VOV4.Bahnar - {a pơyan sơnăm au, dak lăk đei dang 53.500 ha [a. Khei năr au, găh să hơgăt te\h jang [a lơ\m dêh char Dak Lăk to\k bo\k hoăt. ‘Nau jing m^nh lơ\m dôm khei ‘năr g^t kăl hlo\h ăn tơdrong đei plei hơkau dăh mă ba ăn pơyan jang sa. Kơ yuơ lơ lo\h tơdrong vei lăng năng tông [a lơ liơ păng vei lăng năng tông sơdrông pơrang pơra\m lơ liơ vă tơgu\m ăn [a plei, hơkau lơ\m hơtuch pơyan jing tơdrong mă bơngai jang [a lăng tru\h.  

U|nh hnam [ok Bùi Công Oách, thôn 8, tơring Ea Bung, Apu\ng Ea Sup, dêh char Dak Lăk to\k bo\k jang 10 ha chu\n na [a đak, lơ\m 1 sao ke\ch yoă đei 1 tân 2 tă. Hăm 25 sơnăm tơ klep jang [a đak, [ok Oách akhan, khei ‘năr hơdrol [a hoăt ‘no\h tôch g^t kăl, kơ yuơ lơ lo\h tơdrong vei lăng năng tông adoi nhen dăr lăng hơlen bơ\n sơdrông pơra\m lơ\m khei năr au kăl hlo\h ăn tơdrong đei ple\i ăl dăh mă ư\h kơ [a: “Găh tơdrong jang [a hrei au kăl pơm kiơ\ khoa ho\k kih thuơ\t. Mă blu\ng, cho\h rơ uơ chu\n na mă ‘lơ\ng hơdrol kơ re\i pơtăm, mă [ar ‘no\h găh hơdre\ch mă ‘lơ\ng, mă pêng dơ\ng ‘no\h kih thuơ\t tang găn sơdrông pơrang pơra\m kăl hơnơ\ng năng lăng chu\n na, [o#h tơtom vă tang găn pơlôch hloi.”

Jei jang 10 ha chu\n na [a đak nhen [ok Oách mơ\n, hrei au mo\ Hoàng Thị Hằng, oei tơ\ thôn 8, tơring Ea Bung, apu\ng Ea Sup tă lăng kơ jăp tru\h tơdrong vei lăng, tang găn ke\ sơdrông pơra\m [a hơdrol păng đơ\ng ro\ng [a hoăt, vă tơgu\m ăn dơnơm hăp jăng ‘lơ\ng, [a hnông ‘lơ\ng. {a hoăt hrơ\ch m^nh ‘măng, gô đei plei ‘lơ\ng, hơkau.  “Pơlôch pơrang sơdrông ăn kơ [a tôch tơnap, kơ yuơ tơ\ au pơyan ‘mi đei ‘măng ‘mi hngach tru\h kơte\ch m^nh gie\ng hloi, đei ‘măng to\ tru\h m^nh khei ư\h kơ đei ‘mi hiă m^nh ‘măng. Tơdăh ‘mi jrăh lei te\h ju sơdrông chek lar lơ, mă lei mư\h to\ dêh hnang jei đei sơdrông pơrang mơ\n, tôch tơnap, mă kăl pơrang hla hle\k hlo\k, chă pruih pơ gang 4 ‘măng ‘mơ\i mă ke\.Tơdăh đei khu\l joăt jeng lei ^nh ‘me\h ap^nh pơm lơ liơ mă pơlôch ke\ găh sơdrông pơrang au ăn kơ [a”

Vă tơl hơdăh dôm tơdrong tơtăm đơ\ng kon pơlei lơ\m vei lăng năng tông [a adoi nhen tang găn pơlôch sơdrông pơrang ăn kơ [a lơ\m khei ‘năr [a hoăt, lơ\m Khei pơyan au, nhôn đei pơma dơnu\h hăm yă Vũ Thị Thanh Bình, Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r An^h vei lăng Cho\h pơtăm păng Vei lăng ‘long pơtăm dêh char Dak Lăk.

- Yă ai, hrei au lơ\m khei pơyan tơ\ dêh char Dak Lăk hlôi tru\h lơ\m jơ ‘năr [a hnông vă je# hoăt, ‘nau jing khei ‘năr kăl hlo\h gô pơm ăn [a plei ăl dăh mă ưh, ih hăm đei chă pơkă yă kiơ vă bơngai jang [a gơ\h vei lăng năng tông [a đei hnông hoăt ‘lơ\ng lơ\m khei ‘năr au?

