TRONG RONG BIP ĐE|I IO|K YUA KƠ JĂP TƠ| DAK LĂK

Lơ\m dôm sơ năm tơ je# âu, tơ drong rong bip to\k pran yoa đei lơ bơ ngai ‘me\h răt. Găh no\h dơ\ng, rong bip jên jang blu\ng a to\ se\t, jên pơm hơ drong kron ku\m ưh kơ lơ kiơ. Atu\m hăm ‘no\h gơ\h ăn bip chă xa kơ dih, rong tơ ge\ch [ât kơ plăh jơ jang chu\n, mir rơ hơi. Yoa thoi no\h, 1,2 u\nh hnam tơ\ phường Ea Tam, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak pơm an^h rong, rong truh rơ bâu to\ bip pơm ‘nhie\m păng bip che\h kơ tăp hơ nhăk ăn io\k yoa lơ, vang tơ gop pơm tơ plih ‘nao tơ drong jang mu\k drăm tơ\ tơ ring.

Jing m^nh ‘nu kon hơ ‘lơ\p kơ pơle\i jang [a Thái Bình mơ\t oe\i lơ\m pơle\i tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lăk chă jang sa, [ok Nguyễn Công Ký măh gle\h hrat vă chă jang sa rong ‘me kon hơ ‘lơ\p lơ\m u\nh hnam. Đơ\ng ro\ng m^nh sơnăm jang sa, [ok Ký chă tơche\ng bơ\n kăl pơm yă kiơ ‘no\h vă sơđơ\ng er^h sa đunh đai tai sơnăm ăn u\nh hnam. {ok Ký chă tơ chăr, đe\i băt tơ\ tơring găh Tu, mu\k drăm tơnap tap mă le\i kon pơle\i jang sa rong bip oe\i jang sa đe\i io\k yua sơđơ\ng. Đơ\ng no\h bơih [ok tơ iung pơ jing pơgar hơdroong rong bip. Kiơ\ đơ\ng [ok Ký, rong bip je\i le\i lăi nhen le\ rong kon hơ ‘lơ\p mơ\n, ‘no\h jing bơ\n kăl băt hơdăh lơ\m chă rong nhen trong gơlong tang găn pơrang j^ ăn kơ bip mă hơnhăk ba đe\i io\k yua kơ jăp: “Đơ\ng m^nh năr kon bip ‘nao che\h ‘no\h bơ\n răt pơrang hơdrap chă ‘me hăp. Đơ\ng ro\ng pêng tru\h 5 năr bơ\n ăn hăp nhă đak pơgang pơlôch sơmach. Đơ\ng no\h bơ\n chă rong d^ng tru\h 4 khe\i ‘no\h bơ\n ăn kơ hăp sa đơ\k vă bip kơtăp. ”

Lăng [o#h lơ u\nh hnam lơ\m koeng kơpho# rong bip je\i hơnhăk đe\i io\k yua kơ jăp, u\nh hnam ‘nho\ng Nguyễn Viết Thụy je\i ho\k kiơ\ k^h thuơ\t rong bip vă đe\i io\k yua kơ jăp ăn u\nh hnam. Kiơ\ kơ ‘no\h, đơ\ng mă ‘nho\ng chă rong bip [lep hăm k^h thuơ\t rong bip păng [o#h đe\i io\k yua kơ jăp. ‘Nho\ng Thụy pơma: “Kơ yuơ ‘măng mă blu\ng kơna bơ\n je\i chă ho\k pơ hrăm đơ\ng bôl boăl lơ\m jơ ‘năr năm ngôi d^h băl chă nhă đak ‘no\h bôl boăl chă tơroi d^h băl trong gơlong ve\i lăng năng tông bip. Hmă hmă chă rong bip ‘no\h đe [et pơgang vaccin tang găn j^ klak chro\h, mă le\i hăm lăp 150 to\ ‘no\h ư\h kơ gơ\h va [et pơgang tang găn hơlau ôh. Kơ yuơ lơ\m m^nh get chai vaccin ‘no\h đe\i 500 kơ liêu, bơ\n lăp đe\i 150 to\ bip ‘no\h ư\h kơ gơ\h vă [et pơgang tang găn hơlau ôh. Mă le\i kơ yuơ rong ‘măng blu\ng kơna hoe\i chă j^ ră. Bip t^h vơ\ tôch kơ koăng, m^nh khe\i 20 năr ‘no\h hăp hlôi đe\i đơ\ng 1 k^ 8 tru\h 2 k^ lơ\m 1 to\. Tơdăh hơnơ\ng lơ lau lăp 2 khe\i ‘no\h gơ\h chă te\ch bơih, lơ\m 1 to\ bip trăp dang 2 k^ 2. Găh tơmam drăm chă hie\m ăn kơ hăp, tơche\ng hơlau lơ\m 100 to\ ‘no\h đ^ dang 20 [i, hơto\ hăm 5 tă”.

