VOV4.Bahnar - Đơ\ng ro\ng kơ  tết Nguyên đán, kon pơlei jang chu\n d/c  Dak Lak to\k bo\k jang pơgar cà phê pơyan ‘nao. Hăm tơm cà phê, đơ\ng ro\ng kơ pe\ plei noh tơm ưh kơ pran, [ônh [ơm lơ kơloăi hơdrông tơdru\t, noh tơdrong vei hơlen lơ\m khei năr âu jing kăl hloh ăn tơdrong giơ\ng pran hăm tơm păng tơjră hăm hơdrông.

Unh hnam [ok Lê Dinh Đồng oei tơ\ thôn 2A, xăh Ea Ô, apu\ng Ea Kar, dêh char Dak Lak đei 2 ha cà phê, ‘nao pe\ yua đei 6 tấn găr. Đơ\ng ro\ng kơ pe\ plei unh hnam [ok hlôi tenh kuăng kăt hleh xơdrai, pơ ‘’nguaih pơgar tơm vă tang găn đei pơrang pơrăm. {ok Lê Dinh Đồng tơroi:  “Pơgar cà phê unh hnam inh đơ\ng ro\ng kơ pe\ plei duh đei pơmâu ‘me# xa păng măng dăk pơrăm, inh pruih pơgang ră mă lei tam mă lăp ôh. Đơ\ng ro\ng kơ pruih pơgang thoi âu mă lei tam mă băt hơdăh kih thuơ\t noh duh oei đei tơm jô dreng hla…”.

{ok Nguyễn Thái Ngọ, oei tơ\ thôn 3, xăh Cư Dlyê M’nông, apu\ng Chư\ M’gar, đơ\ng ro\ng kơ pơchơt tết Nguyên đán Đinh Dậu duh chă pơ ‘nguaih var pơgar, kăt hleh xơdrai hla ăn pơgar cà phê. Xơnăm âu, hơyuh to# ‘mi ưh kơ đei xơđơ\ng, ăh pơyan phang hơnơ\ng kơ tơngie\t, hơyuh to# tơjur kơđeh, ‘mi ưh kơ ê; đang kơ noh to# đunh năr dơ\ng, hơyuh to# to\k kơjung, pơm tơnap hăm tơdrong vei jang cà phê . {ok Nguyễn Thái Ngọ pơngơ\t kơ đon: “Hăm hơyuh to# ‘mi tơplih ưh kơ xơđơ\ng thoi âu, rim bơngai jang khoa ho\k, bơngai juăt jang găh choh pơtăm hơlen thoi yơ vă hơdăh tơgu\m ăn kon pơlei choh jang xa yak hloh tơdrong tơnap tap âu”.

Hăm hloh 20 xơnăm hlôh vao găh pơtăm păng vei jang cà phê, unh hnam [ok Nguyễn Kim Tần, oei tơ\ thôn Thăng Tiến 3, xăh Hòa An, apu\ng Krông Pách, dêh char Dak Lak, duh hơnơ\ng kơdih chă hơlen băt găh choh jang xa đơ\ng lơ tơdrong tơroi tơbăt. Kiơ\ kơ [ok Tần, tơdrong kăt hleh xơdrai athei jang prăt xơnăm, mă lei kăp g^t hloh noh đơ\ng ro\ng kơ pe\ plei đang. Kăt hleh xơdrai [lep kih thuơ\t, [lep anih, gô pơm ăn xơdrai tơm hơto\, tơgu\m ăn tơm cà phê tập ako\m kơchơ\t ‘lơ\ng vă rong plei. Tơje# hăm noh, khei năr âu unh hnam [ok hlôi yua pơgang vei lăng ‘long pơtăm kơtă đơ\ng ro\ng kơ ‘nao [ôh pơrang, gơnơm đơ\ng noh mă pơgar cà phê hơnơ\ng jơk ‘lơ\ng pran. {ok Nguyễn Kim Tần  ăn tơbăt: “Đơ\ng ro\ng kơ pe\ yua, tơm hơnơ\ng kơ jô dreng hla păng đei pơmâu ‘me# xa. Tơm ưh kơ pran noh [ônh [ơm pơrang păng [ônh băt hơdăh, tơm dreng noh yuơ ưh kơ măh kơchơ\t ‘lơ\ng. Xơnăm âu ‘mi lơ noh pe\ yua plei đang athei yua pơgang hloi. Mưh ‘năr ‘mi noh tuh pho\ng đang kơ noh pruih pơgang vă ăn tơm hram kơchơ\t ‘lơ\ng, păng hơmet pơrang vă tơm tenh to\k giơ\ng pran”.