- Yă Vũ Thị Thanh Bình: “{a pơyan sơnăm au to\k bo\k char păng dôm chu\n na đe rei pơtăm hrôih ‘no\h vă je# hnông, vă je# hoăt. Khei năr au jing khei ‘năr g^t kăl hlo\h hăm [a đak păng jei jing khei ‘năr lơ\m pơyan ‘mi, to\ pơlơ\h d^h băl lơ lau ‘no\h [ônh đei sơdrông pơrang pơra\m kơtang kơna kon pơlei bơ\n jăh vei lăng năng tông kơ jăp. Mă [ar ‘no\h hơrơ\ng go#h, hăp ngăl pơra\m tơ\ chu\n na bơ\n hơnơ\ng re\i pơtăm [a prăt sơnăm, chă re\i pơtăm dôm hơdre\ch ư\h kơ ‘lơ\ng, mă kăl hơdre\ch [a [au phu, chă re\i pơtăm kie\r ‘no\h gô [ônh pơm ăn hơrơ\ng go#h chek lar char lơ, pơra\m kơtang pơm ăn tơ ‘mơ\ng kro kơna gô pơm ăn ư\h kơ gan plei hơkau.”

- Vă đei [o#h păng pơlôch hăp ‘no\h kon pơlei jang chu\n na [a đak kăl pơm lơ liơ ho\ yă?

- Yă Vũ Thị Thanh Bình: Vă đei [o#h hrôih dôm hơrơ\ng au ‘no\h dôm an^h bơ\ jang vei lăng cho\h pơtăm vei lăng ‘long pơtăm, an^h jang pơtru\t cho\h jang sa hơnơ\ng pơtho tơbăt ăn kon pơlei chă năm lăng chu\n na hơnơ\ng hăm kih thuơ\t tơgu\m ăn ‘no\h prăn hơkap u\nh kơđeng. Mư\h lăng pran hơkap u\nh kơđeng đei lơ hơrơ\ng ‘noh kăl chă pruih pơgang sinh ho\k, hoă ho\k mă [lep păng io\k yua kiơ\ 4 [lep, mă blu\ng [lep pơgang, [lep lơ to\ se\t, [lep jơ ‘năr păng [lep trong jang.

- Mư\h lei pơgang yă kiơ tang găn, pơlôch ke\ hơrơ\ng au ho\ yă?

- Yă Vũ Thị Thanh Bình: mă tơpă mư\h đei lơ hơrơ\ng ‘no\h bơ\n mă io\k yua m^nh [ar kơ loăi pơgang. Mă blu\ng ‘no\h kơ loăi pơgang sinh ho\k, pơgang pơm ăn jing ‘lơ\ng vă pơlôch hơrơ\ng. Đei m^nh [ar kơ loăi pơgang Dơno\ an^h tơm vei lăng cho\h jang sa păng An^h Ve\i lăng năng tông ‘long pơtăm hlôi pơtho tơbăt nhen rim kơ loăi pơgang Bubropezin, pơgang phenobucar, isobrocar păng m^nh [ar pơgang anai dơ\ng bơ\n jei gơ\h io\k yua vă pơlôch hơrơ\ng mư\h đei [o#h hăp lơ”.

- Yă ai, ‘ngoăih hơrơ\ng ‘no\h pơrang đum kro hla [a jei jing pơrang pơra\m tơ\ [a pơyan au, kiơ\ kơ ih ‘no\h tơdrong răm đơ\ng pơrang au pơm ăn lơ liơ păng đei trong ayơ hơmet ming ke\ ‘lơ\ng ưh?

- Yă Vũ Thị Thanh Bình: Pơrang đum kro hla [a jei đei pơm pơra\m lơ\m khei ‘năr ju, hre\ng kơtang, mă kăl lơ\m khei ‘năr [a vă je# hoăt păng lơ\m khei ‘năr au pơmau pơrang đum kro hla [a jei đei [o#h kơtang tơ\ chu\n na [a đak re\i pơtăm kie\r, prui pho\ng đam lơ păng pơrang au jei tôch hơmnơt tơt kơ yuơ hăp tơpo\h păng pơm pơra\m tôch kơtang.

