TRONG  PƠM JANG  RONG KA BƠ

Trong jang rong bơpup đe\i rôp rong đơ\ng rim thong hơbong đak glung, đak kroong tơring Tây Nguyên hlôi păng to\k bo\k hơnhăk ba đe\i io\k yua kơ jăp, te\ch mơdro đe\i kơ hre\ng tr^u hlak jên lơ\m m^nh sơnăm. Hơvơn kơ m^h ma păng bôl boăl năm lăng an^h rong bơpup kơ m^nh ‘nu bơngai cho\h jang sa sơnăm mơlo#h Trần Thế Tiến, oe\i tơ\ koeng kơpho# 9, th^ trân Đak Hà, apu\ng Đak Hà, dêh char Kon Tum.             ‘Nho\ng Trần Thế Tiến ăn tơbăt, ka bơ đei ‘nho\ng ‘nhăk vih rong noh ưh kơ ê. Noh ăh xơnăm 2010, năm yâu ka tơ\ dơnâu đak hnam kmăi unh hơyuh Plei K’rông, ‘nho\ng rôp đei minh [ar kon ka bơ. Yuơ đei to\ xe\t, ưh kơ măh ‘măn xa, noh ‘nho\ng tơ ‘nglaih tơ\ dơnâu đak. Hloh minh xơnăm đơ\ng ro\ng kơ noh ka bơ tih trăp 1 k^ minh pôm. {ôh chrih noh ‘nho\ng chă hơlen băt lơ\m tơring pơbăh kơ teh đak bơ\n đe adoi rong hdre\ch ka âu: “Vih tơ ‘nglaih rong hơlen lăng lơ\m dơnâu noh adoi năm apinh đe tơ\ tơring pơmơ\t vă hơlen lăng ka bơ thoi yơ noh tơ\ noh đe hơnơ\ng rong hdre\ch ka âu mă lei đak xap, đak [ăt [oh. Vih đơ\ng noh inh duh rong hơlen lăng, ‘me xa lơ\m 3 khei noh pơtơm hơlen noh [ôh hăp vơ\ pran mơ\n”

Mă blu\ng noh hiôk [iơ\, hăm tơmam drăm juăt jang, ‘nho\ng rôp đei hloh 1 tấn ka bơ hdre\ch âu vă ‘nhăk vih rong. Vă vei xđơ\ng chă te\ch lơ\m tơring, ‘nho\ng Tiến hlôi năm truh Bình Dương, k^ pơkăp pơm jang hăm ko\ng ti pơm tơle\ch tơmam xa đơ\ng ka hơdang vă te\ch tơmam drăm po rong đei. Mưh kxo# ka đơ\ng 3 tă to\k tơ\ kpal, Ko\ng ti pơtruh năm truh răt ka tơ\ tơring vă chơ ‘nhăk vih tơ\ hnam kmăi. Atu\m hăm răt hăm kjă hloh 300 rơbâu hlak jên minh k^ hăm ka tih, Ko\ng ti oei hơpăh 10 triu hlak jên. Pơtêng hăm kon tơrong nai, ‘long pơtăm nai, ‘nho\ng Trần Thế Tiến ăn tơbăt:“Rong ka bơ pơtêng hăm hơgăt dơnâu mă ba rong noh 1.000 mét vuông. Duh jing trong rong tơ ‘nglaih ka dăh mă pơtăm hdre\ch ‘long pơtăm, ‘long xa plei, ‘long ko\ng nghie#p nai noh pơtêng hăm ka bơ noh đei jơnei lơ hloh 2 ‘măng, mă khei năr rong noh adoi rơvơn hloh mă tơmam xa tơ\ âu adoi hlôi đei păng kjă hăp reh mơ\n”

Dang ei, atu\m hăm tơdrong keh đang tơdrong rong ka bơ kiơ\ trong kơdih po, bngai jang mir mơlôh Trần Thế Tiến to\k bo\k oei vă rong ka bơ yo\ng vă axong te\ch xđơ\ng lơ\mt ơring, ưh kơ đei gơnơm lơ\m tơdrong io\k ka yo\ng đơ\ng dơnâu đak glung đak krong nhen dang ei.   

Păng dang e\i nhôn gô tơgu\m ăn kon pơle\i bơ\n băt hơdăh găh k^h thuơ\t rong bơpup, kơ yuơ đơ\ng tơngla an^h rong bơpup chă pơtho ăn.

Vă gơ\h rong bơ pup, mă blu\ng kon pơle\i bơ\n pơ pro\ dơnau rong. Đak lơ\m dơnau kăl hlăng rơgo\h, ư\h kơ đe\i đak brưng, đak jru\ đơ\ng 1-2 met năm tơ\ jru\. Tơdăh dơnau đơng dêh hnang kơnh bơpup [ônh kơ lôch. Tơ\ klo\ng dơnau ‘no\h te\h dơ\k, tơnă păng krang [iơ\ tơ\ pơcho\h đak, đe\i te\h dơ\k lơ\m klo\ng hơ [ơ\l đơ\ng 15 tru\h 20cm ‘no\h dang đơ\ng vă je# m^nh hơđa tru\h m^nh hơđa. Rim trong hơmet pơ ‘lơ\ng dơlau rong ‘no\h kon pơle\i bơ\n pơm kiơ\ nhen chă rong dôm ka anai.

