VOV4.Bahnar - Ơ m^h ma păng bôl boăl! Hre\i au Tây Nguyên to\k bo\k lơ\m pơyan ‘mi hăm ‘mi tơ\ lơ tơring. ‘Nau jing khe\i ‘năr ple\i chehphe t^h vơ\, pơ jing đe\i găr păng ‘măn răk ăn khe\i ‘năr phe\. Tơdrong ve\i lăng năng tông păng prôi pho\ng lơ\m khe\i năr au gô pơ jing đe\i hơdăh ăn ple\i ăl păng ‘lơ\ng kơ chehphe adoi nhen hơyak ‘măn răk ăn pơyan jang sa đơ\ng ro\ng dơ\ng. Lơ\m tơdrong tơroi năr au, tiến sĩ bơ\ jang hơlen cho\h jang sa Tôn Nữ Tuấn Nam, Kơdră jang An^h Khoa ho\k găh Dơno\ an^h chă tơche\ng Khoa ho\k kih thuơ\t choh jang sa bri ‘long Tây Nguyên pơtho ăn kon pơle\i bơ\n ve\i lăng păng prôi pho\ng ăn cà  phê  lơ\m to\k bo\k pơyan ‘mi.

Kiơ\ kơ Tiến sih Tôn Nữ Tuấn Nam ăh khei năr âu đei tơdrong chơ ‘nhăk tenh, dôm kơchơ\t ‘lơ\ng lơ\m plei vă ăn kơ găr hơpôm, trăp ‘lơ\ng. Yuơ noh hăp kăl kơchơ\t ‘lơ\ng lơ hloh. Thoi noh tơdrong tuh pho\ng khoáng duh gô đei tuh lơ\m khei năr âu lơ hloh ăh blu\ng pơyan ‘mi; jing khei năr kăl lơ pho\ng păng ako\m lơ hloh lơ\m kxo# pho\ng kơ minh xơnăm axong ăn tơm cà phê. Mih ma duch nă kăl băt truh plei kơ pơgar ‘long vă axong tuh pho\ng mă tôm măh. Tiến sih Tôn Nữ Tuấn Nam ăn tơbăt: Tơdrong tơchơ\t tuh pho\ng khoáng, dang pho\ng vô cơ, noh gô tuh lơ lơ\m khei năr âu, hăm dôm pơgar đei lơ plei, noh 6- 7 tấn găr lơ\m 1 hecta, noh ăh tong ane# pơyan ‘mi đe tuh 2 ‘măng, rim ‘măng tuh noh pơhlom 5 -6 lạng thoi noh. Mă lei hăm dôm pơgar ‘long mă mih ma duch nă adro# tuh 3 ‘măng lơ\m 1 xơnăm, dang ăh blu\ng pơyan ‘mi noh tuh minh ‘măng, păng je# đ^ pơyan ‘mi noh tuh minh ‘măng, noh ăh tong ane# pơyan ‘mi athei tuh lơ pho\ng hloh ăh blu\ng păng je# đ^ pơyan ‘mi. Pơtih nhen ăh blu\ng pơyan ‘mi tuh 5 lạng noh ăh pơyan ‘mi noh tuh đơ\ng 7 – 8 lạng ăn 1 tơm pho\ng N-P-K lu\k lơ\k, păng ăh je# đ^ pơyan ‘mi noh tuh pho\ng to\ xe\t hloh, pơhlom đơ\ng 5- 6 lạng.

Lơ\m khei năr ăh tong ane# pơyan ‘mi, plei cà phê đei ako\m lơ kơchơ\t hrăng, pơtơm hơto\k tih găh plei. {ơ\t dâu, tơm cà phê kăl lơ đạm păng kali lơ hloh kơ lân. Yuơ noh, bngai jang mir athei rơih răt păng tuh pho\ng đei lơ đạm păng kali hloh kơ  lân păng athei vei mă hơto\, kơlih tuh ưh kơ măh kali păng rơkăh đạm noh plei cà phê gô ako\m lơ đak mă lei găr duh oei ie\. Tiến sih Tuấn Nam tơroi minh [ar tơchơ\t tuh pho\ng nhen tơ\ hơla vă mih ma duch nă hơlen băt: Hăm pho\ng đơn, noh yuơ mih ma duch nă hlôi tuh pơđ^ pho\ng Lân ăh blu\ng pơyan ‘mi bơih noh ăh tong ane# pơyan ‘mi âu bơ\n ưh kơ đei tuh Lân bơih. Bơ\n adro# kăl yuơ Urê păng Kali vă tuh ăn ‘long pơtăm. Bơ\n lu\k lơ\k kiơ\ xkơ\t 1 tă Urê: 1 tă Kali păng tuh hăm xkơ\t pơhlom 5 lạng minh tơm, oei hăm N-P-K lu\k lơ\k noh bơ\n tuh kiơ\ xkơ\t đei Đạm păng Kali hơto\ dih băl dăh mă Kali lơ hloh Đạm, pơtih nhen xkơ\t 16-8-16 noh jing xkơ\t đei Đạm păng Kali hơto\ băl, adoi đei 16% ngăl. Oei xkơ\t 16-6-19 noh xkơ\t đei Kali lơ hloh Đạm 3 đơn vị. Thoi noh 2 tơdrong xkơ\t noh adoi ‘lơ\ng ‘măn yua ăn khei năr ăh tong ane# păng je# đ^ pơyan ‘mi.

