TRONG JANG PƠTĂM PRO PRENG TƠGEP TƠ| LÂM ĐỒNG

Apu\ng Đơn Dương jing minh lơ\m dôm tơring pơtăm pro preng xă hloh kơ dêh char Lâm Đồng, hăm hơgăt teh pơtăm rim xơnăm to\k truh 3.000ha. Pro preng tơ\ âu xơ\ noh răm yuơ pơrang, ưh kơ đei io\k yua lơ. Đơ\ng năr pro preng tơm pơgep hdre\ch ‘nao ‘lơ\ng xđơ\ng đei anih jang hơlen găh Khoa học kih thuơ\t choh jang xa tơring pơbăh hơlen păng pơtho trong pơtăm, bngai jang mir tơ\ âu hlôi pơtăm xă hloh păng đei io\k yua lơ hloh.

Hlo\h 4 sơnăm pơtăm tơ pl^h pro preng hơdre\ch tơgep lơ\m 5 sao, [ok Nguyễn Bình Trị, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơle\i tơring Quảng Lập, je\i jing bơngai joăt chă pơtăm pro preng đunh sơnăm lơ\m tơring tơbăt, tơdrong io\k đe\i jơne\i kơ ‘long pơtăm tơgep au ‘no\h ple\i lơ hơnơ\ng đơ\ng 60 tru\h 80 tân, tơ pl^h ăn ple\h pro\h đơ\ng 10 tru\h 45 tân nhen rim hơdre\ch so. {ok Nguyễn Bình Trị tơroi tơbăt: “Pro preng tơgep ‘no\h tơm tơgep jing pro preng hmă kơna hăp ke\ pơ krơ\ng kơtang, hăp dă [iơ\ lôch ru\ng mă le\i hăm pro preng hmă ‘no\h ư\h kơ gan krơ\ng kơna [ônh lôch ru\ng. Kơna đơ\ng mă kon pơle\i jang kiơ\ khoa ho\k k^h thuơ\t gơ\h hơge\i hlo\h, io\k yua pro preng tơgep kơmăt hơnhăk ba đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h pơtêng hăm pro preng hmă. Pro preng hmă ‘no\h ư\h kơ gan ple\i, m^nh dơnơm lăp hlo\h 1 k^ đe\ch găh pro preng tơgep lơ\m 1 dơnơm đơ\ng 2 tru\h 3 k^”.

Vă măh mai hơdre\ch ăn kon pơle\i pơtăm, tơ\ apu\ng Đơn Dương hre\i au hlôi đe\i hlo\h 90 pơgar ơng pro preng păng tơgep hơdre\ch. Hre\i au pro preng tơgep kơ jă đơ\ng 600 tru\h 650 hlak jên lơ\m 1 dơnơm, măt hlo\h [ar ‘măng pơtêng hăm hơdre\ch pro preng hmă, mă le\i kon jên tơmơ\t jang ư\h kơ măh lơ. Kơ yuơ pro preng hơdre\ch tơgep ke\ krơ\ng hăm lơ sơdrông pơrang pơra\m, tơ jur [iơ\ kon jên răt pơgang pơlôch sơdrông păng năr jang.

Găh k^h thuơ\t: Vă tơgep pro preng kon pơle\i kăt bach to\k bo\k tơm pro preng hmă ‘nao chăt dang lơ\m 25 năr, trôp lơ\m no\h hăm 1 to\ đing ksu đe joăt yua vă tơgep ( đing ksu au ke\ hoach kơd^h- kơ loăi au đe chă te\ch tơ\ an^h te\ch mơdro hơdre\ch ‘long pơtăm), đơ\ng no\h io\k m^nh jăl tơ ‘mơ\ng pro preng hơdre\ch hle (je\i ‘nao lăp 25 năr) pơ klep [lep hăm an^h kăt kơ tơm pro preng tơgep. Kon pơle\i dăh kơ chăng, pro preng tơm ăn tơgep ‘no\h 25 năr ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h vă chă tơgep. {ok Phan Văn Điền, tơngla pơgar ơng Điền Phượng, thôn Yên Khê Hạ, tơring Lạc Lâm, apu\ng Đơn Dương, tơroi tơbăt: “ Tơdăh tơgep oe\i ie\ hlo\h ‘no\h ư\h kơ gơ\h păng kră dêh hnang je\i pơm ăn pro preng kre\, hmă hmă chă tơgep lơ\m mă pro preng 25 năr ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h. Tơgep đang ‘no\h bơ\n pơm tơ jur yuh to\ đơ\ng 26-27 độ C ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h. Đơ\ng no\h bơ\n tơ hru\ih đak ăn pro preng, ư\h kơ le# pro preng jô, đơ\ng ro\ng ‘no\h dang 3 năr bơ\n chă ming tơ\ ‘ngoăih vă đe\i to\ pơ chrang đe\i chă pe\ng bing hơdrau vă kơ yơ\p. Le# tru\h 3 năr đơ\ng ro\ng dơ\ng ‘no\h bơ\n yuih hơdrau, vă ‘năr pơ chrang lơ\m hnam hơdrau. Đơ\ng no\h bơ\n hơmet pơ ‘lơ\ng tơdrong pơrang pơra\m, chă prôi bơ\n pho\ng, pruih pho\ng hla vă hla jing ‘lơ\ng păng prôi pho\ng lơ\m kơdu\ng ơng vă dơnơm pro preng jing ‘lơ\ng”.

