VE|I LĂNG VĂ PƠKAO RUNG RENG CHO$H {LEP LƠ|M NĂR TÊT

Hơdrol vă pơ jing pơkao rung reng cho#h pơkap, tơdrong kăl mă blu\ng ‘no\h ve\i lăng lơ liơ vă ‘long jing ‘lơ\ng. Vă đe\i jing ‘lơ\ng bơngai pơtăm pơkao rung reng kăl chă prôi pho\ng mă [lep, tơruih đak mă [lep păng tang găn sơdrông pơra\m tơ\ ‘long pơkao rung reng kơ jăp ‘lơ\ng.  Pho\ng chă prôi ăn pơkao rung reng ư\h kơ măh lơ, lăp đơ\ng 40 tru\h 50 gan NPK lơ\m 1 dơnơm. M^nh khe\i chă prôi đơ\ng 2 tru\h 3 ‘măng. 

          Adoi chă tơruih đak hơnơ\ng vă dơnơm jing ‘lơ\ng păng tơgu\m hăp trep io\k mơ\r pho\ng te\nh koăng. ‘Năr to\ kăl chă tơruih đak hơnơ\ng rim năr, dăh mă chă tơru\ih 2 năr m^nh ‘măng, tơruih đak kơtă tơ\ tơm, păng pruih jơ\p hla. Pơyan ‘mi, tơdăh đe\i kơ ‘năr to\ hlơ hle\ng đunh năr ‘no\h kăl tơruih đak vă te\h ju. ‘Ne\ chă tơruih đak lơ tơ\ kơ sơ\, gơmăng. Tơdăh tơruih lơ lo\h pơm ăn sơdrông pơrang chek lar, kơ yuơ ju kơtang găh gơmăng. 

        ‘Ngoăih kơ ‘no\h, tơdrong ve\i lăng vă pơ jing bôp pơkao je\i kăl kơ chăng. Kiơ\ nơ\r pơkă, lơ\m dang khe\i 5-6 âm l^ch, ‘no\h bơ\n phe\ pơgo\h hla vă dơnơm blu\h hla ‘nao, păng chă prôi pho\ng kali ăn kơ ‘long; đunh 10 năr prôi m^nh ‘măng, d^ng tru\h khe\i 9 âm l^ch ‘no\h pơdơ\h. Tru\h khe\i 10 âm l^ch ‘no\h bơ\n kăt [iơ\ sơdrai vă kơ ‘lơ\ng păng chă prôi pho\ng kali vă tơgu\m ăn ‘long jing ‘lơ\ng. D^ng tru\h vă đ^ pơyan ‘mi, lơ\m khe\i năr blu\ng khe\i 11 âm l^ch ‘no\h ‘long pơkao rung reng mă tơ pl^h tru\h pơyan pơkao. Kơ yuơ lơ lo\h kơna ư\h kơ prôi pho\ng vă tang găn blu\h hla tơ ‘mơ\ng, adoi ư\h kơ gan tơruih đak, vă tơgu\m ăn ‘long pơkao rung reng pơ jing đe\i bôp pơkao ‘lơ\ng hlo\h. 

Pơkao rung reng adoi nhen m^nh [ar ‘long bri, mư\h hla tơ\ sơdrai đ^ kră gô ako\m kơchơ\t vă cho#h pơkao. Kơ yuơ lơ lo\h ‘me\h vă pơkao rung reng cho#h [lep lơ\m năr Têt ‘no\h kăl phe\ hu\t đ^ đăng hla kră. Tơdrong mă au pơm dơ\t kơchơ\t cho#h pơkao păng tơgu\m ăn cho#h pơkao ‘lơ\ng hlo\h. Kiơ\ tơdrong joăt đơ\ng lơ bơngai ‘no\h kăl phe\ hu\t hla pơkao rung reng d^ng tru\h năr 23 khe\i ning nơng ba [ok Tăo v^h tơ\ ple\nh ‘no\h bôp pơkao blang, tơgu\m ăn pơkao cho#h blang [lep lơ\m dôm năr Têt. ‘Nau jing tơdrong kăl hlo\h vă pơm ăn ‘long rung reng cho#h pơkao lơ dăh mă to\ se\t. Kơ yuơ lơ lo\h kon pơle\i bơ\n kơchăng phe\ hu\t hla mă [lep pơyan. Hmă hmă, tơ dăh to\ ‘năr ư\h kơ đe\i gan tơ pl^h lơ\m khe\i ning nơng, ‘no\h phe\ hu\t hla ‘long pơkao rung reng lơ\m khe\i ning nơng ‘no\h jing năr 15/12 âm l^ch. Tơdăh kơ ‘năr khe\i ning nơng to\ pơđang, dăh mă kial kơtang ‘no\h pơkao rung reng cho#h hro#ih hlo\h. Kơ yuơ lơ lo\h kăl phe\ hu\t hla klui [iơ\ đơ\ng 2 tru\h 3 năr. Hơdrơ\k dơ\ng, lơ\m pơyan ‘mi đ^ klui, tơngie\t lơ\m khe\i ning nơng, dăh mă ư\h kơ gan đe\i kial, ‘no\h cho#h pơkao klui. Kơ yuơ lơ lo\h kăl phe\ hu\t hla lơ\m pơnil khe\i ning nơng klui [iơ\ 3 năr.

