VOV4.Bahnar - Pơtăl kơ pơtăm tơ ‘măl pơgar cà phê kră hơdre\ch xo ưh kơ đei lơ plei, lơ kon pơlei jang mir tơ\ dêh char Dak Nông hlôi io\k trong pơgep tơ ‘mơ\ng vă mong [iơ\ jên jang. Trong jang âu hlôi pơyua lơ ăn kon pơlei. {ai chih tơ\ hơla tơroi găh tơdrong âu.

{ok Nguyễn Bá Lộc, bngai mă blu\ng tơ\ apu\ng Dak Mil, dêh char Dak Nông pơgep tơ ‘mơ\ng cà phê ăn tơbăt, trong jang âu ưh kơ đei tơnap, mă đei yua lơ dơ\ng, jên axong jang to\ xe\t (pơhlom 10 triu hlak jên 1 ha), đơ\ng ro\ng minh xơnăm tơm hlôi đei plei. Mưh pơtăm ‘nao, 1ha cà phê hoach hloh 100 triu hlak jên, mă athei 3 xơnăm ‘mơ\i pơtơm đei plei. Dang ei pơgar cà phê pơgep tơ ‘mơ\ng kơ unh hnam [ok hlôi đei yua xơđơ\ng 6 tấn 1 ha. {ok Nguyễn Bá Lộc, tơ\ xăh Dak Lao, apu\ng Dak Mil ăn tơbăt: Ăh bngai jang khoa ho\k kơ Anih hơlen hơdre\ch ‘long pơtăm Tây Nguyên tơroi, noh inh pơm jang atu\m, ot le# tơm kră, pơgep tơ ‘mơ\ng hơmet pơgar ‘long, noh nhen bơ\n [ôh dang ei đei yua lơ dêh. Mih ma duch nă [ôh thoi noh adoi ‘meh pơgep tơ ‘mơ\ng hăm tơm cà phê kră, nohinh adoi pơtho ăn đe ye\t mơ\n. Dang ei xăh inh duh pơgep đei hloh 20 ha cà phê kră kiơ\ trong mă âu, oei pơgep lơ noh kơdih po unh hnam inh noh 3 ha minh puơ\t păng kon pơlei noh truh 5 ha.

Hăm [ok Phan Văn Minh, tơ\ xăh Nam Đà, apu\ng Krông Nô, dêh char Dak Nông, noh đơ\ng tơdrong pơgep tơ ‘mơ\ng hăm tơm cà phê yuơ anih pơtru\t choh jang xa kơ apu\ng tơgu\m, [ok hlôi đei pơgar ơng tơđăh axong ăn kon pơlei lơ\m tơring. Pơgar ơng rei tơ ‘mơ\ng cà phê mă blu\ng đei tơgu\m găh kih thuơ\t kơjăp đơ\ng Anih jang hơlen khoa ho\k choh jang xa jang găh bri Tây Nguyên, hăm dôm hơdre\ch ‘long, đei lơ plei, ke\ tang găn pơrang rỉ sắt, nhen TR4, TR8. {ok Phan Văn Minh tơroi: Unh hnam inh pơgep mă blu\ng to\ xe\t đe\ch, pơhlom 1-2 sào, đơ\ng ro\ng noh [ôh đei yua lơ inh pơtơm pơgep lơ hloi. Dang ei tôm cà phê kơ ‘nho\ng oh lơ\m unh hnam adoi pơgep đang bơih. Hơdăh nhen pơgar âu đei 1600 tơm mă lei âu ki đei yua truh 10 tấn găr. Đei yua thoi ăi, noh kon pơlei lơ\m tơring dang ei hlôi ho\k kiơ\ tơdrong pơgep tơ ‘mơ\ng tơm lơ bơih, đei unh hnam noh inh truh pơgep tơ\ hnam hloi ăn kơ đe. Oei pơgar unh hnam inh rim xơnăm axong pơhlom 3 rơbăn tơm hơdre\ch noh xơnăm mă yơ truh tong ane# pơyan đ^ bơih lah.

