VOV4.Bahnar - Tơm tiu ăh khei kơtoe\n plei noh kăl lơ kơchơ\t ‘lơ\ng vă plei lơ, ưh kơ [ơm hơdrông pơrang pơrăm. Lơ\m tơdrong tơroi ‘năr âu, kih sư găh choh jang xa Ngô Hữu Châu, tơ\ anih pơtru\t choh jang xa kơ dêh char Dak Lak gô pơtho mih ma duch nă băt găh trong tuh pho\ng mă [lep păng minh [ar trong tang găn hơdrông pơrang pơrăm lơ\m khei năr âu.

 Tơm tiu đơ\ng ro\ng kơ đei plei noh kăl axong tôm kơchơ\t đa lượng, lơ\m noh đei đạm, lân, kali păng dôm kơchơ\t nguyên tố vi lượng nai. Mih ma duch nă gơh tuh pho\ng jing 4 ‘măng. Lơ\m khei 7, mih ma duch nă yua pho\ng NPK kiơ\ xkơ\t 16-16-8 kơlih khei năr âu tơm tiu tam mă kăl lơ kali; lơ\m khei 8, tuh 2 ‘măng pho\ng noh yua NPK kiơ\ xkơ\t 16-8-16; lơ\m khei 9, tuh ‘măng mă 3 noh yua pho\ng NPK kiơ\ xkơ\t 16-8-16; tuh pho\ng ‘măng mă 4, vă ăn plei tiu đum ‘lơ\ng tôm, găr hơpôm noh bơ\n yua pho\ng NPK 14-7-21, tuh ăh khei 10 dăh mă khei 11. {ơ\t tuh pho\ng ‘măng mă 4, kih sư Ngô Hữu Châu tơre\k nhen tơ\ hơla: Khei năr tuh pho\ng ăh khei 10 păng khei 11 ăh pơyan phang noh bơ\n athei ruih đak vă pho\ng hach. Athei băt minh tơdrong noh ne\ yua lơ pho\ng hoă ho\k tuh ăn tơm tiu kơlih tuh lơ pho\ng hoă ho\k noh teh gô jing xap păng ưh kơ giơ\ng, hơyuh pH lơ\m teh tơjur noh pơm ăn teh iu\, thoi noh gô đei lơ pơrang pơrăm tơm tiu.

Kxo# pho\ng hoă ho\k tuh ăn rim tơm tiu lơ\m 1 xơnăm noh đơ\ng 1 kg minh puơ\t truh 2 kg. Atu\m hăm tơdrong yua pho\ng hoă ho\k vă hơto\k plei iăl noh athei tuh ^ch kon tơrong pơhlom 15kg/tơm păng tong ane# k^ pho\ng lân vă rơh tơm kjăp. Hăm dôm tơring teh rơga dăh mă teh chuơh noh athei hơto\k lơ pho\ng hữu cơ: Kiơ\ trong jang đunh đai kjăp xđơ\ng noh bơ\n athei yua lơ kơloăi pho\ng hữu cơ vi sinh, pơtih nhen dang ei đei kơloăi pho\ng hữu cơ vi sinh Azotobacterin păng atu\m hăm noh tuh dôm kơloăi pho\ng đei kơchơ\t pơ ‘lơ\ng teh, pơm xđơ\ng hơyuh pH lơ\m teh.

Găh trong tuh pho\ng ăn tơm tiu, mih ma duch nă tang găn pơrăm truh tơ\ rơh tơm tiu, kơlih lơ\m khei năr pơyan ‘mi noh pơrang [ônh gam. Ăh tuh pho\ng păng pruih pơgang ‘lơ\ng hloh noh ăh pơgê hrôih păng kxơ\ rơngơp (ne\ tuh klui hloh 9 jơ păng adrol kơ 3 jơ kxơ\): Pơyan ‘mi, tuh pho\ng ăn tơm tiu ne\ chor trong dăh mă ne\ kơ choh teh hơto\k hơlu\ng mă adro# xăi pho\ng tăp dăr tơm tiu đe\ch, đang kơ noh io\k ‘nhe\t kla#p tơ\ kpal. Găh pho\ng hữu cơ lu\k lơ\k hăm pho\ng vô cơ, ne\ pơrăm teh tăp dăr tơm tiu, kơlih mưh bơ\n chă choh chong teh noh kơnh rơh tiu kơte\ch, păng thoi noh pơrang [ônh gam pơrăm tơm tiu.