Vă băt hơdăh hloh găh tơdrong ‘lơ\ng đơ\ng tơm pro preng pơgep âu, bngai chih kơtơ\ng ang ăn anih rađiô nơ\r pơma Việt Nam hlôi pơma dơnuh hăm [ok Nguyễn Văn Sơn, Pho\ kdră anih choh jang xa păng ato\k tơring pơxe\l Lâm Đồng. Kiơ\ kơ [ok Sơn, tơdrong đei io\k yua đơ\ng pro preng pơgep âu hlôi đei xkơ\t lơ\m ja#p dêh char. Io\k yua hdre\ch âu, Lâm Đồng hlôi hơmet đei keh đang pơrang honh hla, mă dôm xơnăm adrol ki lang xă. {ok Sơn ăn tơbăt dơ\ng, [ơ\t pơgep pro preng, mih ma duch nă athei kơchăng truh tơdrong tơklăh hăm pơrang, vă tang găn tơm pro preng [ơm pơrang lơ\m kplăh oei pơgep:

- {ok Nguyễn Văn Sơn: Inh tơbăt hăm mih ma duch nă jang mir duh nhen dôm bngai ơng rei tơđăh noh ‘ngoaih kơ tơdrong đei jơnei – dang ăh pơgep mă đei tơm erih ‘nhăk pơtăm noh athei tơre\k truh tơdrong tang găn [ơm pơrang. Mă hăt noh hăm virut pơrăm pro preng. Bơ\n athei đei hnam tơklăh pha hăm kơ ep lep ler koer trep plei pro preng păng chă hơlen hăm dôm tơm [ơm pơrang vă tang găn tơm pơgep [ơm pơrang. Tơdrong mă âu kăp g^t hăm tơm pro preng pơtăm io\k tơđăh hdre\ch.

Oei hăm mih ma duch nă ‘măh pơtăm pro preng hdre\ch pơgep mă tam ke\ ơng tơđăh noh athei pơgep kơdih, athei năm răt đơ\ng ‘ngoaih, {ok Nguyễn Văn Sơn pơtruh nơ\r hăm mih ma duch nă băt rơih tơđăh tơ\ pơgar mă po lui ngeh vă tang găn răt tro\ hdre\ch pơgep ưh kơ ‘lơ\ng:

- {ok Nguyễn Văn Sơn: Nhôn pơtruh nơ\r hăm bngai jang mir thoi âu: dang ei đei lơ pơgar rei ơng tơđăh ‘lơ\ng xđơ\ng, lui ngeh, noh adrol đ^ đăng athei rơih pơgar ơng mă bơ\n băt hơdăh vă chă răt hdre\ch. Mă 2 noh bơ\n athei kơtă truh hơlen lăng tơ\ pơgar ơng rei noh hăm đei anih ‘măn pha tơklăh hăm pơrang tơ\ ‘ngoaih ưh. Mưh [ơm pơrang noh dang ei đei đơ\ng 7 truh 8 kơloăi virus pơrăm tơm pro preng nhen: pơrang pơm ăn pro preng ưh kơ đum, ruh hơlu\ng pơkao chôh, pơm plei pro preng ôm... pơrăm tih tên hăm tơm pro preng.

Lăng atu\m, đei 2 tơdrong mă ba kăl tơre\k noh: Mă mônh rơih pơgar ơng rei mă yơ mă ba băt hơdăh păng tơđăh hdre\ch ‘lơ\ng, mă 2 noh truh răt pơkăp noh ba athei hơlen anih ơng rei noh hăm [lep hăm tơchơ\t kơ minh pơgar ơng rei tơđăh dăh mă ưh.