Duh jing tơdrong pơgep tơ ‘mơ\ng tơm cà phê, [ok Nguyễn Công Quảng, tơ\ thôn Đức Hiệp, xăh Đức Mạnh, apu\ng Dak Mil, noh hơlen găh trong jang adro#. Pơtăl kơ ot le# tơm cà phê gô hon tơ ‘mơ\ng noh pơgep, oei [ok noh io\k trong pơgep tơ ‘mơ\ng to\k giơ\ng bơih pơtơm ot tơm. {ok Nguyễn Công Quảng ăn tơbăt:  Gep cà phê noh inh kăt dar deh, dang pơgep ưh tơ ‘mơ\ng tơm kră, [ơ\t pe\ plei bơih noh inh ot le# tơm noh, păng tơ ‘mơ\ng hăp hon ‘nao, noh ưh kơ đei hiong pơyan pe\ plei ôh kơlih ăh xơnăm đơ\ng ro\ng noh đei plei bơih. Dang ei pơgar inh đei yua đơ\ng 7 truh 8 tấn 1ha, rim xơnăm đeiyua xơđơ\ng thoi ăi ngăl. 

M^nh [ar trong jang tơ gu\m kon pơ lei hơ to\k io\k yua ‘lơ\ng pơ gar che\h kră

Che\h phe vo#i ‘no\h j^ ‘long pơ tăm tơm tơ\ Tây Nguyên. Mă lei, hăm dôm pơ gar ‘long hlo\h 20 sơ năm, che\h phe đ^ kră păng io\k yua hơ dre\ch so, kơ na plei to\ se\t, io\k yua ư\h kơ lơ. Mưh tam mă ‘me\h ro# hu\t vă pơ tăm dơ\ng che\h phe, ‘no\h m^h ma duch nă athei tơ mơ\t yua dôm trong jang hơ met ming te\h păng kăt hơ met ming sơ drai mă ‘lơ\ng, vă kơ pơ gar ‘long ke\ pơ dui đunh io\k yua thim lơ sơ năm dơ\ng hăm plei sơ đơ\ng hlo\h 3 tấn găr 1 ha. Tiến sỹ Tôn Nữ Tuấn Nam, pơ tho tơ [o#h:

- Kiơ\ đơ\ng tơ che\ng hơ len ăn [o#h đei lơ pơ gar che\h phe kră, te\h đ^ sap păng ư\h kơ hơ to\ găh tơ chơ\t ‘lơ\ng; pơ t^h gia nhen pơ gar âu ‘no\h rơ kăh lưu huỳnh tôch kơ lơ, pơ gar to ‘no\h rơ kăh lân; ‘no\h đ^ đăng tơ drong rơ kăh lơ\m te\h  tă kơ [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h t^h vơ\ păng io\k yua pơ gar ‘long. Thoi no\h hăm dôm pơ gar che\h phe kră, m^h ma duch nă athei hơ len lăng dơ\ng kơ chơ\t te\h, vă đei trong jang săy pho\ng hơ met ming te\h, tơ gu\m che\h phe chăt rơ\h trep đei kơ chơ\t ‘lơ\ng vă t^h vơ\. Đơ\ng no\h bơ\n mă tơ mơ\t yua trong hơ met dơng pơ jing hla hăm trong ret tơm đang kơ ‘no\h tơ gep tơ ‘mơ\ng, mă ư\h ‘no\h rong dơng vă kơ ‘long gơ\h blu\h đei dôm dơng hla ‘nao.  

Đơ\ng ro\ng kơ hơ met ming pơ gar che\h phe kră hăm trong ret tơm tơ gep tơ ‘mơ\ng dăh mă pơm tơm thoi no\h, m^h ma duch nă kăl kơ tơ re\k tru\h hơ nơ\ng vei lăng ‘lơ\ng pơ gar ‘long lơ\m dôm sơ năm đơ\ng ro\ng dơ\ng. Tiến sỹ Tôn Nữ Tuấn Nam, tơ roi:

