VOV4.Bahnar - Dôm khei năr tơje# âu, tơ\ minh [ar tơring tơ\ Tây Nguyên hlôi đei ‘mi, pơm tơjur [iơ\ to# hal ăn ‘long pơtăm. Mă kăl noh hăm tơm cà phê, âu đei lăng jing dôm ‘măng ‘mi kăp g^t ưh kơ adro# do\ng ‘long pơtăm hoai kơ to# hal, mă oei pơih ăn minh hơyak ‘nao: vei lăng tơm cà phê rong plei tih đei yua lơ. Mă thoi noh, kon pơlei jang mir duh pơngơ\t lơ\m khei năr âu, lơ hơdre\ch hơdrông oei chêk lar pran lơ\m pơgar cà phê, păng g^t noh tơdrong mă tơm cà phê ruh plei pơda [ơ\t ‘mi jur. {ai chih tơroi găh tơdrong âu đei [ôh tơ\ apu\ng Krông pach dêh char Dak Lak.   

‘Mi blu\ng pơyan mă to\ xe\t jơ mă lei hlôi ôp rơgoh [ruih teh gom lơ\m pơgar cà phê kơ unh hnam pơmai Nguyễn Thị Ngọc, tơ\ thôn Tân Đông, xăh Ea Kênh, apu\ng Krông Pach.  Hla cà phê hlôi jơk đơ\ng ro\ng kơ lơ năr jô honh yuơ to# phang. ‘Mi ôp rơgoh hla ‘long duh bang đei pơrang chêk lar hăm pơgar cà phê. Pơmai Nguyễn Thị Ngọc ăn tơbăt: Pơgar cà phê unh hnam inh dang ei đei [ôh lơ pơrang, mă lơ noh pơrang rỉ sắt, đang kơ noh minh [ar pơmâu pơrang pơrăm păng đei pơrang lơ\m teh pơrăm rơh tơm. Hơnơ\ng dôm xơnăm adrol ki ăh plei pơda tih bơih noh hăp ruh, mă blu\ng noh plei dreng iơ iă, đang kơ noh tơplih jing brê, găm ăh to\ng păng hơlu\ng [enh tơ\ tơm.

Tam mă đ^ pơyan dui đung ruih đak ăn cà phê, unh hnam yă Nguyễn Thị Hồng, tơ\ xăh Ea Kênh, adoi hơmet tuh pho\ng, pruih pơgang vei lăng ‘long pơtăm vă vei lăng pơgar ‘long đơ\ng ro\ng kơ to# phang. Yă ăn tơbăt: Ăh pơyan ruih đak noh cà phê noh hăp hơnơ\ng kơ đei pơrang, pơtih nhen pơrang rỉ sắt, hơlu\ng plei pơda, đang kơ noh pơrang lơ\m teh hia, pơm ăn tơm lôch kro pơgoh.

Jing bngai hlôh vao găh jang cà phê, mă lei [ok kră Đào Văn Tuấn adoi pơngơ\t kơ đon, kơlih kiơ\ kơ [ok, hơyuh ‘năr ưh kơ đei xđơ\ng noh tơdrong vei hơlen pơrang ăn tơm cà phê duh tơnap tap. Nhen xơnăm âu to# đunh năr, măng dăk yă de, pơrang rỉ sắt, pơmâu pơrang chêk lar kơtang. Păng cà phê hơlu\ng plei pơda noh tơnap kơ tang găn. {ok Đào Văn Tuấn xkơ\t:  Xơnăm âu hơyuh to# ‘mi ưh kơ đei xđơ\ng noh pơkao ưh kơ đei chôh tôm, kơtuen plei ưh kơ đei xđơ\ng, tơnap kơ vei lăng. Kon pơlei adoi ‘meh vă dôm bngai jang khoa ho\k hơlen lăng tơpă hơmet dôm kơloăi pơrang hăm ‘long pơtăm vă tơgu\m kon pơlei jang mir xđơ\ng tơdrong jang păng jang cà phê đei yua [iơ\.

          Lơ\m khe\i ‘năr tơ pl^h pơyan phang năm tơ\ pơyan ‘mi, hmă hmă chehphe đe\i sơdrông pơrang pơra\m păng đe\i [o#h tơdrong hơlu\ng ple\i kơtăn, pơm pơra\m kơtang tru\h đe\i ple\i ăl kơ dơnơm ‘long. Găh trong ve\i lăng năng tông chehphe lơ\m khe\i năr au, bơngai chă ch^h tơdrong tơroi au đe\i pơma dơnu\h hăm bơngai joăt jang ve\i lăng cho\h jang sa Nguyễn Thành Nhân.

         - {ok ăi, lơ\m vă đ^ pơyan phang, khe\i năr blu\ng pơyan ‘mi, kon pơle\i cho\h jang sa ngăl tơtăm kơ yuơ pơgar chehphe hơlu\ng ple\i kơtăn. Tơdrong tơm pơm ăn hơlu\ng ple\i ‘no\h yă kiơ ho\ [ok?

       Kỹ sư Nguyễn Thành Nhân:  Lơ\m khe\i ‘năr hơtuch pơyan phang ‘no\h chehphe to\k bo\k rong ple\i kơtăn. Kiơ\ trong chă tơche\ng hơlen đơ\ng nhôn ‘no\h, chehphe ngăl hơlu\ng ple\i kơtăn j^ kơ yuơ m^nh [ar tơdrong tơ\ ala au: Mă blu\ng hơlu\ng ple\i kơ yuơ chă prôi pho\ng ư\h tro\ [lep, mă [ar kơ yuơ to\ ‘mi kial pơra\m: sơnăm ayơ to\ phang pơđang dăh mă ‘mi jrăh je\i pơm ăn ple\i hơlu\ng mơ\n. Păng mă pêng ‘no\h kơ yuơ sơdrông pơrang pơra\m.

