ\n tuh pho\ng ưh kơ đei hơto\, mă tơdrong ưh kơ hơto\ âu ưh kơ x^ dang ei hloi ôh mă yuơ đơ\ng tơdrong tuh pho\ng kơ dôm xơnăm adrolki. Truh dang ei hăp k[ah minh tơmam kiơ noh trăp tr^n, hăp duh ruh plei mơ\n.

Vă hơmet tơdrong ruh plei pơda yuơ k[ah kơchơ\t ‘lơ\ng, mih ma duch nă athei axong kơchơ\t ‘lơ\ng ăn tơm tơtom păng tro\ [lep. Tiến sih Tuấn Nam pơtruh nơ\r: Mih ma duch nă adrin tuh pho\ng tơtom, dôm tơring yơ mă to# phang ưh kơ gơh tuh pho\ng noh bơ\n duh athei tuh păng ruih đak ăn pơgar cà phê. Bơ\n adrin tuh mă hơto\ pho\ng Đạm – Lân – Kali, tang găn tuh lơ pho\ng đạm jat. Hăm dôm pơgar mă đunh năr ưh kơ đei tuh pho\ng vi lượng tơtom noh mih ma duch nă athei yua dôm kơloăi pho\ng pruih hla đei kơchơ\t trung vi lượng pruih tơ\ tơm noh hăp hram tenh hloh. Mưh nhen k[ah trung, vi lượng mă yuơ đơ\ng tơdrong tuh pho\ng đơn đơ\ng xơnăm xơ\ mă ưh kơ đei axong tuh dơ\ng noh kplăh âu bơ\n yua pho\ng pruih hla đei trung, vi lượng tơ\ tơm noh duh ke\ tang găn tơdrong ruh plei pơda. Bơ\n duh gô hơmet tơdrong tuh pho\ng kiơ\ tơdrong pơtho noh tuh mă tôm măh, tro\ [lep...

Tơdrong tơm mă 3 pơm ăn ruh plei pơda noh hơdrông, pơrang tơ\ to\ng plei. Pơkao ruh adoi oei gam tơ\ xơdrai đei hơ ‘ngoă ăh kơmăng pơm hơ iuch noh hiôk pơm ăn pơmâu pơrang chêk lar. Khei năr pơjing pơrang pơdui truh tong ane# pơyan ‘mi, mă hăt noh [ơ\t ‘năr hngach, ăh hơyuh hơ iuch teh to\k kjung noh gô pơm ăn plei pơda ruh lơ: Hơdrông pơrăm tơm noh đei hơdrông mă bơ\n hiôk [ôh băt mă hăt noh măng dăk pơrăm plei cà phê. Păng pơrang pơrăm noh pơm ruh plei pơda lơ\m pơyan âu jing pơrang pơm ôm to\ng plei yuơ pơmâu Colectotricum păng pơrang rơna brê pơrăm xơdrai, hăp ưh kơ đei pơm ôm to\ng plei mă lei hăp pơm ăn kơchơ\t ‘lơ\ng ưh kơ ke\ ‘me truh tơ\ plei, păng yuơ noh mă plei ruh.

Kiơ\ kơ rim kơloăi hơdrông pơrăm mă bơ\n tang găn mă tro\ [lep vă đei jơnei kjăp hloh: Hăm măng dăk, noh bơ\n pruih pơgang pơlôch măng dăk. Pruih [lep pơgang, [lep trong pơkăp, dang athei pruih mă tro\ ăh kơ ‘nhu\m plei mă tro\ măng dăk gom lơ\m tơm đei măng dăk xa. Ako\m pruih lơ\m tơmmă măng dăk xa hlăm, pruih mă ja#p. Pruih 2 ‘măng, ataih băl đơ\ng 7 – 10 năr. Bơ\n duh gơh yua đ^ đăng pơgang hơdrông pơlôch măng dăk te\ch lơ\m tơring vă hơmet, mă lei trong pruih noh athei tro\ [lep noh mă ke\ tang găn măng dăk xa pơrăm plei.

Hăm pơrang pơmâu brê, yuơ tơdrong pơrăm dar deh păng lơ kon pơlei ưh kơ băt noh ăh [ôh băt pơgar cà phê hlôi lang xă pơrang bơih. Yuơ noh, mih ma duch nă athei hơlen băt hơdăh pơgar ‘long pơtăm vă dăh băt hrôih păng đei trong tang găn hloi: Hăm dôm pơgar mă oei [ơm pơmâu brê pơrăm, păng hơbo\ hăm tam mă pơm ruh plei pơda dang ei, mă lei tơpă hăm gô pơm ăn plei pơda ruh, kơlih kơchơ\t ‘lơ\ng mưh bơ\n tuh noh duh ưh kơ tom hram lơ\m tơm lơ\m plei. Noh bơ\n athei pruih dôm kơloăi pơgang gốc đồng vă hơmet pơmâu brê. Lơ kơloăi pơgang gốc đồng đei: Bordeaux, đe oei krao Sulfat đồng + Vôi, mih ma duch nă duh gơh yua, mă lei athei lu\k lơ\k mă [lep, mưh ưh kơnh hăp kro hla cà phê. Mă 2 noh bơ\n duh gơh yua pơgang Champion DP, jing minh kơloăi pơgang gốc đồng ‘lơ\ng mă tang găn ruh plei pơda dơ\ng. Đang kơ noh pruih pơgang đồng đỏ noh: Norsize, COC 85, … lăng atu\m jing dôm kơloăi pơgang gốc đồng vă hơmet pơmâu brê pơjing pơrang.

            Yua dôm kơloăi pơgang hoă ho\k, mih ma duch nă athei pơm kiơ\ [lep xkơ\t păng khei năr pruih vă vei xđơ\ng pơgang hram lơ\m tơm, tang găn răm hămpơgar ‘long pơtăm păng hoach găh mu\k drăm: Oei pơrang ôm to\ng plei noh dôm kơloăi pơgang hơmet pơmâu noh Colectotricum, pơjing pơrang thán thư, ôm to\ng plei noh bơ\n pruih nhen kơloăi pơgang Revus Opti, Antracol, Carbenzim,… dôm kơloăi pơgang gơh tang găn ôm to\ng plei.

Tơdrong kăp g^t hloh lơ\m tơdrong xkơ\t băt păng tang găn ruh plei pơda jing tơdrong tơm mă mih ma duch nă athei hơlen pơgar ‘longpơtăm kơ po vă dăh tom tang găn ruh plei, xkơ\t tơdrong tơm vă đei trong hơmet tro\ [lep hloh: {ơ\t mih ma [ôh ruh plei, bơ\n athei hơlen pơgar ‘long đơ\ng dang ei, truh ăh ruh lơ plei noh gô răm lơ hloh, vă băt pơgar ‘long pơtăm kơ bơ\n [ơm pơrang kiơ păng đei trong tang găn nhen ‘nao roi tơ\ kpal vă chă đei trong hơmet ruh plei tơtom.

Lan chih păng rapor