Kiơ\ kơ xơnăm kơ tơm ‘long pơtăm, tơdrong giơ\ng ‘lơ\ng păng plei lơ dăh ưh vă hơmet hơto\k dăh mă tơjur kxo# pho\ng tuh mă tro\ [lep. Mih ma duch nă axong lơ ‘măng tuh pho\ng vă kơ pho\ng ưh kơ đei ako\m, tơm cà phê ưh kơ trep đ^ noh kơnh gô hoach pho\ng đe\ch.

Mă kăl hăm dôm pơgar ‘long mă đei lơ plei noh tuh 4 ‘măng pho\ng lơ\m minh xơnăm. Ăh tong ane# pơyan ‘mi, pơtăl kơ tuh minh ‘măng noh mih ma duch nă athei tuh 2 ‘măng, păng rim ‘măng tuh pơhlom 6 lạng hăm pơgar ‘long đei lơ plei đơ\ng 6 tấn to\k tơ\ kpal. Thoi noh pơtơm axong măh kơchơ\t ‘lơ\ng tơtom vă ăn ‘long pơtăm gơh rong tơm păng plei hloi, rong răh xơdrai tơm ‘măn ăn chôh pơkao pơyan đơ\ng ro\ng kơnh.

Mih ma duch nă duh athei băt: Kiơ\ kơloăi teh pơtăm mă roih pho\ng tuh mă tro\ [lep. Pơtih nhen, hăm teh đei chuơh noh rơih pho\ng hach adar hloh, axong lơ ‘măng tuh păng lu\k lơ\k hăm pho\ng hữu cơ. Mưh đei đak ruih lơ dăh mă teh hơ iuch noh rơih pho\ng hach adar. Hơlơ\k kơ noh, mưh ưh kơ đei lơ đak ruih dăh mă teh hrăng noh rơih kơloăi pho\ng hach tenh chă tuh ăn pơgar ‘long pơtăm: Mih ma duch nă duh gô kiơ\ kơ hơyuh to# ‘mi, mă lei bơ\n hơnơ\ng tuh 4 ‘măng đơ\ng ro\ng kơ 1 khei, 1 khei minh puơ\t noh bơ\n tuh hơlơ\k dơ\ng, [ơ\t pho\ng đei tơm trep je# đ^ bơih noh bơ\n tuh hơdrăp dơ\ng. Duh ne\ tuh pho\ng tơje# năr jat. Mih ma duch nă duh athei băt truh tơdrong mưh bơ\n hlôi pơdui tuh pho\ng ăh jăl mă ano# đ^ đăng mă tro\ ‘năr to# noh pho\ng hoach lơ. Noh ăh jăl mă ano# kơ tuh pho\ng lơ\m xơnăm bơ\n ne\ kơ tuh klui jat ôh, mă athei tuh ăh tong ane# khei 10 noh ‘lơ\ng hloh.

Ăh tuh pho\ng ăn tơm cà phê, mih ma duch nă athei băt: choh ‘nhe\t mă rơgoh păng ako\m hla kro lơ\m hơlu\ng tơm adrol kơ tuh pho\ng vă pho\ng hram [ônh, mă hăt noh dôm kơloăi pho\ng [ônh hach dăh mă hach tenh.

Tuh pho\ng tơ\ hơla tơm cà phê păng kla#p to\ xe\t teh vă kơ pho\ng hoai tơpăr hơyuh. Hăm dôm pơgar cà phê krang grê kpal 15 độ dăh mă pơtăm tơ\ teh kông krang, noh tuh pho\ng lơ\m hơlu\ng păng kla#p teh. Athei tuh tăp dăr tơm, ne\ tuh lơ pho\ng ako\m minh anih, kơlih thoi noh gô pơrăm tơm cà phê păng pơrăm truh kơchơ\t ‘lơ\ng lơ\m teh.

Thơ thâu kơ mih ma duch nă minh pơyan pơm jang đei io\k yua lơ.

Lan - Zứt chih păng rapor