            Đơ\ng ro\ng phe\ hla, tơdăh dơnơm đe\i bôp pơkao ie\, pơ hlom cho#h pơkao klui; lơ\m mă au kon pơle\i bơ\n dăh tơruih đak lơ\m to\k bo\k ‘năr dơ\ng. Pơgê hro#ih kăl tơruih đak tơno\ vă tơgu\m ăn dơnơm ‘long trep io\k kơchơ\t ‘lơ\ng; găh gơmăng dăh tơ\k u\nh kơđeng hơdăh vă ‘long rung reng cho#h pơ kao hrôih hlo\h.

         Tơdăh hơdrơ\k dơ\ng, ‘long ayơ đe\i bôp t^h păng đe\i [o#h vă cho#h pơkao hrôih, ‘no\h dăh klơ\p ăn hơdrau dăh mă che găm, tang găn đe\i t^h vơ\ ăn kơ ‘long. Tơruih đak tơngie\t tơ\ tơm vă pơm ăn dơnơm hoe\i chă trep kơ chơ\t ‘lơ\ng. ‘Ngoăih kơ ‘no\h kăl tơruih dơ\ng pho\ng urê io\k 1g tăh hrau lơ\m 4 kơlich đak vă pơm ăn dơnơm chăt rơ\h hăm hla ‘lơ\p, tang găn t^h vơ\ bôp pơkao ... pơm ăn pơkao cho#h klui. 

       Mă le\i, je\i đe\i m^nh [ar tơdrong pơm găn ga cho#h pơkao kơ ‘long rung reng. Nhen lơ\m khe\i ‘năr ư\h sơđơ\ng pơm ăn bôp pơkao ư\h kơ gơ\h cho#h blang. Bôp pơkao kro găm păng lôch kro. Kơ yuơ lơ lo\h đơ\ng ro\ng phe\ hu\t hla kon pơle\i bơ\n kăl hơlen mă kơ jăp tơdăh [o#h găm ‘no\h hơmet pơ ‘lơ\nbg hloi, hăm trong gơlong chă tơruih đak hơnơ\ng đơ\ng 10 tru\h 15 pơn^t vă pơm ăn rơngơp, tơgu\m ăn dơnơm trep io\k kơchơ\t ‘lơ\ng. Dăh io\k yua kơ chơ\t pơm t^h vơ\ nhen GA3+NAA, vă pơm ăn pơkao cho#h koăng păng cho#h hrơ\p m^nh ‘măng.  

            Tơbăt, vă pơm ăn ‘long Rung reng cho#h pơkao [lep lơ\m năr Têt, ‘ngoăih phe\ hu\t hla, kon pơle\i bơ\n kăl hơlen kơ jăp dôm tơdrong anai nhen to\ ‘mi kial, mă kăl lăng kơ jăp tru\h bôp pơkao. Tơdăh bôp pơkao t^h vơ\ ‘lơ\ng, đe\i [o#h nhen rup kơtăp ie\r hăm 2-3 kơđo\h găh ‘ngoăih ‘no\h kon pơle\i bơ\n dăh phe\ hla đunh kơ năr Têt đơ\ng 13-14 năr. Sơdrơ\k dơ\ng, bôp pơkao t^h vơ\ ư\h kơ gan, ‘no\h [o#h bôp hăp soe\ng [iơ\ hăm đe\i 3-4 hlak kơđo\h găh ‘ngoăih lơ\m mă no\h bơ\n phe\ hla lơ\m pơnil khe\i ning nơng, vă bôp pơkao đe\i t^h vơ\ ‘lơ\ng hơ iă.

         Tơdrong kăl hlo\h ‘no\h mư\h ‘long rung reng t^h vơ\ ‘lơ\ng ‘no\h bơ\n ‘ne\ io\k yua pho\ng chă tơruih tơ\ tơm, dăh mă chă tơruih tơ\ pơkao. Kơ yuơ lơ\m mă au ‘long rung reng pă đe\i hla [ônh pơm ăn ‘long răm.

          Tơdăh jang kiơ\ [lep, kon pơle\i bơ\n gô đe\i dôm dơnơm pơkao rung reng cho#h pơkao ‘lơ\ng [lep lơ\m khe\i ‘năr Têt Nguyên đán. Păng lơ lo\h, tơdrong joăt joe kơ me\ [a\ yă [ok đơ\ng sơ\ ‘no\h jing tơdrong tơbăt hơdăh ăn pu\n ai, tơ [ơ\p tơdrong ‘lơ\ng hơ iă lơ\m sơnăm ‘nao.

                                  Tơblơ\ nơ\r Bahnar: Zứt