TƠDRONG KO|H PƠRA|M KSU KƠTANG TƠ| TÂY NGUYÊN

Khe\i năr au ki, lơ tơring tơ\ Tây Nguyên hlôi đe\i tơdrong ko\h pơra\m ksu. Tơ\ apu\ng Sa Thầy, dêh char Kon Tum, khei năr âu ki đei hloh 23 ha kxu tro\ kon pơlei koh phă le#. Hơgăt kxu âu noh kơ 20 unh hnam kon pơlei, ako\m tơ\ xăh  Sa Nhơn păng xăh Hơ Moong. Lơ hơgăt kxu tro\ koh phă noh hlôi kôih io\k kơtăk lơ\m 20 xơnăm bơih. Găh tơdrong tơm pơm ăn koh hu\t le# kxu âu noh, [ok  Nguyễn Văn Cường, kdră jơnu\m bngai jang mir xăh Sa Nhơn ăn tơbăt: “Tơpă noh xơnăm tơm kxu adoi tam mă lơ ôh, mă lei yuơ tơ\ âu mih ma duch nă jang ưh kơ [lep kih thuơ\t ăh kôih io\k kơtăk noh pơm ăn tơm kxu jing kro honh ưh kơ đei kơtăk. Minh [ar unh hnam xơ\ noh oei hin dơnuh, ưh kơ đei vei lăng tơnăp, ưh kơ đei tuh pho\ng. Lơ tơm kro đ^ kơtăk bơih noh đe koh le# vă tơplih pơtăm ‘long nai dơ\ng”.

Yuơ kjă kơtăk kxu tơjur, minh [ar unh hnam tơ\ xăh Nhân Đạo, apu\ng Dak Rlấp, dêh char Dak Nông, to\k bo\k oei koh hu\t le# tơm kxu vă pơtăm tiu, hdre\ch ‘long pơtăm oei đei kjă kăp dang ei. {ok Nguyễn Điểu, oei tơ\ thôn 1, xăh Nhân Đạo, tơblang kơlih kiơ unh hnam hlôi koh le# je# 600 tơm kxu to\k bo\k oei kôih yua, păng gô pơtoi koh hu\t le# 600 tơm dơ\ng: Dang ei kxu tơjur kjă dêh hnang, io\k yua minh năr dang 12kg đêi pơhlom 200 rơbâu hlj, mă thuê bngai jang noh hiong 150 rơbâu, noh thoi yơ mă gơh măh jên axong; noh inh kơche\ng koh hu\t le# vă pơtăm tiu atu\m hăm cà phê đei yua lơ hloh. Vă lăng kjă hăp to\k kăp [io\ơ\ noh rong dơ\ng, mưh ưh noh inh pơtoi koh hu\t le# dơ\ng.

{ok Đỗ Tấn Hòa, kdră jơnu\m bngai jang mir xăh Nhân Đạo akhan, mưh kơdâu kiơ\ hơnơ\ng kjă lơ\m tơring noh tơdrong koh hu\t păng pơtăm, pơtăm păng koh hu\t noh [ôh hơnơ\ng, bngai jang mir pơtoi răm đe\ch yơh. Vă ke\ đei  1ha kxu kôih io\k kơtăk, noh đe athei hiong hloh 7 xơnăm pơtăm păng vei lăng. Mưh koh hu\t le# vă pơtăm tiu, bngai jang mir athei gô 3 xơnăm dơ\ng pơtơm đei xa. {ơ\t doh tam mă băt tiu hăm đei yua lơ hloh kxu dăh mă ưh. {ok Đỗ Tấn Hòa tơroi: Kjă noh ‘năr âu hăp tơjur, dơning noh hăp to\k kăp, hơnơ\ng kiơ\ druh thoi ăi noh ba jang ưh kơ đei xa ôh. Hlôi đei minh [ar unh hnam kon pơlei phă le# pơgar kxu, mă lei kon pơlei ne\ kơ pơm thoi noh ôh, yuơ thoi noh jing ưh kơ tro\ ôh.

Xăh Nhân Đạo dang ei đei hloh 1000 ha kxu, hloh tong ane# hơgăt âu hlôi kôih io\k kơtăk bơih. Lơ kxu tro\ koh hu\t noh jing hơgăt pơtăm atu\m hăm pơgar cà phê. Hăm tơdrong mă kon pơlei koh phă le# tơm kxu yuơ kjă tơjur, jơnu\m pơgơ\r tơring hlôi truh rim unh hnam vă chă hơvơn tơroi păng pơtru\t ko pơlei ne\ tơhăt kiơ\ pơtăm tiu. {ok  Phạm Thanh Nhựt, kdră anih jang vei lăng kon pơlei xăh Nhân Đạo tơroi: Anih jang vei lăng kon pơlei hlôi kơtơ\ng tơdrong mă kon pơlei koh phă tơm kxu, noh nhôn hlôi kơtă năm truh rim unh hnam, păng lơ\m rim ‘măng hop ako\m noh nhôn adoi pơgep hăm tơdrong mă âu, hơvơn kon pơlei ne\ chă pơtăm lang xă kiơ\ kjă te\ch tơle\ch ôh.

