Pơgar sầu riêng pơtăm hơlam hăm cheh phe kơ unh hnam mŏ H’sen, bơngai Mạ, tơ̆ plei Bu Sốp, xăh Đắk Nia, plt Gia Nghĩa lĕch pơkao sơnăm mă blŭng tôch hơmĕng đei plei lơ. Mŏ H’Sen tơroi, 90 tơnơm ‘long sầu riêng lơ̆m pơgar păng 900 tơm ‘long chĕh phe ‘nao pơtăm ming đơ̆ng sơnăm 2021 hăm kơsô̆ jên đei tŏk iŏk tơ̆ Anih mong jên tơgŭm tơpôl. Sơnăm sơ̆, H’Sen pơtơm phĕ cheh phe, sơnăm ‘nâu oei hơmĕng phĕ dơ̆ng plei sâu riêng kơna mŭk drăm lơ̆m hnam roi tŏk ƀiơ̆ păng tơdrong kla jên hre ăn ngân hang kŭm ƀônh ƀiơ̆:

“Gơnơm jên đei tŏk iŏk đơ̆ng Anih mong jên tơgŭm tơpôl truh 90 triu, unh hnam gô chă đei kon jên đơ̆ng phĕ cheh phe, sầu riêng ƀât hơtuch sơnăm ‘nâu. Tơdăh ưh đei tŏk iŏk jên hăm jên kon tŏ sĕt âu, unh hnam nhôn ưh pơtăm đei cheh phe hăm sầu riêng vă pơm hơtŏk iŏk yoa ôh. Sơnăm ‘nâu phĕ blŭng a 1 păh ‘nŏh vă kla jên đêl tŏk iŏk ki, oei đei dơ̆ng ‘nŏh vă jang xa dơ̆ng.”

Pơ̆n tŏk iŏk jên păng jang xa đei kŭm jing tơdrong đe hơnơ̆ng tơroi kơ unh hnam ƀok K’Biêng, tơ̆ plei Phai Kol Pruđăng, xăh Đắk Nia, plt Gia Nghĩa. Ƀok K’Biêng ăn tơbăt, unh hnam đei 2 ha teh, mă lei yoa ưh kơ đei jên kơna adrol ki ƀok lăp pơtăm ngôi bơ̆n ƀum, hơƀo păng ‘long điêu đĕch, iŏk yoa ưh kơ đei dôm yơ. Tơdrong tơplih đơ̆ng ƀok K’Biêng đei jô̆ đơ̆ng sơnăm 2015, ƀât mă ƀok tŏk iŏk 90 triu hlak jên đơ̆ng Anih mong jên tơgŭm tơpôl. Gơnơm kơsô̆ jên âu, unh hnam ƀok chă pơtăm bơ̆n cheh phe, đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh pơtăm dơ̆ng tiu. Dang ei unh hnam đei 1.000 tơm chĕh phe, 200 jrăng tiu, iŏk yoa truh 2,3 hrĕng triu 1 sơnăm. 

“Sơnăm ‘nâu phĕ cheh phe đei dang 2,5 – 3 tân găr păng phĕ thim tiu dơ̆ng. Tech đĭ kŭm đei hlŏh 300 triu. Đĭ đăng gơnơm đơ̆ng jên tŏk iŏk tơ̆ Anih mong jên tơgŭm tơpôl đinh kơ âu đôm sơnăm kơ ngăl. ‘Nao âu inh tŏk iŏk dơ̆ng 12 triu vă khoan đak kuay, răt kơthŭng mong đak, gơnơm thoi noh mă đei đak rơgŏh vă yoa, vei lăng ‘lơ̆ng jơhngâm pran ăn hnam tơnŏ.”

Đắk Nia jĭ 1 lơ̆m 3 xăh tơter plt Gia Nghĩa, đei vă jê̆ 60% kơsô̆ kon pơlei ‘nŏh jĭ bơngai kon kông. Vă tơgŭm ăn kon pơlei đei jên jang xa, Anih mong jên tơgŭm tơpôl asong tŏk iŏk hăm jên kon tŏ sĕt, akŏm đĭ đăng hlŏh 75 ti. Ƀok Ngô Ngọc Khanh – Kơdră vei lăng kon pơlei xăh Đắk Nia ăn tơbăt, gơnơm đơ̆ng jên tŏk iŏk hăm jên kon tŏ sĕt, lơ unh hnam ưh lăp klăih đơ̆ng tơnuh đĕch mă oei tŏk jing pơdrŏng đei ƀôh dơ̆ng.