- Kiơ\ trong hơyơ vă kơ băt pơrang au ho\ yă?

- Yă Vũ Thị Thanh Bình: Pơrang đum kro hla đei 2 kơ loăi, m^nh kơ loăi pơra\m tơ\ hla păng m^nh kơ loăi pơra\m tơ\ hơ ie plei [a. Tơdăh tơ\ hal lei, mư\h bơ\n năm lăng hơnơ\ng chu\n na [o#h hle\k hlo\k kul go#h tơ\ hla păng roi đunh roi găm kro. Hăm pơrang au bơ\n lăp pruih tang găn hơlau păng pơlôch pơra\m pơrang đum kro hăm pơgang kơ d^h hăp ‘mơ\i.

- Lei ah, tơdrong ‘nau yan au hrei ‘nau mư\h [o#h [a đei sơdrông pơrang pơra\m ‘no\h kon pơlei năm hloi tơ\ an^h te\ch pơgang păng tơroi tơbăt ăn bơngai te\ch pơgang băt sơdrông pơrang lơ liơ ‘no\h đơ\ng no\h răt pơgang pruih hloi. ‘Măng mă blu\ng chă pruih hăp ke\ lôch, mă lei đơ\ng ro\ng dơ\ng nhen le\ vă lơn pơgang? Mư\h lei kơ yuơ kă kiơ đei tơdrong au ho\ yă?

- Bà Vũ Thị Thanh Bình: Mă tơpă ‘noh hăm m^nh [ar pơrang pơra\m hlôi đei lơn pơgang, kơ yuơ lơ lo\h Dơno\ an^h jang Vei lăng ‘long pơtăm hơnơ\ng chă pơtho khan ăn kon pơlei ‘ne\ gan io\k yua m^nh kơ loăi pơgang hơnơ\ng mă lei tơpl^h rim kơ loăi pơgang phara d^h băl jei ke\ pơlôch pơrang sơdrông ‘no\h, dăh mă tu\h hrau [ar kơ loăi pơgang pơlôch pơrang ‘no\h, păng tang găn tơdrong lơn pơgang.

- Yă ăi, ‘ngoăih tơdrong pơlôch pơrang ‘no\h bơngai jang [a kăl vei lăng năng tông [a lơ\m khei năr au lơ liơ vă sơđơ\ng ăn đei ple\i ăl, ‘lơ\ng?

- Bà Vũ Thị Thanh Bình: Hăm [a đak ‘no\h bơ\n chă pơtơ\ng ‘lơ\ng đak đơ\ng 3-5cm vă kơ [a blu\h vơ\ jing ‘lơ\ng păng tu\h mă măh mai pho\ng NPK, ‘ne\ gan pruih pơgang lơ\m khei ‘năr [a hoăt, lăp pruih pơgang lơ\m khei ‘năr [a hnông dăh mă đơ\ng ro\ng [a hoăt đe\ch.

- Yă ai, hrei au, m^nh [ar tơring tơ\ Dak Lăk hlôi tơge\ch chu\n na vă jang [a 3 pơyan, đe sư tơche\ng lơ lo\h vă io\k đei lơ, mă lei mă tơpă ‘no\h pơm pơra\m kơtang kơ yuơ mă đơ\ng dang yơ te\h jei kăl le# ho\h vă kơ ‘lơ\ng. Ih đei chă pơkă lơ liơ hăm tơdrong au?

-Bà Vũ Thị Thanh Bình: “Hăm m^nh [ar ‘long pơtăm jei lei lăi, ư\h khan lăp hơdro# [a ‘no\h dôm ‘long pơtăm hrôih lei kăl lon te\h ho\h to\ se\t hlo\h lơ\m 1 khei, tơdăh 2 khei lei sa roi ‘lơ\ng vă dôm pơrang sơdrông mư\h bơ\n chă cho\h rơ uơ, pơ pră tơ\ to\ ‘no\h hăp lôch. Tơdăh bơ\n chă re\i pơtăm hloi lei gô đei pơrang sơdrông chek lar char lơ, pơm kơne# tru\h tơdrong ple\i ăl, plei ‘lơ\ng, kơna jang [a kăl chă rei pơtăm lơ\m 2 pơyan đe\ch ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h.”

- Lei ah, bơnê kơ ih yă hơ!

Bơngai ch^h: Nam Trang

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt