VOV4.Bahnar - Vă pơm hơ dăh ‘lơ\ng tơ drong tơ chơ\t kơ so# 04 đơ\ng An^h jang Đảng de#h char Đăk Nông găh hơ to\k tơ iung cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei, sơ năm 2013, de#h char Đắk Nông  hlôi che\ng hơ met te\h păng tơ mơ\t jên jang pơ jing tơ ring cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei hăm te\h să 120 hec tar vă pơ jing rim tơ drong jang tơ [o#h, jang kiơ\ rim tơ drong jang tơ che\ng hơ len, sơng io\k rim bơ ngai jang khoa ho\k, an^h jang mơ dro sa tơ mơ\t jên jang tơ pl^h pơ jao khoa ho\k ki thuơ\t cho\h jang sa hăm kơ măy kơ mo\k hơ gei lăp hăm tơ drong hiôk hơ dăh kơ de#h char. Hlo\h 6 sơ năm yak mơ\t lơ\m bơ\ jang, tơ ring cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei hlôi đei [o#h ‘lơ\ng lơ, tơ gu\m Đăk Nông [rư\ [rư\ pơ jing tơ drong cho\h jang sa hơ to\k tơ iung tôm tơ drong kiơ\ trong ‘nao, kơ jăp. 

Tơ ring cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei de#h char Đăk Nông đei tơ mơ\t jên jang hăm te\h să 120hec tar, tơ\ xăh Đăk Nia, thị xã Gia Nghĩa. Tru\h dang ei đơ\ng ro\ng hlo\h 6 sơ năm yak mơ\t lơ\m bơ\ jang, tơ ring cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei đei tơ mơ\t jên jang pơm an^h jang, đei hloi trong nơ năm, an^h pơ tru\h đak, dơ nâu mong đak pơ yua ăn hum hơ rao ‘nhao hơ pe\ch păng tơ ru\ih ăn kơ rim tơ drong jang, kơ măy kơ mo\k pơ ma dơ nu\h, internet, tơ ley u\nh điên 3 pha hlôi đei cho# pơ yua ăn ‘me\h vă io\k yua đơ\ng rim bơ ngai tơ mơ\t jên jang... Tru\h dang ei, hlôi đei 10 an^h tơ mơ\t jên jang đei An^h vei lăng kon pơ lei de#h char Đắk Nông drơ\ng ăn tơ mơ\t jên jang tơ drong jang lơ\m tơ ring cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei, hăm ako\p te\h să pơ jao ăn an^h jang mơ dro sa ‘no\h 55 hec tar vă tơ le\ch jang tơ drong jang.

Ko\ng ti jang hơ dai Inno Gennetics tơ\ thị xã Gia Nghĩa de#h char Đăk Nông ‘no\h j^ 1 lơ\m dôm an^h jang mơ dro sa tơ mơ\t jên jang lơ\m tơ ring cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei lơ\m tơ drong jang pơm tơ le\ch găr hơ dre\ch păng ‘nhot, [um plei ‘long. Dang ei, Ko\ng ti jang hơ dai Inno Gennetics đei pơ jao vă je# 9 hec tar te\h ako\p jên tơ mơ\t jang dang 35 ti hlak jên vă hơ to\k tơ iung. {ok Nguyễn Khánh Dư, Kơ dră vei lăng ko\ng ti jang hơ dai Inno Gennetics, Gia Nghĩa Đăk Nông tơ băt, Ko\ng ti gơ\h pơ tăm prăt sơ năm hăm lơ kơ loăi ‘nhot pha ra băl, lăp hăm ‘me\h vă te\ch mơ dro kiơ\ khei ‘năr. Tơ drong hơ to\k tơ iung cho\h jang sa kơ măy kơ mo\k hơ gei păng cho\h jang sa hữu cơ hơ nhăk ăn bơ ngai răt yua dôm tơ mam rơ go\h, tơ mam sơ đơ\ng ‘lơ\ng, vei lăng jơ hngơ\m jăn bơ ngai răt yua. “ Đắc Nông đei to\ ‘mi kial lăp hăm ‘long pơ tăm, nhôn j^ ko\ng ti mă blu\ng pơm tơ le\ch găr hơ dre\ch, đei jang pơm tơ le\ch găr hơ dre\ch ke\ tơ jră hăm ‘mi lơ. Đơ\ng ro\ng kơ hơ len lăng te\h păng to\ ‘mi kial tơ\ Đăk Nông ‘no\h nhôn tơ mơ\t jên jang tơ\ tơ drong jang ‘no\h. 1 tơ drong jang nai ‘no\h nhôn gô hơ to\k tơ iung kơ loăi trong pơ tăm ‘nhot kơ pal đak, nhôn jang kiơ\ hơ găt ‘lơ\ng Globangap”.

Tơ drong jang pơ tăm mắc ca đơ\ng Ko\ng ti jang hơ dai Vinamacca ku\m hlôi đei lăng đei lơ hơ me\ng. Tơ drong jang pơ tăm mắc ca đơ\ng Ko\ng ti Vinamacca đei te\h să 15 héc ta, đei jang kiơ\ đơ\ng khei 8/2016, tơ\ tơ ring cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei kơ de#h char Đắk Nông. Đơ\ng ro\ng vă je# 3 sơ năm pơ tăm, pơ đ^ te\h mắc ca kơ Ko\ng ti blu\h jing dang ăi, ư\h kơ gan đei pơ rang j^, pơ kă hơ nhăk ăn đei yua mu\k drăm lơ. Kiơ\ kơ [ok Hoàng Tùng, Kơ dră dơ nơm vei lăng Ko\ng ti jang hơ dai Vinamacca, hăm tơ drong io\k yua ‘;ong hơ dre\ch ‘lơ\ng, vei lăng [lep trong, ki thuơ\t, tơ drong jang mắc ca kơ Ko\ng ti Vinamacca hlôi hơ nhăk ăn dôm jơ nei yak blu\ng nhen: pơ gar ‘long blu\h jing dang ăi, ư\h kơ gan đei hơ drông sa, pơ rang j^ păng le\ch pơ kao, kơ te\n plei lơ. Jo# hiă hơ drol, đơ\ng 9-10 sơ năm pơ tăm, găr đei dang 15k^ 1 tơ nơm 1 sơ năm păng gô to\k pran lơ\m dôm sơ năm đơ\ng ro\ng dơ\ng. Ku\m hăm pơ tăm mắc ca, Ko\ng ti Vinamacca oei pơm tơ le\ch păng te\ch ăn an^h te\ch mơ dro hlo\h 300 rơ bâu tơ nơm ‘long hơ dre\ch rim sơ năm păng io\k răt pơ đ^ tơ mam đơ\ng kon pơ lei jang chu\n mir. “ Dôm ‘long hơ dre\ch âu tă kơ dôm ‘long ‘lơ\ng ngăl, nhôn kăt dơng tơ gep hơ to\ hlôi đei an^h vei lăng găh cho\h jang sa păng hơ to\k tơ iung tơ ring tơ rang lăng ‘lơ\ng. Dôm ‘long hơ dre\ch ‘no\h tă kơ đei dôm bơ gai joăt jang Úc pơ tru\h đơ\ng tơ drong jang hơ to\k tơ iung ‘long mắc ca đơ\ng An^h tơm vei lăng găh cho\h jang sa păng hơ to\k tơ iung tơ ring tơ rang đơ\ng sơ năm 2005. Tơ drong jang ‘no\h hơ nhăk tơ\ Việt Nam tă kơ dôm hơ dre\ch ‘lơ\ng ngăl, nhôn rơ\ih đei 6 tru\h 7 hơ dre\ch to\k bo\k lăp ‘lơ\ng hlo\h tơ\ Tây Nguyên”

Hơ dai hăm dôm jơ nei io\k đei ‘no\h dang ei tơ drong hơ to\k tơ iung cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei đơ\ng de#h char tam mă io\k đei jơ nei nhen ‘me\h vă. 1 păh ‘no\h yua đơ\ng jên tơ mơ\t jên đơ\ng te\h đak păng kon pơ lei ăn cho\h jang sa oei to\ se\t. Tru\h dang ei, ‘ngoăih kơ tơ drong pơ ‘ngoăih hơ met te\h, tơ mơ\t jên jang blu\ng a ‘no\h dôm tơ drong jang pơm an^h jang kăl găh tơ drong jang oei tam mă tơ le\ch jang kiơ\ ‘mơ\i, pơm mơ mat tat ăn kơ rim bơ ngai tơ mơ\t jên jang pơm hla ar vang jang rim tơ drong jang ako\m. Hơ dai hăm ‘no\h, tơ drong sek tơ lang pơ ‘lơ\ng tơ gar băl, io\k pơ j^p te\h đơ\ng bơ ngai tơ mơ\t jên jang lơ\m Tơ ring cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei tam mă đei khu\l kơ dră tơ ring sek tơ lang pơ ‘lơ\ng ‘mơ\i. Bơ ngai tơ mơ\t jên jang tam mă đei an^h vei lăng kon pơ lei de#h char asong hla ar sơ kơ\t yua te\h kơ na bơ ngai tơ mơ\t jên jang tam mă sơ đơ\ng tơ mơ\t jên jang. {ok Trần Mạnh Hùng, kơ dră vei lăng tơ ring cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei kơ de#h char Đăk Nông, akhan:“Vă kơ An^h vei lăng tơ ring cho\h jang sa kơ măy kơ mo\k hơ gei đei bơ\ jang ‘lơ\ng, tơ\ hơ năp kơnh tơ ring kăl kơ athei pơm an^h pơ long lăng, an^h rong pơ tăm, an^h jang kiơ\ pơ long vă đei khei ‘năr tơ che\ng hơ len, hơ dai hăm ‘no\h rơ\ih đei dôm hơ dre\ch ‘long ‘lơ\ng. ‘No\h j^ dôm tơ drong to\k bo\k oei ư\h kơ măh hăm an^h jang păng tơ ring. Gre vă mơ\t kơ tă tơ drong jang ‘no\h tam mă gơ\h mơ\t, kơ na rim bơ ngai tơ mơ\t jên tôch kơ pơ ‘lơ\ng lơ\m tơ drong tơ mơ\t jên jang lơ\m tơ ring cho\h jang sa tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k hơ gei”.

           Bơngai ch^h tơdrong tơroi au đei pơma dơnu\h hăm [ok Lê Trọng Yên, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang dêh char Dak Nông găh jang kiơ\ tơdrong Tơchơ\t kơso# 04 đơ\ng Dơno\ an^h Đảng dêh char Dak Nông lơ\m ato\k tơ iung cho\h jang sa hăm kmăi kmo\k hơgei tơ\ Dak Nông lơ\m khei năr au ki.

- {ok ăi, lơ\m khei năr au ki, tơdrong tơle\ch jang kiơ\ choh jang sa hăm kmăi kmo\k hơgei tơ\ tơring au đei jang kiơ\ lơ liơ?

- Lê Trọng Yên: Sơkơ\t hơdăh găh tơdrong kăl kơ cho\h jang sa mă Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơlei dêh char hlôi pơro# jang kơtang lơ\m dôm sơnăm au ki, tơ iung pơjing rim trong vă jang hơmet pơ ‘lơ\ng an^h cho\h jang sa păng pơ pro\ tơring cho\h jang sa hăm kmăi kmo\k hơgei. Hlo\h đơ\ng jang kiơ\ Tơdrong tơchơ\t 04 đơ\ng Dơno\ an^h Đảng dêh char sơnăm 2013 găh ato\k tơ iung cho\h jang sa kiơ\ kma\i kmo\k hơgei ‘no\h dôm trong jang mă nhôn hơlen đơ\ng cho\h jang sa 50 tr^u hlak jên tru\h sơnăm 2018 to\k tru\h 90 tr^u hlak jên lơ\m 1 ha, ‘no\h tơdrong io\k đei jơnei kơ an^h jang cho\h jang sa. Lơ an^h mơdro sa hlôi cho\h jang sa ako\m kiơ\ trong jang kmăi kmo\k ‘lơ\ng VietGap nhen phe [a Krông Nô, dăh mă m^nh [ar ‘long pơtăm tơm nhen chehphe, tiu, tơdrong vă jang pơtăm ‘long sa plei, ‘nhot sa rơgo\h, bơ\n hlôi jang kiơ\ hăm kmăi kmo\k hơgei tru\h 60 ha. Dang ei rim an^h mơdro sa tơm nhen T&T, Sam, FLC yak tru\h tơmơ\t jên jang cho\h jang sa kiơ\ kmăi kmo\k hơgei, bơ\n gô tơpl^h dar deh trong cho\h jang sa joăt joe sơ\ ki jing jang kiơ\ hăm kmăi kmo\k hơgei. M^nh [ar ‘long pơtăm tơm gô đei ako\m lơ\m pơm tơle\ch, tơ iung pơjing đei rim trong pơm ‘lơ\ng VietGap tơklep hăm te\ch mơdro.

- Ih tơroi lăng m^nh [ar an^h jang io\k jơnei lơ\m jang kiơ\ kmăi kmo\k ‘lơ\ng lơ\m cho\h jang sa?

- Lê Trọng Yên: Pơt^h gia chă hơlen lơ lau, lơ\m 1 k^ măng kut cho\h jang sa kiơ\ sơ\ ki ‘no\h đơ\ng 30 tru\h 35.000 hlak jên, mă lei tơ\ Mir pơgar să Gia Hân đe hlôi jang sa te\ch đei đơ\ng 80 tru\h 100.000 hlak jên lơ\m 1 k^, đei ‘măng tru\h 110.000 hlak jên lơ\m 1 k^, 1 k^ đơ\ng 9 tru\h 11 to\ plei, jang sa tru\h dang yơ ‘no\h đe răt io\k tru\h dang no\h hloi, sơđơ\ng ‘lơ\ng gơ\h te\ch mơdro tơ\ te\h đak Hàn Quốc păng Nhật Bản. Đe sư hlôi pơjing anăn tơbăt an^h pơm tơle\ch, sơkơ\t hơdăh tơring pơtăm, tơdrong pơkăp ‘lơ\ng kiơ\ Globalgap, hlôi đei tem pơ klep tơbăt hơdăh tơmam drăm te\ch mơdro đei pơm tơle\ch tơ\ tơring Dak Nia, th^ xah Gia Nghĩa, dêh char Dak Nông kơ Mir pơgar să Gia Hân. Dăh mă m^nh [ar mir pơgar ‘long sa plei jei lei lăi mơ\n, Mir pơgar Gia Trung, đe jang sa kiơ\ mơ\r ‘lơ\ng vă te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe păng đei te\h đak đe răt lơ. Dăh mă m^nh [ar tơring pơtăm ‘nhot sa kiơ\ hăm pơtăm ‘nhot păng đak, pơtăm ‘nhot hăm mơ\r, hlôi te\ch mơdro hlot kơtang tơ\ pơlei tơm Hồ Chí Minh, pơjing đei jang sa io\k yua kơ jăp, pơjing đei trong cho\h jang sa rơgo\h kơ jăp ‘lơ\ng.

- Kiơ\ kơ ih, vă jang kiơ\ kma\i kmo\k hơgei lơ\m choh jang sa ‘no\h kon pơlei cho\h jang sa, an^h mơdro sa tơm kăl đei tôm dôm tơdrong yă kiơ, jang kiơ\ dôm tơdrong pơkăp yă kiơ ho\ [ok?

- Lê Trọng Yên: Tơle\ch jang kiơ\ trong jang au kăl kơchăng tru\h rim tơdrong pơkăp, găh cham char ‘no\h hoei kơ ‘me# ‘mach, tơdrong iok yua pho\ng, pơgang pơlôch sơdrông ‘no\h jei kăl io\k yua dôm pơgang sinh ho\k, pho\ng mơ\r, rim tơmam sinh ho\k vă tang găn pơrang, sơdrông pơra\m, sơđơ\ng ăn tơmam drăm rơgo\h ‘lơ\ng. 3 tơdrong tơm ‘no\h găh cham char, găh tơdrong mu\k drăm, găh tơdrong tơpôl lơ\m tơdrong pơjing tơdrong jang sa, ‘no\h an^h mơdro sa tơm jing bơngai pơm ju\k yu\k trong hơlau, đe sư mă gơ\h tơgoăt kơ jăp lơ\m te\ch mơdro, đe sư gô tơgoăt jang hơdoi hăm khu\l hơp tak xah, hăm kon pơlei cho\h jang sa vă pơjing đei m^nh tơring jang sa ako\m m^nh [ôt. An^h mơdro sa tơm jei jing an^h tơ iung pơjing an^h jang pơlong năng vă đơ\ng no\h lang să ăn kon pơlei ho\k pơ hrăm jang kiơ\ lơ\m cho\h jang sa kiơ\ trong gơ\h hơgei chăl hle hrei au.

- lei ah, bơnê kơ ih [ok hơ!

Tơblơ\ nơ\r: Thuem - Amazưt