- Vă pơ gar che\h phe đei plei sơ đơ\ng, m^h ma duch nă athei tơ re\k tru\h dôm tơ drong: mă hơ drol ‘no\h j^ vei lăng kơ chơ\t ‘lơ\ng pơ gar ‘long mă ‘lơ\ng, pơ đ^ hloi vei lăng te\h: vă khan tơ dăh sap de#h ‘no\h kăl kơ hơ met ming hăm dôm kơ chơ\t nhen lân, vôi…; păng tơ drong vei lăng săy ăn kơ pơ gar ‘long đei pơ đ^ hloi pho\ng hoă ho\k săy mă hơ to\ [lep kiơ\ trong pơ tho, hơ dai hăm pho\ng hữu cơ, tơ dăh ư\h kơ đei mơ\r ‘no\h athei yua pho\ng vi sinh mă ư\h ‘no\h pho\ng hoă ho\k hữu cơ vă kơ rơ\h che\h phe đei pran jăng. Tơ drong mă 2 ‘no\h m^h ma duch nă athei bơ ngơ\t tru\h tơ drong vei lăng hơ drông phă, lơ\m dôm pơ gar che\h phe kră kăl kơ lăng tru\h pơ rang j^ rỉ sắt pơ răm hla che\h phe, j^ ôm hơ đăng tơm.

Ku\m kiơ\ kơ Tiến sỹ Tôn Nữ Tuấn Nam, dôm pơ gar che\h phe kră ư\h kơ ke\ tơ jră pơ rang j^. Mă loi ‘no\h j^ lơ\m ‘năr ‘mi lơ, che\h phe đoa đei ôm hơ đang tơm, tơ dăh ư\h kơ chă [o#h hro#ih j^ ‘long gô lôch. Tiến sỹ Tôn Nữ Tuấn Nam, tơ roi tơ băt:

- J^ ôm hơ đang tơm đei [o#h pơ đ^ hloi lơ\m pơ yan to\ păng pơ yan ‘mi. Bơ\n chă [o#h hăm trong hơ nơ\ng lăng pơ gar, đơ\ng ro\ng kơ săy pho\ng đang mă đei [o#h ‘long che\h phe hơ yơ ‘no\h dreng hla mă ư\h ‘no\h sư ư\h kơ t^h vơ\, ‘no\h bơ\n athei lăng tơ ter tơm ‘long ‘no\h. Tơ dăh [o#h đei hơ đang ‘no\h athei hơ kuơ\ih le# vă pik pơ gang. ‘No\h đei tôch kơ lơ loăi pơ gang hơ met j^ te\ch lơ\m an^h te\ch mơ dro, pơ t^h gia nhen vi-ban-c dăh mă ri-đô-min…, ‘no\h m^h ma duch nă gô hrâu lơ [iơ\ kơ hmă, đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h pik tơ\ an^h hơ đang đ^ hơ kuơ\ih rơ go\h. Pik 2 ‘măng, hơ tăih băl dang  10 năr. Thoi no\h j^ gô pơ dơ\h kơ chek lar, păng lơ khei đơ\ng ro\ng kơ đo\h ‘long che\h phe gơ\h tơ lir dơ\ng, bơ\n do\ng đei ‘long che\h phe ‘no\h tơ dăh chă [o#h hro#ih. Tơ dăh mư\h tơm ‘long đ^ lôch yua đơ\ng ôm hơ đang tơm ‘no\h bơ\n ư\h kơ gơ\h do\ng đei, mă athei hơ met hăm trong ret hlom tơ\ hơ la, păng so\h hu\t ‘long ‘no\h, yua kơ sư ‘no\h đơ\ng pơ mâu fusarium pơm ăn, păng tơ dăh bơ\n le# ‘long đei pơ rang oei đei ‘no\h sư gô mơ\t tơ\ dôm tơm nai dăh mă tơ po\h tơ\ dôm ‘long tơ je#. Tơ dăh chă [o#h hro#ih ‘no\h j^ âu gơ\h hơ met đei.

‘Nâu j^ trong jang [ônh [o\, đei yua, ‘mơ ‘met jên jang păng vei kơ jăp jên io\k yua hơ nơ\ng mư\h m^h ma duch nă ‘me\h hơ met ming pơ gar che\h phe u\nh hnam.  

Mư\h đei dôm nơ\r ap^nh lơ\m kơ plăh vei lăng ‘long pơ tăm, rong kon tơ rong, m^h am duch nă athei pơ ma dơ nu\h hăm an^h pơ tru\t cho\h jang sa tơ ring, dăh mă ch^h kơ thơ ăn kơ nhôn kiơ\ an^h: Cơ quan thường trú Đài TNVN khu vực Tây Nguyên, số 19A đường Lê Duẩn, Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Dak Lak, nhôn gô tơl tơ blang hơ dăh.

Lan - Thuem tơ blơ\