Bơpup tăh rong, đơ\ng ro\ng kon pơle\i bơ\n chă yau rôp đơ\ng đak kroong, hơbong thong đak, răt io\k đơ\ng đe kăl đe\i pơm rơgo\h pơrang j^ hơdrol tăh rong lơ\m dơnau. ‘Nho\ng Trần Thế Tiến tơbăt: “ Mư\h bơ\n rôp bơpup đơ\ng đak kroong ‘no\h bơ\n tăh lơ\m kơthu\ng dăh mă lơ\m kơthăo. Lơ\m m^nh to\ kơthăo tăh dang 7 tru\h 8 k^ ‘no\h bơ\n klă m^nh kơđôp [o\h găr. Chă prôi tăp dăr bơpup vă đe\i rơbơ\r. Pơ jing đe\i rơbơ\r le\ch ‘no\h hăp mă pran jăng. Đơ\ng ro\ng ‘no\h bơ\n tu\h pơgang [rê, oe\i krao akhan pơgang pơlôch pơrang j^ ăn bơpup dang đơ\ng 2 tru\h 3 ‘măng.”

Kiơ\ đơ\ng ‘nho\ng Trần Thế Tiến, vă gơ\h chă rong bơpup lơ\m dơnau đak u\nh hnam, kon pơle\i bơ\n dăh kơchăng găh hơchăng rong lơ to\ se\t mă tro\ [lep đơ\ng 5 tru\h 7 to\ lơ\m m^nh met vuông dơnau. Hăm 1.000 met vuông dơnau rong, kon pơle\i bơ\n dăh pơ pro\ đơ\ng 3 tru\h 4 an^h ăn bơpup chă sa tơmam hie\m tơ\ rim j^h sơlu\ng. Tơ\ kơdu\t an^h hie\m đe\i pơm hăm hơdrau vă hio\ng lăng tơmam hie\m mă bơpup chă sa vă klă ăn dơ\ng dăh mă tơ jur to\ se\t vă kơ [lep păng kư\ mă [ar năr chă hie\m m^nh ‘măng. Tơmam hie\m ăn bơpup ‘no\h bơ\n hơdang chă chơ cho\h pơhe\ch, hrau hăm to\ se\t [o\h găr: “Mư\h bơ\n chă klă ăn tơmam hie\m lăng [o#h đak lơ\m dơnau đe\i đak cho\h ‘no\h bơpup ‘no\h hoei j^ jăn hăp to\k bo\k sa. Găh mư\h bơ\n chă klă ăn tơmam drăm hie\m lăng đak ư\h kơ đe\i chă cho\h đak le\i lơ\m đak au ư\h kơmăh ôxi, mă [ar ‘no\h bơpup chă j^ jăn au to.”

Kiơ\ đơ\ng ‘nho\ng Trần Thế Tiến ‘no\h trong ve\i lăng năng tông bơpup je\i nhen dôm ka au to đe\ch. Tơdrong mă kon pơle\i kăl kơchăng ‘no\h hơnơ\ng sơđơ\ng găh đak hlăng rơgo\h ‘lơ\ng ăn kơ bơpup, adoi hơnơ\ng lăng hơlen tơdrong đak brưng, đak kơso\k lơ\m đak. Đak kơso\k lơ\m đak đe\i 0,5 lơ\m m^nh kơlich đak ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h chă rong bơpup. Dang đơ\ng 7 tru\h 10 năr kon pơle\i bơ\n tơ pl^h đak lơ\m dơnau m^nh ‘măng.

Tơdrong [o#h hơdăh yan au chă rong bơpup lơ\m sơlu\ng đak đe\i [o#h, bơpup ngăl j^ tơ [och. Păng vă ming hơmet j^ au ăn kơ bơpup, ‘nho\ng Tiến tơbăt: “ Tơdrong hơmet j^ je\i [ônh đe\ch, bơ\n năm chă gơ\ hla ‘long tang đơ\ng no\h klơ\m lơ\m đak sơlu\ng rong vă ming hơmet j^ tơ [och ăn bơpup. Đơ\ng no\h dang lơ\m 3 khe\i ‘no\h bơ\n io\k m^nh pơnhan pơgang [rê tu\h hrau lơ\m đak đơ\ng no\h săi jơ\p lơ\m dơnau rong”.

            Găh khe\i ‘năr rôp te\ch bơpup, ‘nho\ng Trần Thế Tiến tơbăt: Tơdrong chă te\ch mơdro hơ iă hlo\h ‘no\h đơ\ng ro\ng tăh rong dang 6 khe\i, bơpup trăp đơ\ng 3 lang 1 poăt tru\h 4 lang ‘no\h rôp te\ch. Tơdăh rong đunh, bơpup t^h dêh hnang gô sa tơmam drăm chă hie\m lơ pơm ăn te\ch mơdro ư\h kơ gan đe\i io\k yua kơ jăp. Hre\i au, ‘nho\ng Tiến to\k bo\k te\ch bơpup kơloăi 1 hăm kơ jă đơ\ng 320.000 hlak jên tru\h 400.000 hlak jên lơ\m m^nh k^. Bơbup kơloăi 2 đơ\ng 280.000 hlak jên tru\h 300.000 hlak jên lơ\m 1 k^.

                        Tơblơ\ nơ\r: Lan - Z ứt