{ok Đỗ Công Đường, tô trơng koeng kơpho# 7, phường Ea Tam, pơle\i tơm Buôn Ma Thuột tơbăt: Lăp lơ\m 2 sơnăm au ki, tơdrong jang sa nhen rong ie\r, bip hlôi jing tơdrong jang tơm lơ\m tơring. Tơdrong kăl vă pơma ‘no\h dôm bơngai rong kon tơrong lơ\m tơring ư\h khan lăp chă tơgu\m d^h băl găh k^h thuơ\t ve\i lăng, tang găn pơrang j^ mă le\i oe\i tơgu\m d^h băl găh yo\ng chă rong, găh kon jên jang dơ\ng. Tơdrong mă au gô tơgu\m ăn kon pơle\i lơ\m koeng kơpho# roi năr roi tơ klep d^h băl hlo\h dơ\ng. Tơ je# ‘no\h, tơ pl^h hăm sơ\ đe sư chă răt tơmam drăm hie\m đơ\ng rim an^h te\ch mơdro, đơ\ng hnam kmăi hăm kơ jă măt, ‘no\h hre\i au kon pơle\i hlôi chă răt kmăi kmo\k, răt tơmam drăm vă pơm tơle\ch tơmam drăm hie\m ăn kon tơrong, kon kơlap adoi dă [iơ tơhoach lơ kon jên răt, adoi sơđơ\ng ‘lơ\ng, je\i đơ\ng mă no\h ato\k hlo\h dơ\ng jang sa đe\i io\k yua kơ jăp lơ\m rong kon tơrong, kon kơlap. {ok Đường pơma: “ Koeng kpho# 7 đơ\ng sơnăm sơ\ tru\h dang e\i je\i ho\k pơ hrăm đơ\ng tơring anai găh rong ie\r, bip, dang e\i hlôi lang să chă rong lơ. Lơ\m khe\i năr tru\h au kơnh tơdrong chă rong ie\r bip ‘no\h gô ato\k tơ iung kơtang hlo\h dơ\ng. M^nh [ar u\nh hnam hlôi iung jang pơm tơle\ch tơmam drăm hie\m kon tơrong kon kơlap nhen chă răt kmăi, đơ\k, phe, ‘nhot păng kơ\l ka đơ\ng rim tơring anai vă pơm tơle\ch kơtă vă rong bip. Dôm tơmam drăm hie\m hơdrol sơ\ m^nh to\ bip rong 3 khe\i ‘no\h lăp đe\i io\k yua đơ\ng 10 tru\h 11.000 hlak jên ‘no\h lơ hlo\h bơih, mă le\i hre\i au kơ d^h chă pơm tơle\ch tơmam drăm hie\m ‘no\h bip hre\i au chă te\ch io\k đe\i đơ\ng 20 tru\h 25.000 hlak jên hlôi tơ klăh kon jên chă rong, jing io\k đe\i lơ hlo\h [ar ‘măng pơtêng đơ\ng sơnăm 2013 năm tơ\ hơdrol sơ\.”

vă rong bip đei xa ‘no\h ki thuât rong tôch g^t kăl. Đơ\ng ro\ng âu nhôn tơ roi tơ băt găh ki thuât rong bip:

Mă 1 ‘no\h rong bip vă pơm ‘nhie\m

Adrol kơ rong bip, an^h rong athei hơ met mă rơ go\h ‘lơ\ng, pruih pơ lôch pơ rang j^ hăm đak pơ gang nhen Virkon, Lindrew…

Bơng hie\m tong lơ\m đak pơ gang Virkon, tuh hrâu: 1:100, tong lơ\m 1 puăt jơ vă pơ lôch pơ rang j^.

