VOV4.Bahnar -  Kơ ‘năr Tây Nguyên hre\i au to\k bo\k vă tru\h pơyan ‘mi. ‘nau jing khe\i ‘năr rim sơdrông pơrang pơra\m hăp chek lar car lơ. Tơ\ ala au, Tiên si Phan Việt Hà, Dơno\ an^h chă tơche\ng hơlen Khoa ho\k kih thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên, gô tơl hơdăh dôm tơdrong mă kon pơlei ‘me\h vă băt lơ\m ve\i lăng năng tông chehphe [ơ\t khe\i năr blu\ng pơyan ‘mi.

- Tiến sĩ Phan Việt Hà ăi. Gie\ng âu ki nhôn io\k đei lơ nơ\r ap^nh đơ\ng m^h kon pơ lei jang chu\n mir ap^nh [ơm tru\h tơ drong pơ tăm, vei lăng che\h phe khei ‘năr blu\ng pơ yan ‘mi. Tơ drong đei lơ kon pơ lei lăng tông nông gia tru\h ‘no\h: khei ‘năr ‘nâu ‘no\h j^ khei ‘năr hiôk ăn kơ rim kơ loăi hơ drông phă pơ răm chek lar, mư\h lei bơ\n kăl đei dôm trong hơ yơ vă tang găn, pơ lôch hă?   

Tiên si Phan Việt Hà: Ơ m^h ma duch nă păng bôl buăl! Bơ\n jei băt lơ\m khei ‘năr âu ‘no\h dôm ‘măng ‘mi blu\ng pơ yan atu\m hăm to\ kơ tang gô pơm ăn yu\h te\h kơ tang păng to\ ‘mi kial âu jing m^nh lơ\m dôm tơ drong rơ vơn ăn sơ drông pơ rang che\k lar lơ. Hăm kơ ‘năr lơ lo\h ‘no\h yă de ato\k kơ tang păng atu\m hăm ‘no\h rim kơ loăi pơ mâu pơ răm ‘long pơ tăm nhen pơ rang găm hle\k hlo\k, pơ mâu go#h dahư mă ôm hơ đang tơm jei lang să kơ tang. Vă tang găn hơ lâu ‘lơ\ng hơ iă ‘no\h kăl jang kiơ\ trong tang găn hloi. Hăm pơ rang yă de ‘no\h bơ\n dăr lăng tơ\ hơnhu\l plei. Dăh mă nhen ôm hơ dang tơm ‘no\h bơ\n kăl [o#h hro#ih, kơ yuơ mư\h [o#h klui ‘no\h kơnh bơ\n kăt hu\t tơm che\h phe hloi. Kơ yuơ lơ lo\h, bơ\n kăl năm lăng mir pơ gar hơ nơ\ng. Mă 2 bơ\n jang kiơ\ ato\k kơ tang ke\ krơ\ng pơ rang sơdrông ăn ‘long pơ tăm hăm chă prôi pho\ng [lep păng tôm ‘no\h dơ nơm che\h phe gô pran jăng păng ke\ krơ\ng hăm dôm pơ rang sơdrông pơ răm lơ\m khei ‘năr tơ pl^h pơ yan. 

- Lei ah, khei ‘năr pơ yan ‘mi tôch kơ lăp vă pơ tăm ‘nao dăh mă pơ tăm ming che\h phe. Mă lei tơ drong tơ tăm hlo\h đơ\ng kon pơ lei ‘no\h j^ bơ\n kơ nu, moa lơ\m te\h. Mư\h lei tiến sĩ hăm gơ\h tơ roi hơ dăh hlo\h dơ\ng găh pơ rang, kơ nu, moa păng dôm nơ\r tơ tă pơm kiơ\ pơ tăm ming che\h phe ư\h?

