TƠDRONG TƠROI YAK HƠDOI HĂM KON PƠLE|I CHO|H JANG SA ( kơso# 2)

Dak Lak jing m^nh dêh char đe\i hơ [o lơ hlo\h lơ\m te\h đak, lơ\m m^nh sơnăm đe\i 500.000 tân. Hăm hơgăt te\h jing ‘lơ\ng, adoi pơ ge\nh lơ\m hơgăt te\h chehphe kră kru\t to\k bo\k lơ\m khe\i ‘năr pơ jing te\h jing ‘lơ\ng dơ\ng vă jang sa, kon pơle\i dêh char Dak Lăk pơtăm hơ [o vă jang sa. Bơngai chă ch^h kơtơ\ng ang ăn Radiô Nơ\r Pơma Việt Nam ch^h tơroi tơdrong au tơ\ apu\ng }ư\ Mgar, dêh char Dak Lak.

Unh hnam [ok Y Nuê Niê (bngai Êđê) tơ\ pơlei Pôch B, thị trấn Ea Pôch, apu\ng Chư M’Gar, d/c Dak Lak đei 1 ha cà phê kră athei koh hu\t le# vă vih pơtăm nai. Kiơ\ xkơ\t choh jang, noh athei choh hơmet teh đơ\ng 2 truh 3 xơnăm ‘mơ\i, yuơ noh unh hnam [ok hlôi pơgenh pơtăm hơ[o vă đei io\k yua [iơ\. Mă lei, mă blu\ng đei jơnei duh tam mă lơ, kơlih ưh kơ đei hdre\ch ‘lơ\ng păng tam mă băt hơdăh găh kih thuơ\t jang: “Kiơ\ trong jang xo noh ưh kơ đei lơ plei ôh, 1 sào đei pơhlom 7 tấn, kơlih ba pơtăm hdre\ch 888 hlôi xo xe\ch, tro\ hmôch păng moa xa pơgoh. Pơyan mă 2 noh ba pơtăm hdre\ch NK67 noh lôch lơ hloh, yuơ ba ưh kơ jang [lep kih thuơ\t, pơtăm hơ[ơ\l, đang kơ noh ‘mi lơ dơ\ng. ‘Năr adrol ky đe pơgơ\r pơma đam vă tơroi ăn mih ma duch nă băt io\k yua khoa học kỹ thuật kiơ\ dôm bngai jang khoa học hơlen găh hdre\ch, pơgang, xet tơlang găh hdre\ch, vei lăng ‘long ‘nhe\t”.

Duh tơ\ hơgăt teh vih pơtăm cà phê kơ unh hnam [ok Y Nuê Niê, ko\ng ty vei lăng ‘long pơtăm An Giang păng ko\ng ty Syngenta hlôi tơgu\m jên vă tơle\ch jang pơtăm 2 hdre\ch hơ[o lai NK67 păng NK7328. Lơ\m tơdrong io\k jang um ru\p âu, khul kang [o# kih thuơ\t kơ ko\ng ty păng anih pơtru\t choh jang xa apu\ng hlôi kơtă pơtho găh kih thuơ\t đơ\ng choh teh, rei pơtăm, tuh pho\ng, tang găn hdrông pơrang. Đơ\ng ro\ng 4 khei vei lăng, pơgar hơ[o unh hnam [ok Y Nuê đei io\k yua pơhlom 12 tấn/ha. Khei 3 âu ky, hlôi đei kơ rơbâu ‘nu bngai jang mir kơ d/c Dak Lak păng apu\ng Chư Jut d/c Dak Nông truh tơmang lăng um ru\p pơtăm hơ[o kơ unh hnam [ok Y Nuê Niê vă io\k yua trong jang âu ăh pơyan pơtăm truh. {ok Ngô Văn Hương – kdră jơnu\m bngai choh jang xa thị trấn Ea Pôch, apu\ng Chư M’gar ăn tơbăt: “Tơm hơ[o noh đơ\ng xơ\ kon pơlei pơtăm lơ\m hơgăt teh đei tơm cà phê kră vă hơmet teh vih pơtăm cà phê dơ\ng. Dôm xơnăm tơje# âu noh ako\m pơtăm hdre\ch hơ[o lai, pơm tơle\ch tơmam drăm đei yua lơ. Hdre\ch hơ[o đei Công ty Syngenta păng Công ty vei lăng ‘long pơtăm An Giang hlôi jang adrol ăn dôm apu\ng tơm găh pơtăm hơ[o lai chă ako\m pơma dơnuh găh choh jang xa. Jơnu\m bngai jang mir thị trấn, anih choh jang xa păng pơtru\t choh jang xa tơroi hăm mih ma duch nă băt minh [ar hdre\ch đơ\ng dôm ko\ng ty mă đe lui ngeh. Unh hnam hin dơnuh noh đei tơgu\m hdre\ch hơ[o vă pơtăm atu\m hăm tơm cà phê kră”.

