VOV4.Bahnar - Jang cà phê kjăp xđơ\ng kiơ\ tơchơ\t 4C tơ\ Đak Lak hlôi đei yua kjăp ăn lơ unh hnam kon pơlei. Trong jang âu hlôi pơm tơplih trong jang cà phê xo xơ\, tơgu\m ăn kon pơlei tơre\k hăm tơdrong rơgei khoa ho\k kih thuơ\t, mong [iơ\ jên hoach axong jang, hơto\k kjă tơmam drăm pơm tơle\ch. Kiơ\ đơ\ng noh, pơjing đei tơmam drăm cà phê ‘lơ\ng, xkơ\t đon lui hăm cà phê Buôn Ma Thuột lơ\m tơring.

 Dôm xơnăm adrol ki, unh hnam yă Nguyễn Thị Xoa, oei tơ\ thôn Tiến Thịnh, xăh Quảng Tiến, apu\ng Chư\ Mgar, dêh char Đak Lak pơtăm păng vei lăng cà phê kiơ\ trong juăt xo. Pho\ xơnăm đei yua pho\ ưh. Mă lei đơ\ng vang jang kiơ\ pơkăp 4C, tơdrong ‘lơ\ng cà phê unh hnam yă đei vei xđơ\ng, đei yua lơ hloh. Hloh kơ noh dơ\ng pơm kiơ\ trong jang cà phê kiơ\ tơchơ\t 4C tơgu\m unh hnam yă tơjur đei 20% jên axong jang nhen jên pho\ng, ruih đak rim xơnăm. Yă Xoa ăn tơbăt: Đơ\ng vang jang cà phê 4C noh adoi pơyua ăn kon pơlei jang mir. Hăp tơgu\m hơto\k dôm tơdrong tơnăp nhen tuh pho\ng tro\ [lep, pruih pơgang tơtom, ruih đak mong [iơ\. Te\ch cà phê đei ako\p 300 hlj/kg.

Duh nhen unh hnam yă Xoa, 4 xơnăm kơ âu, unh hnam yă Lê Thị  Kiều Trang oei tơ\ thôn 1, xăh Ea Hiu, apu\ng Krông Pach, dêh char Đak Lak hlôi jang cà phê kiơ\ trong tơchơ\t 4C yuơ anih jang Nestle tơgu\m. Gơnơm đei vei lăng, tuh pho\ng, tang găn pơrang kiơ\ [lep noh 4 héc ta cà phê kơ unh hnam yă Lê Thị Kiều Trang to\k giơ\ng ‘lơ\ng pran, đei io\k yua xđơ\ng kpal kơ 4 tấn găr minh héc ta rim pơyan: Adrol ki tam ho\k [oi trong jang âu noh kon pơlei nhôn jang ưh kơ gan đei yua lơ mă lei 3-4 xơnăm kơ âu đơ\ng vang jang kiơ\ tơchơ\t 4C yuơ Nestle tơgu\m jang đei yua lơ hloh. Ba pơhrăm đang noh chih io\k găh kiơ\ tơchơ\t ba pơyua hloh găh pho\ng rei, đak ruih xđơ\ng hloh kơ jang adrol ki. Đak noh pơhlom 300 lít/tơm, adrol ki noh ruih lang xă ưh kơ jo# dôm lít ôh, noh dang ei pơyua ăh anih noh.

4C jing tơdrong tơchơ\t jang cà phê kiơ\ pơkăp apu\ng plenh teh, hơto\k găh tơdrong vei xđơ\ng đei yua găh mu\k drăm, tơpôl păng cham char, vă pơih xă tơdrong hlôh vao atu\m găh pơm jang păng te\ch răt cà phê kjăp xđơ\ng. {ơ\t vang jang kiơ\ pơkăp âu, kon pơlei đei tơre\k păng io\k yua kih thuơ\t vei lăng pơgar cà phê tơnăp hloh, đei ho\k găh kih thuơ\t kăt hleh xơdrai tơm, jang kiơ\ [lep trong pơkăp duh nhen tuh pho\ng, yua pơgang vei lăng ‘long pơtăm tro\ [lep hloh, hơto\ hơnơ\ng vă tơgop vei lăng tơdrong ato\k xđơ\ng hăm pơgang ‘long. Găh mu\k drăm noh io\k yua pơkăp jang cà phê 4C hlôi pơm hơto\k kjă cà phê đơ\ng kon pơlei te\ch ăn teh đak đe. Dôm bngai vang jang kiơ\ trong jang âu adoi đei yua đơ\ng kjă ako\p lơ\m kjă te\ch lơ\m tơring. Pơm jang kiơ\ pơkăp 4C oei vei xđơ\ng dôm tơdrong pơkăp găh cham char, jơhngơ\m jăn păng hơto\k pơ ‘lơ\ng găr cà phê. {ok Lưu Văn Hoàng, tang măt ăn Jơnu\m jang 4C tơ\ Việt Nam ăn tơbăt: Trong jang cà phê kjăp xđơ\ng vă hơto\k pơ ‘lơ\ng tơdrong erih kơ kon pơlei jang mir noh tơdrong tơchơ\t 4C jing kăp g^t lơ\m tơdrong pơkăp jang kjăp xđơ\ng yuơ noh lơ\m khei năr âu ki nhôn hlôi pơtho păng tơgu\m kon pơlei jang kiơ\ trong pơkăp jang âu. Kiơ\ đơ\ng noh vei xđơ\ng cà phê đei pơm tơle\ch kiơ\ pơkăp 4C kjăp xđơ\ng găh 3 tơdrong, cham char, tơpôl păng mu\k drăm.