Minh tơdrong athei băt dơ\ng noh pho\ng hữu cơ vi sinh ne\ tuh ăh pơyan phang mă athei tuh ăh pơyan ‘mi, kơlih  vi sinh kăl hơyuh hơ iuch lơ\m teh vă chêk lar, ato\k pran.  

Găh tang găn păng hơmet pơrang, tơm tiu hơnơ\ng kơ [ơm pơrang thán thư ăh to\ng plei lơ\m khei ‘mi hngach (dang ăh khei 7 - khei  8) dăh mă khei 11 păng 12 [ơ\t ‘năr ‘mi hngach ăh je# đ^ pơyan. Vă xkơ\t tiu ruh plei noh hăm x^ yuơ đơ\ng pơrang thán thư dăh mă ưh, mih ma duch nă athei hơlen lăng ăh to\ng plei, mưh ăh kơ\l to\ng plei bra#p găm noh tơm tiu mă âu [ơm pơrang thán thư. Kih sư Ngô Hữu Châu ăn tơbăt:  {ơ\t năm hơlen tơ\ pơgar [ôh kơ ‘nhu\m plei tiu ruh, noh ne\ kơche\ng truh tơdrong k[ah pho\ng mă athei kơche\ng truh mă blu\ng noh pơrang thán thư. Pơrang âu hơmet ưh kơ đei tơnap. {ơ\t âu bơ\n duh gơh yua pơgang pruih ăn tơm tiu, pruih ăh to\ng kơ ‘nhu\m plei tiu. Pơgang mă lơ bngai jang pơtăm tiu hơnơ\ng kơ yua noh Tilt Super 300 EC.

Găh trong pruih, mih ma duch nă athei pruih  2 – 3 ‘măng, rim ‘măng pruih ataih băl minh [lon vă tang găn pơrang lang xă.  

Dôm kơloăi hơdrông pơrăm tơm tiu noh:

Moa tiu: hơnơ\ng kăp ăh tơlei tiu tơm dăh mă tơlei tiu klăh xơdrai tơ\ teh. Moa kăp tơlei tiu noh pơm ăn tơm tiu jô honh, ưh kơ ke\ to\k giơ\ng, hla jing dreng păng ruh adrol kơ pe\ plei.

Yă de păng măng dăk: trep kơtăk tơm tiu to\k ưh kơ giơ\ng, mưh hla jing dreng, kơtoe\n tiu benh, pơkao ruh. Yă de oei pơrăm rơh tơm tiu, pơm ăn pơrang lơ\m teh gam pơrăm pơm ăn tơm tiu lôch tenh hloh. ‘Ngoaih kơ noh pơrang lơ\m teh oei jing trong tơpoh virus hăm tơm tiu.

Găh trong tang găn păng hơmet:

Mih ma duch nă athei chor trong pơro đak to\ng lơ\m pơyan ‘mi, ne\ le# đak to\ng ăh tơm tiu.

Kăt hu\t le# dôm anih đei pơrang păng ‘nhăk xoh ataih đơ\ng pơgar tiu. Hăm dôm tơm mă [ơm pơrang hlăm bơih noh athei kăt xoh pơđ^ hloi.

Tuh mă tôm măh pho\ng N, P, K, Ca, Mg. Hơto\k tuh pho\ng hữu cơ hlôi uh bu\k. Yua dôm kơloăi pơgang ‘lơ\ng x^t vă chă pruih tang găn pơrang:

Pruih dăh mă tuh ăh tơm tiu vă tang găn dôm tơmam pơjing pơrang lơ\m teh nhen: yă de, moa... hăm dôm kơloăi pơgang nhen Diaphos 10H, Pyrinex 20EC...  Pruih tơ\ hla tiu vă pơlôch yă de, măng dăk, hơrơ\ng păng dôm kơloăi hơdrông xa hla hăm dôm kơloăi pơgang nhen: Secsaigon, Pyrinexx, Vovinam... Hăm yă de noh athei pruih đơ\ng 2-3 ‘măng noh mă ke\ pơlôch đ^ pơrang mă âu.

 Vă tang găn pơrang hăm tơm tiu athei yua dôm kơloăi pơgang tơm bơ\ đơ\ng kong nhen: Boocdo, Funguran... pruih kiơ\ xkơ\t lơ\m pơyan ‘mi kiơ\ pơkăp đơ\ng 15-20 năr/minh ‘măng dăh mă lu\k lơ\k hăm đak, pruih ăh tơm tiu pơhlo 3 ‘măng/xơnăm ăh blu\ng pơyan ‘mi dăh mă ăh je# đ^ pơyan ‘mi, ke\ tang găn pơrang lôch tenh, lôch hiơ\ păng pơrang thán thư...