Pơyan phang sơnăm au tơ\ Tây Nguyên tru\h klui hlo\h hăm ‘măng kial tơngie\t, ‘năr tơngie\t lơ\m khe\i ‘năr blu\ng pơyan. Tơdra yuh ‘năr gô to\ pơđang đunh năr, ‘năr to\ lơ\m dôm năr tru\h au kơnh. Hăm chehphe lăp đơ\ng ro\ng phe\ kăl đe\i khe\i ‘năr chăt bôp pơkao, cho#h pơkao păng kơtăn ple\i … Vă tơgu\m ăn kon pơlei đe\i trong tơruih đak, tang găn hơlau sơdrông pơra\m tro\ [lep ăn chehphe, bơngai chă ch^h tơdrong tơroi đe\i pơma dơnu\h hăm kih sư Nguyễn Tấn Vinh, kang [o# kih thuơ\t Dono\ an^h pơ tru\t cho\h jang sa Dak Lăk.

- {ok ăi, lơ\m khe\i năr tơ pl^h ư\h kơ ‘lơ\ng hơ iă ăn ‘long pơtăm, mă kăl hăm chehphe. Ih chă hơlen yă kiơ găh tơdrong au?

{ok Nguyễn Tấn Vinh: Sơnăm au ki, to\ ‘mi kial ư\h sơđơ\ng kơ yuơ đơ\ng tơ pl^h to\ ‘mi kial. Tơdrong ve\i lăng năng tông chehphe lơ\m khe\i năr au đe\i [ơm t^h tên ăn tơdrong jing ‘lơ\ng păng đe\i ple\i kơ chehphe. Kiơ\ kơ nhôn hơlen, sơnăm au ki, chehphe ple\i ư\h kơ lơ pơtêng hăm dôm sơnăm hơdrol. Mă kăl to\ phang pơ đang đunh năr pơm kơne# tru\h tơdrong blu\h vơ\ păng tơdrong ple\i kơ pơgar ‘long pơtăm. Âu ki ‘no\h jing sơnăm chehphe ư\h kơ ple\i kơ jăp, mă le\i kơ jă je\i to\k măt pơtêng hăm dôm sơnăm hơdrol…

- Hăm to\ ‘mi kial tơ pl^h ư\h kơ tom băt lơ lo\h, ‘long chehphe kăl đe\i trong ve\i lăng năng tông, prôi pho\ng lơ liơ vă jing ‘lơ\ng păng đe\i ple\i kơ jăp?

{ok Nguyễn Tấn Vinh: “ Tơdrong chă tu\h mơ\r, prôi pho\ng ‘no\h jing tơdrong kăl hlo\h vă pơ jing đe\i ple\i kơ jăp, ve\i kơ jăp sơđơ\ng păng jing ‘lơ\ng. ‘Ngoăih mơ\r ‘no\h bơ\n kăl prôi dơ\ng pho\ng kiơ\ khe\i ‘năr vă dơnơm chehphe jing ‘lơ\ng đe\i ple\i kơ jăp. Mư\h chă tu\h mơ\r prôi pho\ng bơ\n kăl hơlen kiơ\ khe\i ‘năr tro\ [lep: Lơ\m khe\i ‘năr blu\ng pơyan phang bơ\n chă prôi lơ pho\ng đam, lân, kali vă dôm ăi d^h băl. Jăl mă 2, lơ\m pơyan ‘mi bơ\n chă prôi pho\ng đam păng lân lơ hlo\h, kali lăp păh ai. Khe\i năr au bơ\n ve\i kơ jăp ăn ple\i chehphe t^h vơ\ păng trăp ‘lơ\ng. Pơyan hơtuch ‘no\h rong ple\i kơna prôi lơ pho\ng kali vă ple\i chehphe t^h, găr hơkau trăp…”

- Mă hơdăh lơ\m khe\i năr au, kon pơlei ve\i lăng năng tông pơgar ‘long pơtăm lơ liơ ho\ [ok?

{ok Nguyễn Tấn Vinh: “ Lăp đơ\ng ro\ng bơ\n phe\, lơ\m mă au ‘no\h pơyan phang, dơnơm ‘long chehphe blu\h vơ\ ư\h kơ tang kơna bơ\n kăl tơmơ\t dơ\ng kơchơ\t ‘lơ\ng vă dơnơm jing ‘lơ\ng. Khe\i năr au, lăp đơ\ng ro\ng tơruih ‘măng mă blu\ng bơ\n ‘ne\ chă prôi pho\ng, kăl prôi pho\ng lơ\m ‘măng tơ ruih mă 2. Lơ\m mă au, bơ\n chă prôi lơ pho\ng đam, găh pho\ng lân păng kali ‘no\h prôi păh ai. Pơ t^h gia, kon pơle\i je\i gơ\h chă prôi pho\ng NPK 20:5.6+TE…”

- Le\i ah, bơnê kơ ih [ok hơ!

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t - Lan