Đề cập đến việc nông dân chặt cao su để trồng hồ tiêu, ông Triệu Văn Tiến, Phó Giám đốc Trung tâm khuyến nông khuyến lâm khuyến ngư Dak Nông, cho rằng, ở vùng Dak Rlấp, Tuy Đức (tỉnh Dak Nông) hiện đang tồn tại một số diện tích cao su kém chất lượng. Lý do là những năm trước, bà con đua nhau trồng cao su theo phong trào, mà không xem xét điều kiện thổ nhưỡng khí hậu, và sử dụng nguồn giống không tốt. Phóng viên chuyên mục đã có cuộc trao đổi với ông Triệu Văn Tiến về vấn đề này. Ông cho biết:

Tơre\k truh tơdrong mă kon pơlei koh hu\t le# tơm kxu vă pơtăm tiu, [ok Triệu Văn Tiến, Pho\ kdră anih pơtru\t choh jang xa jang găh bri Dak Nông, akhan, tơ\ tơring Dak Rlấp, Tuy Đức (dêh char Dak Nông) dang ei oei đei minh [ar hơgăt kxu ưh kơ giơ\ng. Kơlih lơ\m dôm xơnăm adrol ki, kon pơlei pơtăm lang xă kxu, mă ưh kơ đei hơlen lăng găh teh, hơyuh to# ‘mi păng yua hdre\ch ưh kơ ‘lơ\ng. Bơngai chă ch^h tơdrong tơroi au đe\i pơma dơnu\h hăm [ok Triệu Văn Tiến găh tơdrong ‘nau. {ok tơroi tơbăt:

{ok Triệu Văn Tiến: Pơgar ksu mư\h đ^ pơtăm tru\h  sơnăm mă le\i ư\h kơ gan đe\i kơ jăr, đe\i tơring ư\h kơ đe\i kơ jăr hloi, ‘no\h j^ ko\h hu\t đe\ch bơih vă rong pơm kiơ dơ\ng, lơ lo\h kơ yuơ bơ\n tim mă chă tơche\ng hơlen hơdrol hơdrol vă chă rơih pơtăm ksu ‘lơ\ng. Lơ lo\h tơdrong hơmet pơ ‘lơ\ng mir ‘no\h gômơ\ng kơ d^h kon pơle\i bơ\n gơ\h chă pơtăm ‘long pơtăm anai, tơdăh chă pơtăm dơ\ng ksu ‘no\h kăl tơchă bơngai pơtho ăn vă chă rơ\ih hơdre\ch ksu mă pơtăm kơna đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h.

- Nhen ih ‘nao tơblang noh hei, pơgar kxu yua hdre\ch ưh kơ ‘lơ\ng noh athei koh le#. Mă lei, mưh pơgar kxu oei đei yua lơ, mă lei kjă kơtăk kxu tơjur, pơm ăn tơdrong io\k yua kơ kon pơlei tơjur noh mih ma duch nă hăm kăl chă koh le# păng pơtăm hdre\ch ‘long nai ưh [ok ?

{ok Triệu Văn Tiến: Dang e\i pơgar ksu to\k bo\k răih io\k kơ jăr đe\i io\k yua kơ jăp mă le\i kơ jă kơ jăr tơ jur, kon pơle\i bơ\n ‘me\h vă ko\h hu\t pơtăm ‘long pơtăm anai đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h ‘no\h kiơ\ kơ ^nh ‘ne\ ko\h hu\t, kơ yuơ hre\i au to\k bo\k đe lang xă chă pơtăm ksu ne\, kơna tơdăh ko\h hu\t ‘no\h ‘mêm dêh. Găh chehphe dăh mă tiu ‘no\h kiơ\ kơ ^nh ‘no\h dôm ‘long pơtăm au je\i ‘moi kiơ\ trong gơlong kơ jă jur to\k, dang e\i tơdăm pơtăm hăp ‘no\h lơ\m khe\i năr măt, mă le\i bu băt băt dang 1-2 sơnăm dơ\ng ro\ng kơnh hăp tơ jur kơ jă ‘no\h lơ liơ. Tiu ‘no\h ‘long pơtăm tôch mơmat tat, tơdăh đe\i pơrang j^ le\i tơnap mă hơmet ke\. Ksu ‘no\h jing ;long pơtăm [ônh hlo\h, găh tơdrong io\k yua đơ\ng ksu je\i hơnơ\ng dơ\ng.

- {ơ\t kjă kxu tơjur noh kon pơlei athei hơmet pơgar kxu thoi yơ vă tang găn răm [ok ăi ?

{ok Triệu Văn Tiến: Bơ\n oe\i hơnơ\ng chă ve\i lăng păng răih io\k hơnơ\ng đech, ‘ne\ khan kơ yuơ kơ jă tơ jur mă le\i ư\h kơ chă ve\i lăng năng tông, ư\h kơ đe\i chă tơmơ\t jên jang, ‘no\h tru\h khe\i ‘năr kơ jă to\k măt mă le\i ksu pă gan jing ‘lơ\ng, pă đe\i io\k yua kơ jăp, ‘no\h kon pơle\i bơ\n dăh hơlen mă kơ jăp. Mă ‘lơ\ng hlo\h ‘no\h bơ\n dăh hơnơ\ng tơmơ\t jên jang ve\i lăng năng tông mă ‘lơ\ng pơgar ksu ‘no\h gô chang đe\i kơ jă to\k măt.

- Bơnê kơ ih hlôi axong jơ ako\m pơma dơnuh âu.