Tiên si Phan Việt Hà: Đơ\ng tơ drong chă tơ che\ng kơ An^h tơ che\ng hơ len Khoa ho\k ki thuơ\t cho\h jang bri ‘long lu nhôn sơ kơ\t hơ dăh: dôm huăr, kơ nar, moa lơ\m te\h ‘no\h dôm tơ drong pơm ăn, đei [ơm tru\h tơ drong ke\ jing ‘lơ\ng dăh mă ư\h kơ pơ tăm ming hơ met pơ ‘lơ\ng che\h phe. Huăr, kơ nar, moa đei lơ\m te\h, đei ‘măng mư\h bơ\n ơng tơ đăh tơ dăh ư\h hơ met pơ ‘lơ\ng ‘no\h kơ tăp hăl đei lơ\m kơ du\ng ơng. Mư\h tơ đăh che\h phe bơ\n pơ tăm, huăr, kơ nar, moa lơ\m te\h ‘no\h m^nh lơ\m dôm tơ drong pơm pơ răm rơ\h, pơm ăn kơ ra tơ\ rơ\h, pơ\ih trong ăn rim pơ mâu pơ rang mơ\t pơm pơ răm rơ\h ôm, tơ nơm ‘long ư\h kơ blu\h vơ\ jing ‘lơ\ng. m^nh nơ\r chă pơ kă ăn kon pơ lei ‘no\h: Tơ dăh kon pơ lei bơ\n đei rơ vơn ‘no\h bơ\n io\k te\h năm khăm lăng hơ len lăng năng bơ\n pơ rang lơ\m te\h hăm kơ tang ư\h. Tơ dăh ư\h kơ tang ‘no\h bơ\n gơ\h chă pơ tăm hloi, tơ dăh kơ tang ‘no\h kăl đei trong pơm ăn pơ rang lơ\m te\h dă [iơ\. Nhôn jei athei kon pơ lei bơ\n chă pơ tăm tơ pl^h ‘long pơ tăm. ‘No\h jing pơ tăm rim ‘long pơ tăm nai ‘ngoăih kơ che\h phe vă dôm pơ rang pă đei rơ\h che\h phe vă ar^h lơ\m no\h păng đơ\ng no\h gô pơm ăn dă [iơ\. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, bơ\n gơ\h jang kiơ\ trong sinh ho\k, chă tu\h lơ mơ\r, ato\k kơ tang tơ mam sinh ho\k ke\ tơ jră  krơ\ng lơ\m te\h. Đơ\ng mă no\h bơ\n jei gô pơm ăn pơ rang lơ\m te\h jei dă [iơ\ mơ\n. Păng tơ drong tuch luch ‘no\h bơ\n io\k yua pơ gang âu to vă pơm dă [iơ\ đei pơ rang. Mă lei pơ ma atu\m, bơ\n kăl lăng hơ len tơ drong đei lơ dăh mă to\ se\t kơ pơ rang lơ\m te\h đơ\ng no\h mă tơ chơ\t pơ tăm ming hloi dăh mă ư\h pơ tăm hloi.

- Hơ dai hăm tơ drong hơ met pơ ‘lơ\ng bơ\n huăr, kơ nu, moa ‘no\h lơ\m pơ tăm ming kon pơ lei oei lăng tông nông gia tru\h tơ drong hơ dre\ch, mư\h lei tiến sĩ An^h jang khoa ho\k ki thuơ\t cho\h jang sa, bri ‘long hăm đei pơ tru\h hơ dre\ch che\h phe tơ jră pơ rang ư\h?

Tiên si Phan Việt Hà: Hre\i au, An^h jang khoa ho\k kih thuơ\t Tây Nguyên đe\i m^nh an^h ơng dơdăh păng ‘lơ\ng. Lơ\m au nhôn hơmet rơgo\h păng jang kiơ\ rim trong jang hlôi đe\i Dơno\ an^h tơm Ve\i lăng cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơring tơrang drơ\ng nơ\r. An^h nhôn chă ơng dôm hơdre\ch tơgep m^nh sơnăm păng hơdre\ch tơgep 2 sơnăm, đe\i hloi hơdre\ch ơng hmă. Tơdăh kon pơlei ‘me\h vă răt io\k le\i năm tơ\ An^h jang khoa ho\k kih thuơ\t Tây Nguyên, kơso# 53 Nguyến Lương Bằng, pơlei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak.

