VOV4.Bahnar - Tây Nguyên yak mơt lơ\m khe\i năr tơ pl^h pơyan, je\i jing khe\i năr đe\i lơ pơrang sơdrông chek lar char lơ pơra\m ‘long pơtăm, lơ\m au đe\i tiu. Vă tơgu\m ăn kon pơle\i băt hơdăh rim pơrang sơdrông pơra\m tơ\ tiu adoi nhen trong tang găn, pơra\m, tơdrong tơroi năr au, Thak sih Phạm Công Trí, Kang [o# Dơno\ an^h chă tơche\ng Khoa ho\k kih thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên gô pơkă ăn kon pơle\i bơ\n găh pơrang sơdrông pơra\m tiu.

- Thak sih ăi, ih lăng lơ liơ găh tơdrong pơrang sơdrông pơra\m tơ\ tiu hre\i au?

Phạm Công Trí: Sơ\ bơ\n [o#h lơ lau, lơ\m jang tiu đe\i lơ pơrang sơdrông pơra\m păng kon pơle\i tôch tơtăm. Mă blu\ng ‘no\h pơrang lôch koăng păng lôch dar deh pơm ăn kon pơle\i tôch hli hlơt. Mă le\i hre\i au, lơ\m tơdrong pơtăm tiu kiơ\ trong pơ pro\ ‘no\h 3 pơrang pơra\m au ư\h kơ đe\i chă pơra\m hơdro# hơdrăn mă le\i hăp to\k bo\k ako\m d^h băl pơm ăn pơgar tiu tôch hli hlơt hlo\h dơ\ng, tơnap mă băt hơdăh kơ yuơ pơrang sơdrông yă kiơ pơra\m. Kơ yuơ pơ đ^ 3 kơ loăi au pơra\m kơna tơdrong tang găn hơlau sa roi tơnap tap hlo\h dơ\ng păng pơm ăn kon pơle\i tôch tơtăm.

- Lei ah, nhen ih hlôi tơroi đe\i 3 kơ loăi pơrăm tiu ‘no\h lôch koăng, lôch dar deh păng kơ yuơ ư\h kơ ‘lơ\ng hơ iă đơ\ng mơ\r au to. Mư\h le\i ih tơroi hơdăh hlo\h dơ\ng găh trong chek lar kơ rim pơrang au lăng?

Phạm Công Trí: Pơrang lôch koăng kơ yuơ pơmau phitoptora mơ\t lơ\m rơh, mơ\t kiơ\ rơka rơ\h pơm ăn rơ\h ư\h kơ gơ\h trep io\k mơ\r ‘no\h gô pơm ăn tiu lôch koăng. Sơ\ pơmau phitoptora hăp pơra\m hiơ hiơ\ ư\h kơtang nhen hre\i au, mă le\i tơ je# au kơ yuơ rim pơrang lơ\m te\h hăp trep rơ\h ‘no\h pơmau phitoptora chăt tơ\ rơ\h tôch kơtang păng sơlam lôch koăng hăm lôch dar deh to\k bo\k vă pă gan [o#h hơdăh bơih. Dơnơm tiu lăp đe\i [o#h m^nh [ar khe\i tru\h 1 sơnăm ‘no\h lôch hloi păng kon pơle\i ư\h kơ gan băt hơdăh tơdrong lôch koăng păng lôch dar deh hăm ư\h kơ ‘lơ\ng hơ iă kơ chơ\t jing ‘lơ\ng kơna lơ bơngai ngêh ngăi tiu bơ\n ư\h kơ măh kơchơ\t jing ‘lơ\ng kơna hăt hot chă pruih pho\ng mơ\r. Tru\h [o#h dơnơm tiu bơ\n đe\i pơrang lôch dar deh, ‘no\h chă hơmet kơna pă tom bơih. Kơna hmă hmă kon pơle\i đe\i [o#h lăp đơ\ng 3-4 khe\i ‘no\h pơgar tiu hlôi tru\h khe\i ‘năr pă ke\ vă ming hơmet ke\ bơih.

- Lei ah, mư\h le\i tơdrong yă kiơ pơm ăn rim pơrang au ho\ [ok?

Phạm Công Trí: Tơdrong tơm kơ yuơ kon pơle\i bơ\n pơtăm jru\ dêh hnang, chă tu\h mơ\r tim mă uh pơ ‘lơ\ng, mư\h pơrang lơ\m te\h hăp trep rơ\h pơm ăn rơka kơna pơm ăn rơ\h ư\h kơ gan ke\ trep io\k đak kơna đe\i [o#h tơ\ dơnơm tiu hla kră, hla đum, [o#h hơdăh ư\h kơ măh pho\ng mơ\r, ư\h kơmăh rim kơchơ\t vi lượng nhen kẽm, bo. Mư\h dơnơm tiu hlôi tru\h khe\i năr t^h vơ\ je\i đe\i [o#h rơ\h chăt granh kơtang ‘no\h rim pơrang pơra\m rơ\h je\i chek lar lơ. Lơ\m mă no\h kon pơle\i je\i ư\h kơ gan tơche\ng tru\h tơdrong pơrang pơra\m rơ\h pơm ăn rơ\h trep io\k đak, pho\ng mơ\r kơna ư\h kơ ke\ vă hơmet ke\ klăih, pơlôch pơra\m ke\ đ^ pơrang.

- Mư\h le\i, vă pơra\m ke\ sơdrông pơra\m au ‘no\h kon pơle\i bơ\n kăl kơchăng dôm tơdrong yă kiơ ho\ [ok?

Phạm Công Trí: Te\h ju ‘no\h jing pơrang lơ\m te\h chek lar char lơ lơ\m mă au kon pơle\i bơ\n io\k yua pơgang hloi, dăh mă rim pơgang đe\i  pơm tơle\ch đơ\ng sinh ho\k hăp ke\ tang găn hơlau pơrang lơ\m te\h bơ\n tu\h đak pơgang [ơ\t dơnơm hloi. Lăp đơ\ng ro\ng tu\h đang ‘no\h đơ\ng 15-20 năr đơ\ng ro\ng bơ\n tu\h dơ\ng vă pơlôch dôm hơnar pơrang ‘nao che\h dăh mă pơrang đơ\ng kơtăp che\h jing hơnar tim kă ke\ pơlôch pơgo\h kơna tơdrong tu\h [ar ‘măng đak pơgang đunh d^h băl 15 năr ‘no\h gô ‘lơ\ng hơ iă hlo\h. Plăh sơlam ‘măng tu\h đak pơgang au bơ\n io\k yua rim pơgang pơlôch, tang găn hơlau pơmau pơrang phusanium păng tang găn pơmau phitoptora, rim pơmau pơm ăn rơ\h ôm lơ\m mă no\h hăp ke\ ve\i lăng pơgar tiu ‘lơ\ng hlo\h păng kăl kơchăng mư\h chă ming hơmet ‘no\h dăh ‘mơ ‘me\ng. Pơgang hoă ho\k ‘no\h hăp kơtang kơna bơ\n pơm kiơ\ 4 [lep păng kăl kơchăng. Bơ\n hơlen [lep khe\i ‘năr păng hơmet mă keh đang. Tơdăh bơ\n chă tu\h đak pơgang ư\h kơ [lep le\i pơm ăn pơgang ư\h kơ ke\ pơlôch ke\ pơrang pơra\m.  

- Bơnê kơ ih thak sih hơ.

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t