VOV4.Bahnar - Pơtăl kơ pơtăm tơ ‘măl pơgar chehphe kră hăm hdre\ch xo ưh kơ đei lơ plei, lơ bngai jang mir tơ\ dêh char Dak Nông hlôi rơih trong ot koh pơklep tơ ‘mơ\ng vă dă [iơ\ hoach kon jên.

{ok Nguyễn Bá Lộc, bơngai mă blu\ng oe\i tơ\ apu\ng Dak Mil, dêh char Dak Nông jang kiơ\ pơklep tơ ‘mơ\ng pơgar chehphe tơroi tơbăt, trong jang au [ônh, mă le\i đe\i io\k yua kơ jăp: kon jên tơmơ\t jang to\ se\t, lăp dang 10 tr^u hlak jên lơ\m 1 hektar, đơ\ng ro\ng m^nh sơnăm dơnơm đe\i ple\i bơih. Tơdăh pơtăm ‘nao, 1ha chehphe ‘no\h tơhoach 100 tr^u hlak jên, mă le\i tru\h 3 sơnăm mă đe\i ple\i. Hrei au pơgar chehphe pơ klep tơ ‘mơ\ng kơ u\nh hnam đe\i ple\i 6 tân lơ\m 1 ha. {ok Nguyễn Bá Lộc, oe\i tơ\ tơring Dak Lao, apu\ng Dak Mil, dêh char Dak Nông tơbăt: “ Mư\h rim bơngai khoa ho\k kơ An^h tơm chă tơche\ng hơlen hơdre\ch ‘long pơtăm Tây Nguyên chă pơtho ăn, ‘no\h bơ\n drơ\ng nơ\r jang hơdoi hloi, kăt hu\t pơ đ^ tơm păng mư\h blu\h tơ [ie\ng ‘no\h bơ\n pơklep tơ ‘mơ\ng ‘no\h đe\i ple\i nhen bơ\n hlôi [o#h ‘no\h ple\i ăl tơpă mơ\n. Kon pơle\i [o#h lơ lo\h je\i ‘me\h vă pơ klep hơmet pơ ‘lơ\ng pơgar chehphe kră kru\t vă đe\i ple\i, ‘no\h u\nh hnam bơ\n je\i chă pơtho ăn, păng chă rơ\ih dôm tơ ‘mơ\ng chehphe hơdre\ch ‘lơ\ng vă chă pơ klep. Hre\i au tơring bơ\n dau je\i hlôi pơ klep tơ mơ\ng hlo\h 20ha chehphe kră kru\t ‘moi kiơ\ trong jang chă kăt tơm, pơ klep tơ ‘mơ\ng, găh u\nh hnam bơ\n ‘no\h hlôi pơm kiơ\ 3ha 5 sao păng găh kon pơle\i ‘no\h 5ha”.

Hăm [ok Phan Văn Minh, oe\i tơ\ tơring Nam Đà, apu\ng Krông Nô, dêh char Dak Nông, ‘no\h đơ\ng trong jang pơ klep tơ ‘mơ\ng hơmet pơ ‘lơ\ng pơgar chehphe kơ yuơ An^h pơ tru\t cho\h jang sa apu\ng tơgu\m djru, [ok hlôi pơ jing đe\i pơgar ơng pơm tơ ‘mơ\ng pơklep chă te\ch ăn kon pơle\i lơ\m tơring. Pơgar io\k tơ ‘mơ\ng chehphe ‘lơ\ng đe\i Dơno\ an^h chă tơche\ng khoă ho\k k^h thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên pơtho ăn tôch hơlen, hăm dôm hơdre\ch ‘lơ\ng, ple\i ăl, ke\ tang găn pơrang rỉ săt, nhen hơdre\ch TR4, TR8. {ok Phan Văn Minh, pơma: “ U|nh hnam je\i chă pơ klep hơmet pơ ‘lơ\ng pơlong năng ‘măng mă blu\ng lơ\m hơgăt chehphe ư\h kơ măh să, dang 1-2 sao, đơ\ng ro\ng ‘no\h [o#h đe\i io\k yua kơ jăp kơna mă chă pơ klep pơđ^. Dang e\i, pơgar chehphe u\nh hnam ‘nho\ng o\h lơ\m u\nh hnam nhôn je\i hlôi đe\i chă pơ klep tơ ‘mơ\ng chehphe ‘lơ\ng ngăl bơih. Mă hơdăh nhen pơgar au lăp đe\i 1.600 dơnơm mă le\i au ki hlôi phe\ đe\i 10 tân găr. Đe\i io\k yua lơ lo\h kơna kon pơle\i lơ\m tơring hre\i au je\i ho\k kiơ\ jang kiơ\ bơih, đe\i u\nh hnam bơ\n năm tru\h tơ\ mir chehphe chă pơ klep ăn đe sư. Găh pơgar ơng hơdre\ch u\nh hnam rim sơnăm chă te\ch ăn 30.000 tơ ‘mơ\ng pơ klep ‘no\h sơnăm ayơ je\i tru\h to\k bo\k pơyan hlôi pă đe\i, đe răt io\k pơ đ^”.