- Tiến sĩ Phan Việt Hà ăi. Tơ drong tơ chơ\t thim kơ chơ\t ‘lơ\ng ăn kơ ‘long che\h phe lơ\m khei ‘năr âu đei lơ kon pơ lei lăng tông nông gia tru\h. Nhen ‘nho\ng Nguyễn Văn Thuấn, oei tơ\ apu\ng Cư Kuin đei ap^nh” &nh yua ^ch rơ mo u 1 gie\ng vă săy le# hơ drol kơ pơ tăm ‘nao che\h phe, thoi no\h hăm [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng kiơ\ ư\h? Hơ vơn kơ tiến sĩ pơ tho tơ roi ăn kơ ‘nho\ng Thuấn lăng?

Tiên si Phan Việt Hà: Nhôn chă pơkă ăn kon pơlei, mư\h chă tu\h mơ\r ‘no\h kăl uh mă bu\k ‘mơ\i. Mư\h bơ\n chă tu\h ‘no\h bơ\n hlôi pơlôch pơra\m pơrang păng lơ\m mă au mơ\r hoe\i đe\i pơrang pơra\m ‘long pơtăm. Mư\h uh ‘no\h mơ\r ‘lơ\ng hlo\h pơm ăn ‘long pơtăm trep io\k [ônh. Lơ\m ‘năr hmă, kon pơlei bơ\n chă uh mơ\r đơ\ng 5 tru\h 6 khe\i mă gơ\h chă kôch tu\h tơ\ ‘long pơtăm. Mă le\i hre\i au, bơ\n hlôi đe\i dôm tơmam sinh ho\k pơm ăn bu\k [ônh hlo\h kơna chă uh lơ\m 3 khe\i hoe\i bơih. Găh tơdrong ‘nho\ng ‘no\h nhôn pơkă ăn lơ lau tơdăh bơ\n chă tu\h mơ\r le\i kăl uh ‘mơ\i, uh [lep khe\i ‘năr pơkă. Kơ yuơ tơdăh bơ\n tu\h mơ\r ư\h kơ uh kơnh hăp pơm kơne# ăn ‘long pơtăm.

- Ku\m 1 nơ\r ap^nh [ơm tru\h tơ mơ\t thim kơ chơ\t ‘lơ\ng. ‘Nho\ng Bùi Văn An, oei tơ\ apu\ng Krông Năng ap^nh: Pơ gar che\h phe nhôn lơ\m pơ yan to\ ư\h kơ măh đak kơ na lăp tơ ru\ih păh lăp, tam mă gơ\h săy pho\ng. Mư\h lei pơ yan ‘mi âu ^nh athei săy pho\ng thoi yơ vă kơ oei vei sơ đơ\ng đei plei ‘yăl ‘lơ\ng? 

