TRONG JANG CHĂ RONG KƠTƠP TƠ| TÂY NGUYÊN

Tơdrong chă rong Kơtơp roi năr roi đe\i [o#h lơ tơ\ rim dêh char Tây Nguyên. Atu\m hăm chă rong [ônh [o\ ‘no\h tơdrong đe\i io\k yua kơ jăp đơ\ng rong sem kơtơp je\i tôch kơtang. Tơdrong tơroi năr au, gô tơroi tơbăt găh io\k đe\i jơne\i đơ\ng rong kơtơp kơ ‘nho\ng Nguyễn Hải Nam, tơring }ư\ Bao, th^ xăh Buôn Hồ, dêh char Dak Lak. Hơvơn m^h ma păng bôl boăl vang mơ\ng.

Kiơ\ đơ\ng rim tơdrong tơroi tơbăt păng đei kang [o# pơtru\t choh jang xa pơgơ\r năm tơmang um ru\p pơm jang, ‘nho\ng Nguyễn Hải Nam vih bơ\ hơdrong rong kơtơp. Mă blu\ng xư rong 10 xem yo\ng, đunh kơ khei năr vei rong păng chông hdre\ch, truh dang ei lơ\m hơdrong hlôi đei 300 to\ xem kơtơp yo\ng. Kiơ\ kơ ‘nho\ng, kơtơp noh [ônh rong, ưh kơ đei jơ vei rong, jên axong rong to\ xe\t mơ\n, mă đei yua lơ hloh. Unh hnam ‘nho\ng te\ch kơtơp xa ‘nhe\m ăn dôm anih xo\ng xa nhà hàng tơ\ plei tơm Buôn Ma Thuột hăm kjă 70 rơbâu hlj 2 to\ xem, oei kơtơp yo\ng noh 300 rơbâu 2 to\ yo\ng păng tơmông. Rim khei, đơ\ng ro\ng kơ hơlen jên hoach jang, noh ‘nho\ng đei yua truh 9 triu hlj. ‘Nho\ng Nam tơroi: Lăng atu\m ưh kơ đei kiơ tơnap ôh, ưh kơ đei lang xă pơrang, yuơ ba rong lơ\m hơdrong, noh ưh kơ đei păr ‘nhăk ba pơrang ôh. Kơtơp pran ke\ tang găn pơrang pơtêng hăm hdre\ch xem nai. Lơ\m 6 khei athei tơhuch pơgang pơlôch hơmơng, duh nhen ier mơ\n. Oei pơrang noh tam mă [ôh ôh, noh ba duh tam mă yua pơgang kiơ yao, adro# ăn huch pơgang bek B-Complex vă kơtơp grăng pran chêk lar.

Hăm hơdrong xă 30m vuông, ‘nho\ng Nam hlôi bơ\ 3 tăl, tơ\ hơla kơ rim to\ hơdrong noh đei hlak nilo\ng ximili vă pơdo\ ^ch xem, [ônh ăn tơdrong pơ ‘ngoaih rim kơ năr. Kiơ\ kơ khei chêk lar mă chă yua kơloăi tơmam xa nhen: tơh, [a, phe... Atu\m hăm noh, ‘nho\ng adoi ăn kơtơp xa kơloăi tơmam xa ko\ng nghie#p, vă đei măh kơchơ\t ‘lơ\ng păng vitamin; đak nhă ăn kơtơp noha thei rơgoh păng tơplih rim kơ năr. Ăh kơmăng tơngie\t, noh ‘nho\ng pơlăp kơ[o\ng unh vă kơtơp tơno\. ‘Nho\ng Nam tơroi găh tơdrong jang po thoi âu: Inh bơ\ hơdrong ưh kơ tih ôh, mă bơ\ tăl kjung hăm 3 tăl. Ba adoi gơh pơih xă hloh noh rong đei lơ, oei ba rong minh tăl tơ\ drơh đe\ch noh pă dôm yơ yao. Mă lei hăp athei rơhơi rơngơp nhen ình bơ\ noh man hloi mă lei athei ‘măn rơbưn B40; ăh ‘năr tơngie\t noh ba dui toăl lơtăng klu\ hlơp, oei pơyan to# noh pơih le# bă rơngơp nhen tơ\ ‘ngoaih. Truh âu kơnh noh inh rong đơ\ng 400-500 yo\ng kơtơp dơ\ng,lơ anih nai đe rong truh 1000 to\ bơih lah.

            {ôh um ru\p rong kơtơp đơ\ng ‘nho\ng Nam đei jơnei [iơ\, mă ưh kơ đei hoach hơgăt xă, lơ kon pơlei lơ\m xăh, pho\ noh dôm apu\ng nai duh truh răt kon yo\ng păng ho\k [oi tơdrong hlôh vao rong kơtơ\ng đơ\ng ‘nho\ng Nam. Hăm tơdrong xkơ\t 40 năr noh kơtơp kơtăp minh hlung, rim to\ kơtơp yo\ng tơmông cheh hloh 2400 to\ kơtơp kon. ‘Ngoaih kơ tơdrong te\ch kơtơp xa ‘nhe\m ăn rim anih nhà hàng, ‘nho\ng Nam oei te\ch kơtơp yo\ng ăn kon pơlei mưh đe ye\t chă vă rong.