Kiơ\ kơ [ok Huỳnh Quốc Thích, Pho\ kdră Anih choh jang xa păng ato\k tơring pơxe\l dêh char Đak Lak, ja#p dêh char đei hloh 70.800 héc ta cà phê đei jơnei kiơ\ tơchơ\t 4C, đei je# 35% hơgăt cà phê lơ\m ja#p dêh char, tơmam đei yua lơ\m xơnăm đei 256.000 tấn. Tơdrong io\k yua tơchơ\t âu tơgu\m kon pơlei tơre\k truh tơdrong hơto\k cà phê kjăp xđơ\ng păng hơto\k mu\k drăm kiơ\ tơdrong axong jang tro\ [lep lơ\m pơgar ‘long pơtăm vă vei xđơ\ng kjăp găh tơdrong pơyua, tơdrong ‘lơ\ng păng cham char, vei xđơ\ng mu\k drăm; kiơ\ đơ\ng noh hơto\k kjă tơmam drăm cà phê lơ\m tơdrong jang te\ch răt cà phê hăm teh đak đe.  

Hăm dôm tơdrong pơyua păng đei jơnei đơ\ng trong jang cà phê kiơ\ pơkăp apu\ng plenh teh 4C ‘nhăk ăn, roi năr roi đei lơ kon pơlei tơ\ dêh char Đắc Lắc vang jang kiơ\ trong jang âu. Kiơ\ đơ\ng noh hơto\k kjăp tơmam drăm, hơto\k io\k yua lơ\m hơgăt teh pơm jang cà phê dang ei.

TRONG PƠKĂP JANG CÀ PHÊ ĐƠ|NG RO|NG KƠ TẾT

Kiơ\ trong pơn hơlau đơ\ng Dơno\ an^h hơlen to\ ‘mi kial Trung ương, to\ mi kial sơnăm 2016 ư\h sơđơ\ng kơtang. Mă kăl, pơyan phang to\ pơđang tôch kơtang kơ yuơ đe\i Elninô, to\ pơđang đunh khe\i ‘năr, phang pơđang ‘no\h ư\h kơ jor ôh. Vă tơgu\m ăn kon pơle\i hơmet ‘lơ\ng lơ\m ve\i lăng chehphe đơ\ng rong khe\i ‘năr pơdơ\h Têt Nguyên đán Bính Thân đe\i trong jang pơ pro\ đak tơruih, pôih pho\ng tro\ [lep, [lep khe\i ‘năr, ve\i lăng kơ jăp ‘long pơtăm, năr au Thạc sĩ Đào Hữu Hiền, kang [o# Dơno\ An^h tơm chă tơche\ng Khoa ho\k kih thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên gô pơkă ăn kon pơle\i bơ\n rim trong ve\i lăng năng tông chehphe đơ\ng ro\ng Têt.

- {ok ăi, tơdrong tơmơ\t kơchơ\t jing ‘lơ\ng ăn chehphe đơ\ng ro\ng phe\ ‘noh g^t kăl lơ liơ hăm tơdrong ple\i păng tơdrong ‘lơ\ng lơ\m dôm pơyan đơ\ng ro\ng dơ\ng?

Thạc sĩ Đào Hữu Hiền: Lơ\m jang chehphe kon pơle\i bơ\n kăl kơchăng hlo\h ‘no\h đơ\ng ro\ng m^nh sơnăm dơnơm ‘long trep pơ đ^ mơ\r vă rong dơnơm, cho#h pơkao, kơtăn ple\i. Tru\h chă phe\ đang ‘no\h te\h đ^ sap păng lơ\m khe\i năr au dơnơm ‘long hlôi trep pơgo\h mơ\r ‘no\h lơ\m mă no\h to\ se\t mơ\r pho\ng mă kon pơle\i bơ\n chă prôi, păng m^nh păh mơ\r ‘long trep io\k đơ\ng lơ\m te\h. Lơ\m m^nh sơnăm rong pơkao kơtăn ple\i vă ple\i t^h mư\h chă phe\ đang mơ\r pă đe\i bơ\n kăl chă prôi pho\ng dơ\ng vă rong sơdrai ăn sơnăm đơ\ng ro\ng păng rong pơkao, rong phe\i ăn pơyan đơ\ng ro\ng.

- {ok ăi, đơ\ng ro\ng phe\ vă chehphe đe\i bôp chehphe lơ păng kơtăn ge\i mă đơ\ng khe\i ‘năr ư\h sơđơ\ng ‘no\h ko\n pơle\i kăl chă tơruih đak lơ liơ?

