VOV4.Bahnar - Khei ‘năr âu ‘long che\h phe to\k bo\k cho#h pơ kao, tơ te\n plei păng rong plei. Mă lei hơ yu\h to\ dang ei ‘no\h j^ tơ drong hiôk vă kơ yă de chek lar pơm pơ răm tơ\ che\h phe. Hơ dai hăm ‘no\h tơ drong tơ tăm ư\h kơ măh đak tơ ru\ih, lơ kon pơ lei jang chu\n mir tơ\ de#h char Dak Lak oei athei tơ chă trong tơ jră hăm tơ drong hơ mơt kơ yă de đei [o#h jing pơ rang lang să.

Tơ hlâu ăn kơ nhôn lăng dôm hơ ie hla che\h phe to\k bo\k jô kro, ‘nho\ng Lê Đức Cung, tơ\ thôn Ea Kênh, xăh Krông Buk, apu\ng Krông Pach, de#h char Dak Lak, tơ roi tơ băt, ‘no\h j^ yua đơ\ng yă de chek lar lơ kuer trep. Yă de ku\m pơm ăn lơ ‘long che\h phe lơ\m pơ gar jô dreng, kre\. {ơt chă [o#h yă de, ‘nho\ng hlôi pru\ih pơ gang hơ met j^ hloi, mă lei yua đơ\ng ‘năr to\ phang, yă de chek lar tơ po\h lang să tôch kơ hre\nh: “ {ơ\t mă phe\ io\k tru\h dang ei ‘no\h ku\m chă [o#h 1,2 tơ nơm che\h phe đei dreng hla, păng sư đei [o#h hơ gle\k hơ glo\k kok răh rai lơ\m hla. Dôm tơm hơ yơ dreng hla ‘no\h ^nh ku\m kôch te\h hơ la tơm io\k lăng, ‘no\h [o#h dôm yă de tơ\ hơ la. Ro\ lăng to\ thoi âu ‘no\h sư gô chek lar pran hlo\h dơ\ng”.

Hăm tơ drong hlo#h vao pơ tăm che\h phe lơ sơ năm, [ok Nguyễn Văn Luận, tơ\ xăh Krông Buk, apu\ng Krông Pach, tơ roi, sơ năm hơ yơ ‘năr roi to\ phang, ‘no\h yă de pơ răm che\h phe roi đei [o#h pran. Yua đơ\ng pơ rang j^ oei đei lơ\m te\h, kơ na tôch kơ mơ mat vă ke\ pơ lôch đ^ yă de. Trong jang g^t kăl hlo\h ‘no\h j^ vei lăng che\h phe [lep kiơ\ trong ki thuơ\t, hơ le\h sơ drai pơm rơ hơi, săy pho\ng hơ to\, tơ ru\ih đak tôm vă kơ che\h phe blu\h jing ‘lơ\ng, tơ te\nh tơ iung ‘lơ\ng đơ\ng ro\ng phe\ plei. Păng kon pơ lei kăl kơ hơ nơ\ng lăng hơ len pơ gar ‘long vă hro#ih chă [o#h yă de mă tang găn. {ok  Nguyễn Văn Luận pơ ma: “ Hăm hơ yu\h to\ thoi âu, ‘no\h kon pơ lei nhôn ku\m tôch kơ tơ tăm, găh lơ tơ tăm ‘no\h j^ tơ drong yă de sư pơ răm ‘long che\h phe tôch kơ lơ, pơm liơ mă bơ\n chă [o#h hro#ih pơ lôch sư pơ đ^ hloi”.

