VOV4.Bahnar - Rim de#h char tơ ring Tây Nguyên ‘nao yak hlo\h ‘măng to\ phang pơ dui đunh. Tơ\ de#h char Dak Lak, hlôi đei dang 70 rơ bâu hec tar ‘long pơ tăm đei phang, găh lơ ‘no\h j^ che\h phe păng tiu, ako\p đ^ đăng hiong răm hlo\h 2.100 ti hlak jên. Vei lăng pơ gar che\h phe khei ‘năr âu thoi yơ, săy dôm kơ loăi pho\ng kiơ [lep vă tơ iung ming pơ gar che\h phe ‘no\h j^ tơ drong lăng tông nông gia tru\h đơ\ng lơ kon pơ lei jang chu\n mir.   

U|nh hnam ‘nho\ng Vũ Kim Hiếu, oei tơ\ plei Lộc Thạnh, xăh Phú Lộc, apu\ng Krông Năng, đei 5 sao he\h phe. Khei ‘năr âu ki,  yua [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng đơ\ng to\ phang kơ na pơ gar ‘long đei ho\nh hla, 1,2 tơ nơm đei [o#h kro plei. Mă lei [ơ\t đei dôm ‘măng ‘mi blu\ng pơ yan ‘no\h pơ gar ‘long hlôi pơ tơm jơk hơ lơ\k dơ\ng. Dang ei u\nh hnam ‘nho\ng to\k bo\k ako\m ăn tơ drong vei lăng, săy pho\ng vă pơ gar ‘long tơ te\nh jing ‘lơ\ng. Mă lei, vei lăng thoi yơ vă kơ ‘long tơ te\nh ‘lơ\ng oei jing tơ drong bơ ngơ\t đơ\ng ‘nho\ng: “ Lơ\m ‘măng to\ phang âu ki pơ dui đunh, thoi no\h yak lơ\m blu\ng pơ yan ‘mi, ap^nh bơ ngai jang khoa học kơ na bei lăng thoi yơ vă kơ ‘long che\h phe đei io\k yua ‘lơ\ng hlo\h [iơ\, plei lơ hlo\h [iơ\”.

Lei lăi thoi no\h mơ\n, hăm [ok Cao Tiến Hùng, ku\m oei tơ\ plei Lộc Thạnh, mă đơ\ng hlôi băt hơ dăh lơ sơ năm lơ\m tơ drong vei lăng che\h phe mă lei [ok Hùng tơ roi tơ băt, tam mă đei sơ năm hơ yơ tơ [ơ\p [ơm ‘măng to\ phang pơ dui đunh nhen sơ năm ‘nâu. Mă đơ\ng đ^ hơ drin vei lăng, pơ ro đak tơ ru\ih mă lei [ok Hùng oei tam mă lui lơ\m tơ drong pơm hơ to\ kơ chơ\t ‘lơ\ng ăn pơ gar che\h phe đơ\ng ro\ng to\ phang âu. {ok Hùng hơ nhăk tơ drong ap^nh âu gơ\ih tru\h ăn kơ rim bơ ngai joăt jang găh cho\h jang sa ‘me\h đei tơ blang hơ dăh: “ Kon pơ lei blu\ng pơ yan ‘mi đe đoa săy pho\ng 16-16-8  mă lei to\k bo\k pơ yan ‘mi gơ\h tơ jur [iơ\ dăh mă to\k to\ se\t dăh mă hơ tuch pơ yan ‘mi săy hơ tok pho\ng kali, ure dăh mă tơ jur”.