Tiên si Phan Việt Hà:  Bu bu je\i băt ngăl lơ\m pơyan phang ‘no\h ‘long chehphe ư\h kơ blu\h vơ\ mă kăl blu\h vơ\ lơ\m pơyan ‘mi. Năr blu\ng pơyan ‘mi ‘no\h bơ\n kăl lăng tru\h dôm trong jang kih thuơ\t. Lơ\m au chă prôi pho\ng tu\h mơ\r ăn chehphe ‘no\h tơdrong kăl hlo\h. Kơna ih kăl kơchăng tru\h dôm tơdrong tơ\ ala au: mă blu\ng kăl ptôi vôi dăh mă tu\h mơ\r hloi. ‘Nau jơ ‘năr ‘lơ\ng hlo\h vă kơ bơ\n hơmet te\h, pơm ăn te\h rơhu\ vă ‘long pơtăm trep io\k mơ\r ‘lơ\ng hlo\h. Khe\i năr blu\ng pơyan ‘mi kăl chă prôi pho\ng đạm tơgu\m ăn sơdrai hla blu\h vơ\, pơm ăn ple\i jăh t^h. Păng prôi lân pơm ăn chehphe granh rơ\h kơtang đơ\ng ro\ng m^nh khe\i ‘năr ư\h kơ granh rơ\h lơ\m pơyan phang, Rơ\h ‘lơ\ng gô tơgu\m ăn trep io\k mơ\r pho\ng ‘lơ\ng hơ iă ăn kơ dơnơm chehphe păng ‘no\h tơdrong tơm ăn blu\h vơ\ ‘lơ\ng kơ dơnơm păng ple\i t^h vơ\ ‘lơ\ng.

- Nơ\r ap^nh dơ\ng đơ\ng 1 ‘nu kon pơ lei jang chu\n mir apu\ng Cư Mgar: Dang ei ^nh [o#h lơ u\nh hnam pơ tăm hơ lam dôm kơ loăi ‘long pơ tăm lơ\m pơ gar che\h phe, mư\h lei tiến sĩ ăi tơ drong pơ tăm hơ lam âu hăm ‘lơ\ng ư\h păng mư\h pơ tăm hơ lam kăl kơ lăng tru\h dôm tơ drong kiơ?  

Tiên si Phan Việt Hà: Chă pơtăm lơ ‘long pơtăm pơm ăn jang sa đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h dơ\ng lơ\m m^nh hơgăt te\h ‘no\h tơdrong mă nhôn chă pơkă tơbăt ăn lơ\m jang chehphe. Bơ\n chă pơtăm hrau tiu ‘no\h hăp đe\i [ơm d^h băl ‘lơ\ng hơ iă nlơ\m tơdrong jang ato\k tơ iung kơ jăp ‘lơ\ng. Nhôn [o#h pơgar chehphe đe\i pơtăm hrau hăm tiu ‘no\h đe\i [o#h ‘lơ\ng hơ iă ăn kơ chehphe păng hăp dă [iơ\ đe\i sơdrông pơrang pơra\m. Mă le\i gô mơ\ng kiơ\ yan au kơna bơ\n chă pơtăm hrau kie\r dăh mă păh ai vă kơ [lep ‘lơ\ng. Tơdrong mă blu\ng ‘no\h kon pơlei bơ\n kơchăng tru\h tơdrong tơgar d^h băl pho\ng mơ\r. Bơ\n chă pơtăm lơ liơ vă [ar kơ ‘loăi ‘long pơtăm au hoe\i chă trep io\k tơgar d^h băl mơ\r pho\ng. Mă [ar, tơdăh pơtăm kie\r ‘noh bơ\n pơm lơ liơ ‘ne\ chă hơyơ\l d^h băl. M^nh tơdrng dơ\ng, mư\h pơtăm bơ\n kăl kơchăng tru\h sơdrông. Tơdăh đe\i sơdrông pơrang pơra\m ‘no\h bơ\n chă hơmet ăn dơnơm au je\i hơmet pơ ‘lơ\ng ăn dơnơm mă to hloi. Pơt^h gia, tơdăh yăde pơra\m tơ\ chehphe ‘no\h bơ\n pruih pơgang pơlôch yăde tơ\ dơnơm chehphe păng je\i pruih pơgang ăn kơ dơnơm tiu hloi.

- Lei ah, bơ nê kơ ^h tiến sĩ Phan Việt Hà hlôi tơl tơ blang dôm nơ\r ap^nh mă kon pơ lei hlôi pơ tru\h ăn tơ drong tơ roi âu hơ.

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t - Thuem