{ok Hứa Chấn Chí – Pho\ kdră anih choh jang xa păng ato\k tơ iung tơring pơxe\l apu\ng Chư M’gar ăn tơbăt lơ\m kxo# 36 rơbâu  ha cà phê lơ\m apu\ng, đei pơhlom 15 rơbâu ha noh kră bơih, athei pơtăm tơ ‘măl dơ\ng. Pơgenh ăh choh hơmet teh vă pơtăm cà phê dơ\ng, rim xơnăm bngai jang mir pơtăm pơhlom 10 rơbâu ha hơ[o, đei yua lơ. Tơje# hăm noh, apu\ng Chư M’gar duh jing tơring mă blu\ng kơ d/c Dak Lak jang kiơ\ um ru\p “Mir na tih xă” hăm tơm hơ[o, hăm hơgăt pơtăm 30 ha, tơ\ xăh Quảng Hiệp. Tơdrong mă noh ăn [ôh, tơm hơ[o jing kăp g^t lơ\m trong jang ‘long pơtăm tơ\ tơring. Yuơ noh, tơdrong axong hdre\ch păng tơgu\m găh kỹ thuật pơtăm hơ[o hơnơ\ng đei anih jang kpal tơ\ tơring vei lăng kjăp: “Apu\ng nhôn duh pơm trong hiôk ăn rim ko\ng ty pơjing um ru\p pơtăm hdre\ch hơ[o ‘nao vă kon pơlei [ôh đang măt tơdrong io\k yua đơ\ng hdre\ch ‘nao. Dang ei, lơ bngai jang mir hlôi ‘nhăk hdre\ch hơ[o lai lơ\m choh jang xa, đei io\k yua đơ\ng 8 truh 9 tấn/ha noh hơnơ\ng kơ [ôh đe\ch. Nhôn duh io\k jang kiơ\ [lep xkơ\t vei lăng hdre\ch, vei lăng tơmam choh pơtăm, tang găn tơdrong mă ‘nhăk hdre\ch ưh kơ ‘lơ\ng tơmơ\t pơtăm. Nhôn hlôi vei lăng đơ\ng apu\ng vih truh tơ\ rim pơlei pơla”.

Yak hơdoi hăm kon pơle\i lơ\m pơtăm hơ [o, ling lang đe\i rim an^h bơ\ jang, mă kăl An^h pơ tru\t cho\h jang sa apu\ng. Tơ\ ala au đe\i nơ\r pơma dơnu\h hăm [ok Trương Bảy – Kơdră che\p pơgơ\r An^h pơ tru\t cho\h jang sa kơ apu\ng }ư\ Mgar.

          Ơ [ok ăi, hre\i au, lơ\m an^h te\ch mơdr đe\i lơ hơdre\ch hơ [o, lơ lo\h kon pơle\i tơ\ au rơ\ih răt kơ loăi hơ [o ayơ vă chă pơtăm jing ‘lơ\ng, ho\ [ok?

          {ok Trương Bảy: Hăm kon pơle\i cho\h jang sa apu\ng }ư\ Mgar pơtăm hơ [o lai. Dôm bơngai đe\i [o#h pơtăm hơ [o lai te\h đak đe, găh dôm bơngai jang sa ư\h kơ gan đe\i pơtăm hơ [o lai Việt Nam, hăm kơ jă hơdre\ch pha ra d^h băl. Găh ple\i je\i phara d^h băl mơ\n, pơ t^h gia hơ [o lai Việt Nam ‘no\h lơ\m 1ha đe\i 10 tân. Găh hơ [o lai Thụy Sĩ dăh mă Thái Lan ‘no\h dang đơ\ng 10 tru\h 12, 13 tân lơ\m 1ha.

 Tơdrong ve\i lăng hơdre\ch ‘long pơtăm pơma atu\m păng hơdre\ch hơ [o pơma hơdro# đe\i an^h ve\i lăng cho\h jang sa tơ\ au jang lơ liơ ho\ [ok? Kơ yuơ tơpă yan au tơ\ Dak Lăk đe\i [o#h lơ hơdre\ch hơ [o ư\h kơ ‘lơ\ng?