Ku\m yua đơ\ng pơ yan to\ sơ năm ‘nâu pơ dui đunh, tơ\ lơ tơ ring pơ tăm che\h phe, kon pơ lei lăp gơ\h vei kơ jăp tơ drong tơ ru\ih đak rong hơ r^h pơ gar mă ư\h kơ gơ\h săy pho\ng, tơ drong [ơm tru\h kơ ‘lơ\ng tôch kơ t^h tru\h tơ drong blu\h jing ‘lơ\ng đơ\ng ro\ng pơ yan to\ phang, kỹ sư Đoàn Mễ, Kơ dră An^h pơ tru\t cho\h jang sa apu\ng Krông Năng tơ tă ăn kơ kon pơ lei cho\h jang sa: “ Vă kơ ‘long che\h phe blu\h jing ‘lơ\ng đơ\ng ro\ng kơ pơ yan to\ bơ\n kăl kơ băt tru\h 1,2 tơ drong jang tơ\ hơ la âu. Hơ met rơ go\h pơ gar ‘long hăm trong kăt hơ le\h dôm dơng kro, sơ drai đei hơ drông sa lơ\m tơm mă rơ go\h. Đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h, kon pơ lei săy pho\ng kiơ\ tơ drong kăl 4 [lep. Mă loi ‘no\h hăm ‘long che\h phe blu\ng pơ yan ‘mi kơ na săy pho\ng lơ đạm, lơ lân, păng ăn dơng hla blu\h jing păng hơ to\k dơng mong răk ăn kơ sơ năm đơ\ng ro\ng. Tru\h to\k bo\k pơ yan ‘mi ‘no\h hơ to\k kali lơ [iơ\ vă tơ gu\m ‘long plei [ônh kơ t^h. Lơ\m săy pho\ng m^h ma duch nă kăl kơ băt athei pơm hơ to\ đơ\ng đa lượng trung lượng păng vi lượng kiơ\ nơ\r pơ tho tơ tă vă hơ to\k io\k yua kơ chơ\t ‘lơ\ng. Đơ\ng ro\ng kơ săy pho\ng m^h ma duch nă hơ to\k loi dơ\ng se\h hơ met ‘nhe\t vă tang găn tơ gar băl kơ chơ\t ‘lơ\ng.”  

Dôm năr tơ je# au, lơ\m dêh char Dak Lăk hlôi đe\i ‘mi, tơgop pơm rơngơp păng pơ tru\h đak ăn ‘long pơtăm. Đơ\ng ro\ng dôm khe\i pơyan phang, yak blu\ng lơ\m pơyan ‘mi, ‘long chehphe kăl đe\i ve\i lăng năng tông vă mong răk mơ\r ăn ple\i găr păng blu\h vơ\ sơdrai ăn sơnăm đơ\ng ro\ng. Hăm pơgar ‘long pơtăm phang pơđang kơtang, tơdrong ve\i lăng năng tông kăl lăng kơ jăp vă chehphe te\nh koăng đe\i jing ‘lơ\ng. Kỹ sư Nguyễn Văn Thảnh, Kang [o# kih thuơ\t Ko\ng ty Bình Điền Lâm Đồng gô pơtho tơbăt dơ\ng găh kih thuơ\t păng trong rơ\ih io\k pho\ng chă prôi ăn chehphe lơ\m khe\i năr au.

- Kih sa ăi, nhen lơ kon pơle\i cho\h jang sa chă ap^nh jet, tơring Tây Nguyên ‘nao yak hlo\h pơyan phang pơđang đunh năr, lơ pơgar chehphe tim mă chă prôi pho\ng pơyan phang. Tơdrong mă au pơm kơne# lơ liơ păng kăl chă prôi pho\ng lơ\m pơyan ‘mi lơ liơ?

Kih sư sư Nguyễn Văn Thảnh:  Kơ yuơ sơnăm au to\ phang pơđang đunh năr ‘no\h kon pơle\i tim tom chă prôi ăn pho\ng le\i kon pơle\i bơ\n dăh chăm, lơ\m tơdrong lơ lau, tru\h khe\i năr prôi pho\ng ‘no\h bơ\n oe\i chă prôi ăn pho\ng khe\i năr blu\ng pơyan ‘mi păng tơruih đak. Kon pơle\i dăh kơchăng mư\h ‘mi jrăh, ple\i chehphe oe\i ie\ hre\r hrônh le\i bơ\n prôi pho\ng NPK đe\i đam hăm lân lơ păng kali păh ai dăh chă prôi kiơ\ trong pơkăp 2-2-1 kơ yuơ khe\i năr au ple\i chehphe oe\i ie\, tơdrong ‘me\h trep io\k kali tim mă gan lơ, kơna prôi lơ pho\ng đam kơ yuơ đam ‘no\h vă blu\h sơdrai lơ ăn sơnăm đơ\ng ro\ng păng prôi lân tơgu\m ăn rơ\h vă ăn khe\i ‘năr to\k bo\k păng đơ\ng ro\ng pơyan ‘mi tơgu\m ăn dơnơm ‘long trep io\k phong mơ\r. 