Thạc sĩ Đào Hữu Hiền: Hmă hmă hăm chehphe kăl đe\i khe\i ‘năr hre\ng vă bôp pơkao ‘lơ\ng, lơ\m mă đe\i bôp pơkao ‘no\h kon pơle\i chă tơruih đak ‘ne\i hăp cho#h pơkao hrơ\p m^nh ‘măng. Pơkao cho#h hrơ\p m^nh ‘măng ‘no\h hăp đe\i phe\i kơ jăp. Mă le\i kơ yuơ to\ ‘mi ư\h sơđơ\ng kon pơle\i bơ\n kăl kơchăng tơdăh hlôi đe\i bôp bơih mă le\i tă đe\i ‘mi ie\ jur ke\ pơm ăn bôp cho#h pơkao le\i bơ\n kăl năm tơ ruih dru\h kiơ\ hloi. Mă le\i tơdăh đak ‘mi ‘no\h đe\i t^h le\i ư\h kơ hli yă kiơ ôh kơ yuơ hăp măh mai đak pơm ăn cho#h pơkao păng kơtăn ple\i bơih.

- ‘Ngoăih chă tơruih đak ‘no\h tơdrong chă prôi pho\ng tro\ [lep je\i tôch kơ kăl mơ\n, lơ lo\h ih đe\i nơ\r chă pơkă hăm kon pơle\i bơ\n lơ liơ mư\h chă prôi pho\ng?

Thạc sĩ Đào Hữu Hiền: Lơ\m pơyan phang kăl prôi pho\ng ăn kơ ‘long pơtăm. Hmă hmă nhôn chă pơkă hăm kon pơle\i bơ\n, tru\h bơ\n chă tơruih đak ‘măng mă 2 ‘no\h mă prôi pho\ng. Găh pho\ng chă prôi, tơdăh bơ\n io\k yua pho\ng hmă ‘no\h nhôn pơkă kon pơle\i bơ\n dăh răt prôi pho\ng Ure mă ư\h ‘no\h pho\ng SA hăm trong gơlong dang 150 tru\h 200 k^ ure, io\k yua pho\ng SA đơ\ng 200 – 250 k^ lơ\m 1ha ‘no\h [lep hlo\h. Mă le\i bơ\n ‘ne\ chă prôi hơnơ\ng pho\ng SA, bơ\n chă prôi tơ pl^h đơ\ng pho\ng ure tơ pl^h prôi pho\ng SA păng m^nh tơdrong bơ\n kăl kơchăng tơdăh kon pơle\i bơ\n hlôi băt ‘no\h kon pơle\i bơ\n ư\h kơ kăl hơnơ\ng chă prôi pho\ng hmă hơnơ\ng, mă le\i bơ\n chă prôi pho\ng rau hrăo ‘no\h pho\ng NPK kơ ko\ng ty pơm tơle\ch tơgu\m ăn kơ bơ\n rơvơn lơ\m ve\i lăng năng tông pơgar ‘long pơtăm ‘lơ\ng hlo\h dơ\ng.

- Khe\i năr đơ\ng ro\ng têt tơdrong pơrang sơdrông pơra\m ‘long pơtăm je\i chek lar char lơ. Lơ lo\h bơ\n kăl kơchăng lơ liơ lơ\m ve\i lăng năng tông sơdrông pơrang pơra\m chehphe lơ\m khe\i năr au ?

Thạc sĩ Đào Hữu Hiền: Lăp đơ\ng ro\ng bơ\n pơdơ\h têt đang bơ\n năm lăng dơ\ng mir lơ\m khe\i năr bơ\n tơruih đak ‘no\h khe\i ‘năr ayơ hmă hmă nhôn chă pơkă lơ\m m^nh ‘măng tơ ruih đơ\ng 20-25 năr. Tru\h khe\i ‘năr tơ ruih ‘no\h bơ\n năm tơruih hloi ‘măng mă 2 păng ‘măng mă [ar au kăl hlo\h kơna bơ\n chă prôi pho\ng hloi. Kơ yuơ, ‘măng mă blu\ng bơ\n chă tơruih prôi hloi pho\ng le\i hăp ư\h kơ gan trep io\k mơ\r pho\ng kơtang kơna bơ\n gô chang tơruih mă [ar ‘no\h chă prôi pho\ng hloi păng [lep lăp đơ\ng ro\ng năr Têt. Mă 2 ‘no\h khe\i năr pơdơ\h Têt đunh năr lơ lo\h kon pơle\i bơ\n [o#h kơ yuơ chă kăt sơdrai ưh kơ hơlen ‘no\h bơ\n lăng dơ\ng păng kăt hu\t dôm sơdrai kro, sơdrai ư\h kơ ‘lơ\ng. Păng hmă hmă đơ\ng ro\ng Têt kon pơle\i bơ\n lăng hơlen dôm sơdrai hlôi pơkao kơtăn ple\i, tơdăh [o#h yă de đe\i tơ\ kơtăn ple\i ‘no\h bơ\n chă io\k pơgang pruih pơlôch hu\t yă de vă pơlôch yă de păng vă hoe\i chă pơrang lang să tơ\ anai dơ\ng.

- Bơnê kơ ih hơ!

Lan - Zưt chih păng rapor