{ok Trương Bảy: Hre\i au ‘no\h tôch kơ lơ Ko\ng ty năm tru\h tơ\ }ư\ Mgar, tơdrong bơ\ jang te\h đak ve\i lăng ‘no\h đe\i an^h cho\h jang sa păng An^h bơ\ jang ve\i lăng cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơring tơrang dăr lăng mơ\n, ‘moi kiơ\ dôm hla bơar ăn asong jang đơ\ng Kơdră tơring. Lơ\m dôm sơnăm hơdrol, }ư\ Mgar jei đe\i hơ [o bo, hơ [o ư\h kơ đe\i găr. Mă blu\ng ‘no\h tơchă hơlen đơ\ng tơm a, ‘no\h jing ap^nh kon pơle\i răt đơ\ng yơ, an^h ayơ te\ch, đơ\ng Ko\ng ty ayơ? Đơ\ng no\h An^h ve\i lăng cho\h jang sa, pơ tru\t jang sa, Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơle\i tơring atu\m hăm kon pơle\i ‘no\h gô năm tru\h tưochă Ko\ng ty hlôi te\ch mơdro hơdre\ch vă sek tơlang keh đang.

Ap^nh ih tơroi tơbăt tơdrong vang iung jang đơ\ng an^h bơ\ jang pơ tru\t cho\h jang sa hăm kon pơle\i cho\h jang sa apu\ng }ư\ Mgar lơ\m tơdrong pơtăm hơ [o lơ liơ?

{ok Trương Bảy: Hăm an^h pơ tru\t cho\h jang sa }ư\ Mgar ‘no\h tơdrong jang să đơ\ng apu\ng tru\h tơ\ tơring, tru\h tơ\ pơle\i. Tơdrng vang yak hơdoi hăm kon pơle\i lơ\m pơtăm hơ [o ‘no\h jing tơdrong jang hơdoi 2 păh Ko\ng ty pơm tơle\ch, te\ch mơdro hơdre\ch, An^h ve\i lăng cho\h jang sa, Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơle\i tơring đe\i dôm tơbăt hơdăh. Mă hơdăh ‘no\h lăp đơ\ng ro\ng năm lăng an^h jang pơlong năng đe\i pơgơ\r hop ako\m pơtho tơbăt kơtă, lơ\m au đe\i tơdrong tơbăt hơdăh găh hơdre\ch. Nhôn tơbăt hơdăh ư\h khan kơ yuơ vă đe\i io\k yua ăn kơ d^h kau. Mă hơdăh ‘no\h lăp đơ\ng ro\ng jang pơlong năng ‘no\h đe\i pơgơ\r pơtho tơbăt hloi, nhôn je\i tơbăt hơdăh găh chă rơ\ih hơdre\ch. Je\i nhen dôm lăm ho\k pơtho tơbăt găh hơ [o, gômơ\ng kiơ\ tơdrong ‘me\h vă đơ\ng tơring, đơ\ng pơle\i đe sư athe\i ‘no\h nhôn yak hơdoi hăm kon pơle\i. Khu\l jang pơ tru\t cho\h jang sa nhôn gô tơgu\m tơbăt ăn kon pơle\i khe\i ‘năr re\i pơtăm, k^h thuơ\t ve\i lăng hơ [o.     

Đe\i băt tơ\ Dak Lak pơtăm hơ [o mă kăl lơ\m khe\i pơyan đơ\ng khe\i 5 tru\h khe\i 9, mă kăl hui gan pơtăm lơ\m pơyan phang, mă le\i hre\i au đe chă te\ch oe\i đe\i lơ hơ [o te\ch ăn kơ đe. Lơ lo\h tơdrong io\k đe\i lơ liơ ho\ [ok?

            {ok Trương Bảy: ‘No\h hơ [o pơyan phang, kon pơle\i pơ ge\nh lơ\m chu\n na đak ư\h kơ măh, ư\h kơ gơh vă re\i pơtăm [a. Hơ [o ‘no\h vă sa ple\i ‘lơ\p ư\h khan vă chă rong kon tơrong ôh. Hăm hơ [o hơdr^h au đe\i iok yua lơ hlo\h 3 ‘măng pơtêng hăm hơ [o pơm tơle\ch tơmam drăm. Kơ yuơ kơ yua m^nh to\ ple\i hơ [o đe chă te\ch hre\i au măt hlo\h đơ\ng 3 tru\h 5.000hlak jên, gômơ\ng hơdre\ch hơ [o. Pơ t^h gia hơdre\ch hơ [o tơyông kơ Ko\ng ty hơdre\ch ‘long pơtăm tơring Pơbăh ‘no\h 3.000 hlak jên lơ\m 1 to\, găh hơdre\ch hơ [o ‘lơ\ng kơ Thái Lan ‘no\h 5.000 hlak jên lơ\m 1 to\. Kiơ\ kđơ\ng kon pơle\i hơlen, ‘ngoăih tơ klăh pơđ^ kon jên tơmơ\t jang kon pơle\i jang sa io\k đe\i đơ\ng 8 tru\h 10 tr^u hlak jên lơ\m 1 sao pơgar chu\n, lơ\m 70 năr, tôch tro\ [lep lơ\m pơyan phang.

Bơnê kơ ih hơ [ok hơ!