Khe\i năr au kon pơle\i bơ\n prôi dơ\ng pho\ng 18-12-8 + TE dăh mă  18-14-7-7S+ TE Kẽm, đồng  tơdăh ple\i oe\i ie\. Tơdăh chehphe hlôi đe\i ple\i t^h ‘no\h kon pơle\i bơ\n ‘ne\ chă prôi pho\ng đe\i lơ đam, lơ lân, to\ se\t kali bơih mă le\i kon pơle\i tơ pl^h chă prôi pho\ng đe\i lơ đam hăm lơ kali. Tơdrong prôi lơ kali vă mong răk kơchơ\t hre\ng lơ\m ple\i găr chehphe tơgu\m ăn chehphe ato\k tơ iung, pơ jing ‘lơ\ng hơ iă ăn ple\i kơ jăp ăn kon pơle\i

- Mư\h le\i, tru\h pơyan ‘mi, pơgar chehphe kăl chă prôi dôm kơ loăi pho\ng yă kiơ mă [lep ăn pơyan au vă ‘long t^h vơ\ păng jing ‘lơ\ng?

Kih sư Nguyễn Văn Thảnh:  Găh kih thuơ\t ve\i lăng păng prôi pho\ng lơ\m khe\i năr blu\ng pơyan ‘mi, mư\h ple\i chehphe oe\i ie\, tim mă kăl đe\i kali lơ ‘no\h kon pơle\i bơ\n chă prôi dôm pho\ng đe\i lân lơ, kali păh ai, pơt^h gia nhen kơ loăi pho\ng 16-16-8 dăh mă pho\ng kơ loăi 18-12-8 + TE mă ư\h ‘no\h 18-14-7-7S+ TE Kẽm, đồng le\i tôch hơ iă ăn chehphe lơ\m khe\i năr blu\ng pơyan ‘mi. Mư\h chehphe tru\h to\k bo\k pơyan ‘mi lơ\m mă ple\i chehphe to\k bo\k t^h te\nh koăng kăl đe\i răk mong kơchơ\t hre\ng lơ\m găr ‘no\h kon pơle\i bơ\n tơ pl^h prôi kơ loăi pho\ng 2-1-2 ‘no\h jing đe\i đam hăm kali lơ păng lân păh ai. Pơt^h gia nhen kơ loăi pho\ng 16-8-16, 8S+ TE bo kẽm.  Dăh mă 16-7-17 8S +magie silic + kẽm… ‘no\h tôch hơ iă ăn khe\i năr to\k bo\k păng vă đ^ pơyan ‘mi. Kon pơle\i bơ\n dăh chăm dôm kơ loăi pho\ng prôi ‘lơ\ng hơ iă ăn ‘long pơtăm [lep pơyan le\i ‘long pơtăm mă ple\i trem, ple\i ‘lơ\ng.

- ‘Ngoăih dôm pho\ng ‘no\h oe\i đe\i pho\ng mơ\r ayơ tơgu\m ăn ‘long pơtăm đe\i jing ‘lơ\ng đơ\ng ro\ng phang pơđang păng ato\k ke\ krơ\ng lơ\m pơyan ‘mi?

            Kih sư Nguyễn Văn Thảnh:  ‘Ngoăih dôm pho\ng NPK pơyua ăn chehphe gô mơ\ng kiơ\ khe\i ‘năr blu\h vơ\ kơ ‘long pơtăm, pơ t^h gia nhen tu\h prôi ăn khe\i năr blu\ng pơyan ‘mi, to\k bo\k pơyan ‘mi, hơtuch pơyan ‘mi, pho\ng prôi ăn pơyan phang ‘no\h nhôn đe\i pho\ng mơ\r sinh ho\k prôi pơ ‘nho\ ăn chehphe păng tiu. Pơt^h gia nhen prôi ăn kơ chehphe, nhôn đe\i pho\ng mơ\r BLC 08 oe\i krao akhan pho\ng mơ\r tang găn pơra\m pơrang sơdrông dăh mă pho\ng mơ\r BLC 09, nhôn tơmơ\t mơ\r lơ, ‘ngoăih kơ ‘no\h tơmơ\t rim kơ loăi vi sinh vât ‘lơ\ng hơ iă ke\ tang găn pơrang j^ pơra\m rơ\h.

            - Le\i ah, bơnê kơ ih kih sư hơ!

Tơblơ\ păng rapor: Amazư\t - Thuem