Kiơ\ đơ\ng ro\ng au dơ\ng, nhôn tơroi tơbăt găh k^h thuơ\t rong sem kơtơp đe\i io\k yua kơ jăp.

Mă blu\ng chă rơ\ih yo\ng: Lơ\m m^nh tơpu sem kăl đe\i m^nh to\ sem tơmông păng m^nh to\ akăn. ‘Me\h vă sem yo\ng kơtăp lơ, rong kon ‘lơ\ng kăl chă rơ\ih sem đe\i so\k tơ\ kơtơ\h hơ [ơ\l le\nh ‘lơ\ng, pran jăng, hơbe\ch hơbal, kie\ng rơdôp ... M^h ma duch nă kon pơle\i bơ\n dăh chă răt sem rong pơm yo\ng hlôi đe\i chă pơ [e\h tơmông akăn bơih. 

        Hăm hnam rong sem kơtơp: Kiơ\ joăt joe, hnam chă rong sem kơtơp gơ glang ‘lơ\ng ‘no\h sem mă [ônh t^h vơ\. Tơdăh chă rong hơchăng ‘no\h pơm hnam ăn kơtơp đe\i pơbu\ng, đe\i an^h anăn sem yo\ng kơtăp. Tơdăh rong kơtơp vă đe\i hơnar păng te\ch ăn kơ đe ‘no\h kăl đe\i pơm hnam rong phara d^h băl.

Pơm hnam hăm pơle, mă ư\h ‘no\h chă pơ\ng hăm hơdrau. Hnam rong kăl đe\i to\ pơ chrang, rơngơp, rơgo\h ‘lơ\ng, ve\h ver kial tơhlu, ve\h ver hrơ\ng. Dăh chă pơm an^h lơ lơ\m m^nh to\ hnam rong kơtơp: kơ jung 50cm, vơ\r 50cm, tor 50cm. Lơ\m m^nh an^h pơ jing hnam pơm 2 an^h kơtơ\p păng ‘nơ\m kơtăp tơ\ kơpơ\ng, m^nh an^h rong kon găh hơla. Tơ\ anăp an^h koer trôm t^h to\ pơnhan vă kơ sem chă mơ\t le\ch. Bơng tu\h tơmam drăm hie\m hăm bơng đak ‘no\h pơm hăm ‘long hlo\h, ‘ne\h chă pơm hăm mam, kem au to păng kăl ôp hơmet rơgo\h.

Tơmam hie\m sem kơtơp: Gômơ\ng kơtơp t^h ie\ dang yơ kơna chă hie\m lơ dăh mă to\ se\t. Dôm tơmam drăm chă hie\m ‘no\h hơ [o, tơ\h, [a ... ‘Ngoăih kơ ‘no\h hăp gơ\h chă sa kơ d^h tơdăh bơ\n chă rong hơchăng ư\h kơ kron. Kon pơle\i bơ\n chă hie\m [lep jơ vă kơ joăt, hmă hmă lơ\m 1 năr hie\m 2 ‘măng, lơ\m 6 jơ pơgê păng 1 jơ ‘năr glơ\h. Tơmam drăm hie\m sem hơnar hăm pơlăh hrau, hăm kơtơp t^h ‘no\h hie\m phe hrau hăm hơ [o hlôi ot he\ch.

Kơtơp rong kron kăl đe\i kơ chơt khoang, mă kăl [o\h, kơ yuơ lơ lo\h kơna hơnơ\ng chă tăh lơ\m bơng ăn kơ sem kơtơp chă sa. Dôm kơ chơ\t khoang đe\i hrau kiơ\ dôm trong tơ\ ala au: kơchơ\t khoang Premix 85%, [o\h 5%, hơga ie\ 5%.

Tang găn pơrang j^ păng hơmet j^ ăn sem kơtơp: Sem kơtơp ke\ krơ\ng hăm pơrang j^, mă le\i tơdăh chă rong lơ lơ\m an^h hrăt ‘no\h tơdrong hơmơt pơrang j^ tôch kơtang. M^nh sơnăm [et pơgang vaccin tang găn j^ 3 ‘măng ăn kơ sem. Hơpuih hơmet rơgo\h hnam rong kơtơp mă rơgo\h. Lơ\m 2-3 khe\i chă hơpuih hơmet pơ ‘lơ\ng, ming hơmet dôm an^h hư răm, hơpuih rơgo\h ^ch, tơ pl^h an^h ăn sem kơtăp, pruih pơgang pơlôch sơmach lơ\m hnam rong.

- ‘Ne\ ăn sem anai mơ\t lơ\m hnam rong. Ve\h ver ^ch sem tơ prăh tơ\ au tơ\ to. Tang găn hơlau kơne, meo, ko\ ... chă sa sem.

- M^nh tơdrong j^ ngăl đe\i [o#h tơ\ kơtơp ‘no\h: J^ pơde kơtăp, kơtăp ư\h hơra\ng, pơrang j^ herpes virus trong dui jơhngơ\m ... kon pơle\i bơ\n kăl lăng hơlen tơdăh [o#h sem j^ rim tơdrong j^ ‘no\h kăl năm tơ\ an^h jang pơtho tơbăt rong sem vă băt hơdăh găh pơgang chă ming hơmet.