Kiơ\ đơ\ng rim bơngai khoa ho\k, yă de ‘no\h m^nh lơ\m pơrang j^ hli hlơt hlo\h tơ\ che\hphe păng tơnap mă pơlôch ke\. Yăde er^h sa lơ\m tơm, rơ\h, sơdrai, hla, jơnhu\l ple\i, trep io\k đak kơna pơm kơne# kơtang tru\h tơdrong ke\ vă cho#h pơkao, kơtăn ple\i kơ chehphe. Yăde hơnar kơmau [re, mư\h t^h kơmau kok. Mư\h pơra\m kơtang, hmă hmă yăde pơm ăn hla, ple\i kro, đe\i ‘măng pơm ăn tơm chehphe lôch hloi. Hăp ke\ pơm pơra\m tru\h 60% ple\i lơ\m pơgar. Kơ yuơ hăp oe\i lơ\m lơ an^h, mă kăl lơ\m te\h, kơna kon pơle\i bơ\n tơnap mă pơlôch hăp ke\ đ^. Găh trong gơlong tang găn, pơlôch yăde ăn pơgar chehphe vă pơm dă [iơ\ hiong răm kơtang, bơngai chă ch^h kơtơ\ng ang găh tơdrong tơroi au hlôi pơma dơnu\h hăm Thạc sỹ Trương Văn Cao, Kơdră che\p pơgơ\r An^h ve\i lăng năng tông ‘long pơtăm apu\ng Krông Pach, dêh char Dak Lăk.

-  {ok ăi, hre\i au kơ ‘năr to\ pơđang ‘no\h jing jơ ‘năr hơ iă hlo\h ăn yăde chek lar char lơ pơm pơra\m mir pơgar chehphe hăm le\i ư\h hă. Mư\h le\i, pơm lơ liơ vă kon pơle\i [ônh kơ [o#h yăde pơra\m lơ\m pơgar chehphe kơ d^h le\i?

Thạc sỹ Trương Văn Cao:  Lơ\m pơyan phang ‘no\h yăde pơra\m tơ\ chehphe tôch kơtang, tơ\ sơdrai, tơ\ hla, ple\i păng lơ\m te\h ‘no\h pơra\m rơ\h chehphe. Khe\i năr blu\ng pơyan phang ‘no\h lơ\m pơgar chehphe đe\i yăde pơra\m [ơ\t dau [ơ\t to lơ\m m^nh [ar dơnơm, đơ\ng ro\ng ‘no\h lang să te\nh koăng, mă blu\ng tơ\ hla, đơ\ng ro\ng ‘no\h tơ\ ple\i păng tơ\ sơdrai. Mư\h năm lăng mir pơgar ‘no\h tơ\ klak păng tơ\ ro\ng hla [o#h rơka kơmau kok ‘no\h jing yăde hăp dom tơ\ hla. Găh tơ\ hơnhu\l ple\i mư\h bơ\n hlơk lăng bôp pơkao ‘no\h [o#h tơbôk kok, lơ\m lăm đe\i [o#h hơnar yăde. Yăde pơra\m mư\h trep đak tơ\ hla gô pơm ăn hla chehphe pre\nh, kro păng hơlu\ng. Tơdăh hăp trep tơ\ hơnhu\l pơkao le\i pơm ăn bôp pơkao ư\h kơ chôh blang hloi, găh tơ\ hơnhu\l ple\i le\i pơm ăn ple\i kro.

- Hăm yăde lơ\m te\h trep sa rơ\h chehphe le\i, bơ\n pơm lơ liơ mă băt ho\ [ok?

Thạc sỹ Trương Văn Cao:    Lơ\m pơyan phang ‘no\h yăde lơ\m te\h je\i chek lar kơtang, kơtăp păng chek lar char kon lơ. Vă kơ [o#h ‘no\h bơ\n io\k ‘nhik dăh mă phal sir lăng tơ\ tơm che\hphe ‘no\h [o#h đe\i hơnar yăde [re [rônh, yăde t^h kok. Hăm đe\i to\ se\t ‘no\h ư\h kơmăh pơra\m kơtang ôh, mă le\i tơdăh đe\i [o#h lơ le\i hăp gom kơtăp lơ\m lăm, păng hăp trep đak lơ\m rơ\h ‘long le\i pơm ăn dơnơm chehphe hơ grăng păng hla đum.