Ƀok Ngô Ngọc Khanh, pơma: “Mih ma duch nă kon pơlei tơ̆ xăh Đắk Nia găh unh hnam tơnuh, vă jê̆ tơnuh păng kon pơlei kon kông đei tơdrong arih xa pơmat tat, đei tŏk iŏk jên đơ̆ng Anih mong jên tơgum tơpôl vă jang xa, răt phŏng, tơđăh ‘long, kon yŏng tưk tơiung tơdrong rong kon tơrong, rei pơtăm đei iŏk yoa kơjăp. Tơdrong lơ unh hnam jang xa đei hlŏh 62 triu 1 sơnăm hlôi hơnhăk tơdrong hơgăt găh iŏk yoa đơ̆ng jang xa đei tơ̆ xăh lăp păng lơ hlŏh kơsô̆ đei tơlĕch, tơgop pơm hơtŏk mŭk drăm, tơpôl tơ̆ tơring.”

Jô̆ truh đĭ jăl khei mă I/2025, lơ̆m dêh char Đắk Nông đei vă jê̆ 71.000 unh hnam tŏk iŏk jên tơ̆ Anih mong jên tơgŭm ăn tơpôl, hăm kơsô̆ jên đei asong tŏk iŏk vă jê̆ 4.800 ti. Lơ̆m noh, hlŏh 24.000 unh hnam kon pơlei kon kông, tŏk iŏk loi 1.655 ti. Ƀok Vũ Anh Đức – Phŏ Kơdră Anih mong jên tơgŭm tơpôl dêh char Đắk Nông ăn tơbăt, jên đei tŏk iŏk vang tơgop gĭt kăl ăn tơdrong jang tơjur tơnuh hin kơjăp ‘lơ̆ng, pơjing tơring tơrang ‘nao păng jang atŏk tơiung mŭk drăm tơpôl tơ̆ tơring kon kông oei. Kŭm hăm tơdrong kăt tơjur trong pơm hla ar, anih mong jên oei ăn lơ kăn ƀô̆ jur tơ̆ tơring, jang hơdoi hăm Khul pơm hla ar asong tŏk iŏk jên vă pơtho tơƀôh, vei lăng, tơgŭm ăn mih ma dich nă iŏk yoa jên đơ̆ng tŏk iŏk mă ‘lơ̆ng, đei yoa.

“Hăm bơngai tơnuh tŏk iŏk jên tơ̆ Anih mong jên tơgŭm tơpôl, nhôn jang kiơ̆ trong: Pơm hla ar tơ̆ Hnam, tơlĕch jên tơ̆ xăh. Rim tơring đei khul pơtrŭt choh jang xa lơ̆m tơpôl jur tơ̆ pơlei pơla, tơ̆ xăh vă tơgŭm pơm hla ar tŏk iŏk jên. Anih mong jên kŭm kơchăng roi tơbăt ăn dôm unh hnam tŏk iŏk jên đei trong jang xa ‘lơ̆ng vă pơih xă lơ̆m tơpôl, tơgŭm ăn rim bơngai hŏk pơhrăm păng jang kiơ̆. ‘Ngoăih kơ asong tŏk iŏk jên, anih mong jên oei tơchĕng truh tơdrong đei yoa đơ̆ng jên đei asong tŏk iŏk, chă tơdrong jang xa kơjăp ‘lơ̆ng ăn bơngai tơnuh, mă loi ‘nŏh jĭ hăm kon pơlei kon kông kơtă tơ̆ tơring.”

Asong tŏk iŏk jên hăm jên kon tŏ sĕt hlôi păng tŏk bŏk hơnhăk truh kon jên vă jang xa tôch đei yoa, tưk tơiung dơ̆ng đon lui, pơjing tơdrong hiôk hian vă jang tŏk ăn lơ unh hnam tơnuh, vă jê̆ tơnuh păng kăl hlŏh jĭ hăm dôm unh hnam kon kông tơ̆ dêh char Đắk Nông. Đơ̆ng mir pơgar ưh đei xa, lơ unh hnam hlôi tơplih trong jang xa, pơtăm ‘long đei jơnei ‘lơ̆ng, jang tŏk klăih đơ̆ng tơnuh hin, pơm sơđơ̆ng tơdrong arih xa.