Pruih pơ gang pơ lôch pơ rang j^ lơ\m hơ nih rong, gô sư hre\ng đang ‘no\h xăy cam, broi ‘long đơ\ng tơ\r hơ [ơ\l 10cm, hơ drong rong athei pơm rơ hơi ‘lơ\ng, ưh đei kial tơ hlu, tơ no\.

Hơ yuh to\ vă ‘nơ\m bip:

Bip kon ‘nơ\m tơ no\ đơ\ng 30-32oC, ‘lơ\ng hlo\h ‘no\h athei pơm an^h ‘nơ\m vă gơ\h băt hơ yuh to\ dang yơ, văr găn bip hăm [ao mă ‘lơ\ng.

U|nh tơ\k:

Đơ\ng gie\ng mă 1 truh gie\ng mă 2 tơ\k u\nh đeng pơm tơ no\ prăt măng prăt năr, đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h jur [iơ\, u\nh tơ\k hơ dăh ăn bip kơ plăh âu ‘no\h 5W/m2 tơ\ kơ măng, oei tơ\ kơ ‘năr ‘no\h p^t le#.

Bơng nhă đak: Io\k bơng nhuơ\ ăn đak ro kơ dih, đak nhă athei pơ lôch pơ rang j^ hăm pơ gang Aquasept, 1 găr tăh lơ\m 150 kơ lich đak.

Mă 2, hăm bip rong io\k kơ tăp, tơ drong rơih bip yo\ng ‘no\h tôch kơ kăl.

Mih ma duch nă athei răt yo\ng tơ\ dôm an^h đe ư. Mưh răt yo\ng athei lăng truh dôm tơ drong ‘nâu: Bip pran jăng, ưh đei j^ jo kiơ.

Tơ mam hie\m:

Hrei ‘nâu đe te\ch lơ tơ mam vă hie\m ăn bip rong io\k kơ tăp, athei rơih răt hie\m hăm tơ mam ‘lơ\ng nhen Cagin, Hidrô.

Rong  hơ dai bip  no, bip kăp thoi âu:

Gơ\h rong hơ dai bip kăn, bip no mưh rong io\k kơ tăp păng gơ\h rong kron pha ra băl ‘năi. Tơ mam xa hie\m ăn bip no lơ [iơ\ kơ bip kăn đơ\ng 15-20%. Truh gie\ng mă 21 ‘no\h tăh hrâu bip no hăm bip kăn, 1 pôm bip no rong hơ dai hăm 6 to\ bip kăn.

Hơ nơ\ng dăr lăng bip vă mưh đei tơ drong j^ ‘no\h gơ\h hơ met tơ tom.

Pơ truh đak:

Tơ dăh rong kron đei hơ bong đak ăn bip glơi ‘no\h athei tơ plih đak hơ nơ\ng. Rong hơ chăng, athei hơ chăng bip chă xa tơ\ an^h đei đak rơ go\h. Lơ\m pơ yan to\, le# gan ăn bip nhă đak tơ\ an^h đei đak tơ to\.

Dônh kơ tăp bip:

Kơ tăp bip athei dônh io\k đơ\ng 6-7 jơ pơ gê, dônh ming lơ\m hơ drao vă kơ tăp huei pơ chăh. Tơ dăh kơ tăp bip to\ se\t [iơ\ năr hơ drol 10% ‘no\h athei hơ len năng yoa kiơ, krao bơ ngai jang pơ gang thu y hơ met ăn.

U|nh tơ\k hơ dăh:

Tơ\h hơ dăh jâp hơ drong rong, le# pơm ăn bip hli, hrơ\ng hreng… vă bip gơ\h che\h kơ tăp lơ.

Tơ drong tang găn j^ athei bơ\ jang hơ nơ\ng kiơ\ khei hăm vaccine:

Mưh bip kon ‘nao răt vă rong athei ăn bip nhă đak pơ gang tang găn ich đak AVIATRIN, Tetramycin 500 păng yoa pơ gang kháng sinh vă pơ lôch pơ rang j^ ăn bip.

Păng athei [et pơ gang tang găn j^ klak ăn bip 1 sơ năm 2 ‘măng. Mưh bip đei j^, mă ưh băt j^ yă kiơ, yoa kiơ đei j^ ‘no\h athei năm tơ roi ăn an^h jang thu y hloi vă gơ\h hơ met tơ tom.