- Mư\h [o#h yăde pơra\m chehphe le\i kon pơle\i pơm lơ liơ vă ke\ tang găn, pơlôch yăde ‘no\h ho\ [ok?

Thạc sỹ Trương Văn Cao:  Kon pơle\i bơ\n kăl lăng kơ jăp trong tang găn hơlau păng pơlôch. Mă blu\ng, lăp đơ\ng ro\ng phe\, kon pơle\i bơ\n kăt sơdrai hloi vă gơ glang đơ\ng no\h tơgu\m ăn chehphe jing ‘lơ\ng păng dă [iơ\ đe\i yăde pơra\m. Mă [ar, mư\h [o#h yăde pơra\m, bơ\n io\k yua pơgang chă pruih hloi [lep hăm tơchơ\t 4 [lep. Bơ\n chă hrau pơgang [lep hăm nơ\r pơtho tơbăt đe\i ch^h tơ\ tơpu pơgang, tơdăh yăde pơra\m tơ\ ple\i le\i bơ\n pruih hloi lơ\m ple\i, lăp đơ\ng ro\ng bơ\n chă tơruih đak pơm rơgo\h hơnhu\l ple\i. Tơ\ sơdrai hla ‘no\h bơ\n chă pruih kơtă tơ\ sơdrai hla hloi. Tơdăh yăde tơ\ rơ\h tơm le\i bơ\n pruih pơgang tơ klă tơ\ tơm rơ\h ‘long. Tơdăh yăde hlôi chek lar char lơ ‘no\h tơnap mă ke\ pơlôch hăp, ‘no\h bơ\n chă pruih pơgang đơ\ng 2 tru\h 3 ‘măng, m^nh ‘măng pruih đunh d^h băl đơ\ng 10 tru\h 14 năr, ‘no\h kơna mă dă [iơ\ đe\i yăde chek lar char kon pơra\m.

- {ok ăi, tơdrong chă prôi pho\ng ăn chehphe lơ\m khe\i năr au kon pơle\i kăl kơchăng yă kiơ vă ke\ tang găn pơrang sơdrông pơra\m păng tơgu\m ăn chehphe đe\i ple\i lơ hlo\h?

Thạc sỹ Trương Văn Cao:  Lơ\m pơyan phang ‘no\h bơ\n hlôi phe\ đang, dơnơm chehphe ư\h kơ gan đe\i mơ\r, kơ yuơ lơ lo\h hăp đe\i hla đum păng mư\h bơ\n chă tơruih đak ‘no\h hăp cho#h pơkao. Mư\h bơ\n chă prôi pho\ng ‘no\h brôi păh ai, găh pho\ng hoă ho\k ‘no\h bơ\n prôi to\ se\t pho\ng đam, mă kăl hlo\h bơ\n io\k yua pho\ng SA chă prôi lơ\m 1ha chehphe ‘no\h 200 k^. Hăm pho\ng SA ‘ngoaih tơmơ\t pho\ng mơ\r ăn chehphe lơ\m pơyan phang oe\i pơ tru\h kơchơ\t lưu huynh ăn chehphe dơ\ng. Păng bơ\n ‘ne\ chă prôi pho\ng hoă ho\k lơ\m ‘măng tơruih blu\ng a, mă le\i chă prôi lơ\m ‘măng tơruih mă 2 le\i chehphe cho#h pơkao ‘lơ\ng hlo\h. ‘Ngoăih pho\ng hoă ho\k ‘no\h kon pơle\i bơ\n io\k yua pho\ng mơ\r vi sinh kơ loăi đak đe\i kơ chơ\t đam mơ\r păh ai, hăp đe\i kơ chơ\t vi lương tơgu\m ăn chephe blu\h vơ\ te\nh koă\ng păng cho#h pơ kao kơtăn ple\i ‘lơ\ng hlo\h lơ\m pơyan phang.

- Bơnê kơ ih hơ [ok hơ.

            Tơblơ\: Amazư\t - Thuem