       - Vă dă [iơ\ hơlu\ng ple\i kơ yuơ ư\h kơmăh mơ\r ‘no\h lơ\m khe\i ‘năr to\ pơđang au kon pơle\i chă prôi pho\ng lơ liơ, ho\ [ok?

     Kỹ sư Nguyễn Thành Nhân: Lơ\m khe\i năr hơtuch pơyan phang năr blu\ng pơyan ‘mi ‘no\h chă prôi ăn hloi pho\ng urê đe\i kơchơ\t pơmau mecurige, hăp tơgu\m ăn rơ\h granh kơtang hlo\h vă trep io\k đak măh mai. Lơ\m khe\i 4 kon pơle\i bơ\n gơ\h chă pruih pho\ng hla tơgu\m ăn ple\i [ônh kơ t^h păng tơgu\m ăn blu\h chăt sơdrai hla kơtang hlo\h vă đe\i sơdrai ăn sơnăm đơ\ng ro\ng.

       - {ak ăi, khe\i ‘năr to\ pơđang je\i pơm ăn chehphe ư\h kơ gan jing ‘lơ\ng păng m^nh [ar sơdrông pơrang pơra\m nhen rỉ sắt, yăde … chek lar char lơ. Mư\h le\i kon pơle\i io\k kơloăi pơgang ayơ chă prôi pơlôch sơdrông pơrang au vă ve\i lăng ăn pơgar chehphe po đe\i jing ‘lơ\ng?

      Kỹ sư Nguyễn Thành Nhân:  Hăm chă pruih pơgang pơlôch sơdrông pơrang pơra\m ‘no\h nhôn pơkă ăn kon pơle\i bơ\n dăh chă răt pruih ‘moi kiơ\ [lep hăm dôm nơ\r mă Ko\ng ty ch^h tơbăt lơ\m kơđo\h tơpu pơgang păng ‘nau jing trong pơm kiơ\ kăl hlo\h. Găh rim pơrang j^ rỉ sắt, yăde dăh mă pơrang hle\k hlo\k găm ‘no\h bơ\n răt pru\ih pơgang Đô-mắc dăh mă Amistar Top, hăp pơlôch ke\ găh pơrang au. ‘Ngoăih kơ ‘no\h kon pơle\i bơ\n je\i gơ\h chă răt yua pơgang ISACOP vă pơlôch pơrang yăde go#h. Bơ\n je\i gơ\h chă hrau lơ pơgang vă dă [iơ\ hoach jơ ‘năr jang.

       - Hăm pơrang pơra\m rơ\h pơm ăn chehphe hơngra\ng hơ ngrônh, ư\h kơ rong ple\i ‘no\h bơ\n chă iok pơgang yă kiơ vă pơlôch ho\ [ok?

      Kỹ sư Nguyễn Thành Nhân: Găh pơrang pơra\m rơ\h ‘no\h kon pơle\i bơ\n kơchăng ‘no\h pơrang au hăp oe\i lơ\m te\h kơna tơnap mă băt. Kơna nhôn chă pơkă ăn kơ bơ\n dăh tang găn hăm mơ\r sinh ho\k, ‘no\h jing bơ\n io\k yua pho\ng mơ\r  đe\i kơchơ\r tricodema, ‘ngoăih tang găn pơmau pơrang fusarium pơm ăn rơ\h ôm hla đum ‘no\h hăp oe\i tang găn ke\ pơrang pơra\m rơ\h dơ\ng. Lơ lo\h bơ\n io\k yua pho\ng mơ\r đe\i kơchơ\t tricodema m^nh sơnăm 3 ‘măng, chă prôi lơ\m năr blu\ng pơyan ‘mi, to\k bo\k pơyan ‘mi păng hơtuch pơyan ‘mi, bơ\n chă pruih lơ\m tơm hăp tang găn ke\ pơrang pơra\m rơ\h păng fusarium.

       - {ok ăi, kiơ\ đơ\ng kon pơle\i chă akhan, roi to\ phang pơđang kơtang ‘no\h pơrang yă de roi lơ. Lơ lo\h ih chă pơtho ăn kon pơle\i trong pơlôch yăde au?

       Kỹ sư Nguyễn Thành Nhân:  Hăm yăde ‘no\h kon pơle\i bơ\n dăh kơchăng hơnơ\ng năm tơ\ mir chă lăng rim hơnhu\l ple\i kơtăn, kơ yuơ hmă hmă yăde ngăl mơ\t lơ\m no\h, tơdăh bơ\n chă lăng ư\h hơlen ‘no\h ư\h kơ [o#h ôh. Tơdăh [o#h yăde lơ ‘no\h bơ\n io\k pơgang pruih pơlôch hăp. Pơgang ‘lơ\ng hlo\h ‘no\h  an-bom (ANBOOM) kon pơle\i bơ\n io\k pơgang au chă pruih pơlôch yăde, păng tơdăh yăde dom tơ\ tơm ‘no\h bơ\n je\i io\k pơgang au chă pru\ih tơ\ tơm.

     - Bơnê kơ ih hơ [ok hơ!

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t - Lan