Je\i tơ drong pơ klep tơ ‘mơ\ng hơmet pơ ‘lơ\ng pơgar chehphe, [ok Nguyễn Công Quảng, oei tơ\ thôn Đức Hiệp, tơring Đức Mạnh, apu\ng Dak Mil ‘no\h tơchă trong jang kơd^h. Tơ pl^h ăn chă kăt tơm chehphe gô chang hăp blu\h tơ [ie\ng mă pơ klep tơ ‘mơ\ng, ‘no\h [ok rơ\ih trong pơ klep tơ ‘mơ\ng tơ\ dôm tơ [ie\ng hlôi chăt đơ\ng ro\ng ‘no\h mă kăt ret tơm. {ok Nguyễn Công Quảng, tơroi tơbăt: “ Pơ klep chehphe ‘no\h ^nh jang kiơ\ kăt dar deh, ‘no\h jing pơ klep tơ ‘mơ\ng lơ\m dôm tơm kră kru\t, mư\h phe\ đang ‘noh ^nh kăt hloi tơm, ‘no\h dôm tơmơ\ng pơ klep mă blu\h vơ\, ‘no\h đe\i ple\i hơnơ\ng kơ yuơ tru\h sơnăm đơ\ng ro\ng ‘no\h hăp đe\i ple\i bơih. Hre\i au pơgar chehphe u\nh hnam bơ\n đe\i ple\i đơ\ng 7 tru\h 8 tân lơ\m 1 ha, rim sơnăm hơnơ\ng đe\i ple\i dôm au ngăl”.

Cà phê vối jing ‘long pơtăm tơm tơ\ Tây Nguyên. Mă thoi noh, hăm dôm pơgar ‘long kpal kơ 20 xơnăm, cà phê hlôi kră păng io\k pơtăm hdre\ch xo, noh ưh kơ gan đei plei, păng ưh kơ đei yua. {ơ\t tam mă ‘meh bu\ch hu\t le# vă pơtăm tơ ‘măl cà phê, noh kon pơlei athei io\k yua dôm trong jang hrơ\p minh ‘măng choh hơmet teh păng kăt hleh xơdrai tơm, vă pơgar ‘long erih xot păng đei lơ plei xđơ\ng hloh 3 tấn găr 1 ha. Tiến sih hơlen choh jang xa Tôn Nữ Tuấn Nam tơroi: Kiơ\ đơ\ng hơlen ăn [ôh, đei lơ pơgar cà phê kră noh teh iu\ păng ưh kơ đei xđơ\ng găh kơchơ\t ‘lơ\ng; pơtih nhen pơgar âu noh rơkăh lơ lưu huỳnh jat, pơgar to noh rơkăh lân; noh tôm tơdrong rơkăh lơ\m teh adoi pơrăm tih tên truh tơdrong giơ\ng ‘lơ\ng păng plei kơ pơgar ‘long pơtăm. Thoi noh hăm dôm pơgar cà phê kră, kon pơlei athei xkơ\t hơlen teh, vă đei trong tuh pho\ng păng hơmet teh mă tro\ [lep, tơgu\m ăn cà phê to\k giơ\ng, rơh gơh trep kơchơ\t ‘lơ\ng hiôk hloh vă to\k vơ\ giơ\ng. Đơ\ng noh bơ\n pơtơm chă hleh hơto\k xơdrai tơm hăm xăng ot đang kơ noh pơgep tơ ‘mơ\ng, dăh mă vă xơdrai vă tơm hon xơdrai tơ ‘mơ\ng ‘nao pran hloh.

Đơ\ng ro\ng kơ hơmet pơgar cà phê kră hăm tơdrong ot pơgep tơ ‘mơ\ng dăh mă hleh kăt xơdrai pơro\ thoi noh, mih ma duch nă athei băt pơtoi vei lăng tơnăp pơgar ‘long lơ\m dôm xơnăm đơ\ng ro\ng kơ noh. Tiến sih Tôn Nữ Tuấn Nam tơroi: Vă pơgar cà phê đei lơ plei xđơ\ng, mih ma duch nă athei băt dôm tơdrong: mă mônh noh vei xđơ\ng kơchơ\t ‘lơ\ng ăn pơgar ‘long, đei hloi vei lăng găh teh: dang mưh teh iu\ jat noh athei hơmet hăm dôm kơchơ\t nhen lân, vôi…; păng tơdrong tuh pho\ng ăn pơgar ‘long noh đei hloi pho\ng hoă ho\k hơto\ [lep hăm tơdrong hlôi pơtho tơroi, atu\m hăm pho\ng hữu cơ, mưh ưh kơ đei ^ch kon tơrong noh yua pho\ng vi sinh dăh mă pho\ng sinh hoă hữu cơ vă ăn rơh cà phê gơh pran. Tơdrong mă 2 noh kon pơlei tơre\k truh tơdrong vei lăng pơrang hơdrông pơrăm, hăm dôm pơgar cà phê kră noh athei tơre\k truh pơrang rỉ sắt pơrăm hla cà phê, pơrang pơm rơđăng tơm.   

Tơdrong tơroi "Yak hadoi hăm bngai jang mir" ‘năr âu tơroi truh mih ma duch nă băt minh [ar trong kăl vă hơmet pơgar cà phê kră ưh kơ đei plei. ‘Nâu jing trong jang [ônh hiôk, đei jơnei kjăp, mong răk [iơ\ păng pơtoi đei tơdrong pơyua đinh đai [ơ\t mih ma duch nă ‘meh hơmet pơ ‘lơ\ng pơgar cà phê kơ unh hnam po. Tơdrong tơroi ‘năr âu pơdơh [ơ\t âu bơih, bơnê kơ mih ma duch nă păng bôl boăl hlôi tơmơ\ng.

Tơblơ\ nơr:

-          Amazư\t

-          Lan