Độc đáo “Lễ đặt tên âm và lên đèn” trong Lễ Cấp Sắc của dân tộc Dao Quần Chẹt xứ Thanh
Thứ ba, 07:43, 23/04/2024Lâm Thanh/VOV4
VOV4.VOV.VN - Vừa qua, trong khuôn khổ sự kiện "Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam", đoàn nghệ nhân người Dao Quần Chẹt huyện Cẩm Thủy, Thanh Hóa đã tái hiện trích đoạn “Lễ đặt tên âm và lên đèn” trong “Lễ cấp sắc” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội.
Trích đoạn “Lễ đặt tên âm và lên đèn” trong Lễ Cấp Sắc của dân tộc Dao Quần Chẹt xứ Thanh
Đối với người Dao Quần Chẹt ở huyện Cẩm Thủy, Thanh Hóa, Lễ Cấp Sắc là nghi lễ quan trọng trong chu kỳ đời người, công nhận sự trưởng thành đối với người đàn ông.
Trong Lễ Cấp Sắc, người thụ lễ được đặt pháp danh - tức tên âm. Sau khi trải qua nghi lễ này, người đàn ông Dao Quần Chẹt được công nhận là con cháu Bàn Vương, được trao quyền làm thầy, được cấp âm binh và được thờ cúng tổ tiên.
Người đàn ông chưa qua Lễ Cấp Sắc, dù già vẫn bị dân làng coi là trẻ con. Người đã qua Lễ Cấp Sắc, dù trẻ vẫn được coi là người lớn tuổi, được ngồi với các già làng để bàn bạc những công việc hệ trọng của làng, được tham gia cúng bái hoặc giúp việc cho các thầy cúng trong các cuộc cúng lễ của tư gia cũng như của cộng đồng.
Không khí của buổi lễ thêm trang nghiêm khi tranh thờ được treo lên. Đây là điều bắt buộc trong lễ cấp sắc của người Dao. Bộ tranh thờ vẽ Bàn Vương, các vị thánh... thể hiện sự hiện diện, dự lễ của thánh thần, Bàn Vương.
Tiền giấy, các đạo cụ được chuẩn bị sẵn sàng cho buổi lễ
Thầy cúng làm lễ xin phép thánh thần, thổ địa để được làm lễ
Hai thầy cúng chính khăn áo chỉnh tề
Mọi người đang mặc trang phục cho anh Phùng Xuân Trường - người được đặt tên âm trong Lễ Cấp Sắc
Sau thầy cúng thắp hương ở bàn thờ tổ, làm phép xua đuổi tà ma xấu để buổi lễ được diễn ra tốt đẹp. Trống, chiêng, chuông bắt đầu nổi lên, các thầy bắt đầu làm lễ. Nghi lễ có 7 thầy tham gia, trong đó có 2 thầy cúng chính.
Lễ xin phép và trình diện. Thầy cúng cầm que tre đi vòng quanh và đứng đằng sau người thụ lễ, tay cầm ít tiền giấy đưa đi đưa lại, rồi vứt tiền qua sau lưng và quay mặt ra cửa làm lại động tác này. Phần tiền còn lại thì đặt lên lưng người thụ lễ. Thầy vừa cúng vừa lấy hai tay bắt chéo trước đầu gối, ngửa ngược lòng bàn tay ra phía trước, cúi khom người nhảy lò cò một chân quanh người thụ lễ. Quá trình nhảy với tốc độ chậm, rồi thầy đứng sau người thụ lễ giơ hai tay lên phía đầu người ấy bắt quyết, làm phép tẩy rửa những gì không tốt. Thầy cúng phụ mang lọ nhang giao cho thầy để thầy đặt lên bàn thờ trước khi giao cho người thụ lễ. Tiếp đó, thầy cả thực hành nghi lễ xin tên âm cho người thụ lễ.
Lễ đặt tên âm và lên đèn. Thầy cúng đặt và viết tên thiêng của người chịu lễ lên bàn cúng để xin sự chứng nhận của các thần, thánh. Đây là lễ báo cáo với các thần linh, tổ tiên về việc đặt tên thứ hai (tên âm) cho người con trai trong dòng tộc được ghi vào gia phả. Khi qua đời, con cháu sẽ cúng giỗ theo tên âm, lễ vật gồm có gạo, tiền đồng, áo rồng và mũ của người thụ lễ, đạo sắc cho người thụ lễ, đèn, nến. Việc đầu tiên là thầy cả khấn và trao áo rồng, mũ cho người thụ lễ, người thụ lễ quỳ lạy trước đàn lễ và bàn thờ tổ tiên.
Sau đó người thụ lễ được đội mũ, mặc áo thầy cúng để tiến hành nghi lễ tiếp theo
Sau khi thầy cúng xin âm dương tìm sự đồng ý của tổ tiên và thần linh cho tên mà gia đình chọn, tiếp theo là lễ lên đèn. Người thụ lễ được soi sáng bằng 3 ngọn đèn và 7 ngọn đèn.
Theo tập tục truyền thống, người thụ lễ ngồi trên ghế cúng, lúc này 3 trẻ trai không chung bàn thờ tổ với người thụ lễ, cầm 3 ngọn đèn đứng vòng quanh phía sau. Thầy cúng đọc bài cúng cấp 3 đèn xong, thì tiếp luôn cấp 7 đèn. Bảy bé trai đứng vòng quanh phía sau người thụ lễ cầm 7 ngọn đèn. 7 thầy cùng nhảy múa vòng quanh người thụ lễ. Thầy cả vừa múa vừa phép, thầy hai đọc các đạo sắc, những điều thề nguyện và điều răn dạy.
Lên đèn
Lễ truyền phép cho người thụ lễ. Bảy thầy làm phép, đi xung quanh chiếc thuyền tượng trưng để đưa người thụ lễ đi “tầm sư học đạo”. Người thụ lễ tay cầm chuông nhảy múa xung quanh “thuyền”, các thầy cúng ngồi quanh “thuyền” và một người làm phép. Tiếp đó người thụ lễ được đặt nằm lên “thuyền”, mặt che tranh Tam Thanh, tay và chân giữ tiền ma. Bảy thầy cầm gậy cúng, chuông… nhảy múa quanh “thuyền” trong tiếng trống, kèn. Họ đặt đạo sắc lên mặt người thụ lễ, rồi lần lượt từng thầy cúng bước qua người thụ lễ. Riêng thầy hai cầm kiếm xoay vòng trong 2 tay, vừa đi chậm vòng quanh người thụ lễ vừa niệm phép và cuối cùng làm động tác hà hơi tiếp sức cho người thụ lễ. Làm phép xong, bảy thầy đỡ người thụ lễ dậy, để ngồi ghế cạnh bàn thờ. Thuyền được cuộn lại, đem cất.
Trong truyền thống, nghi lễ cấp sắc sẽ được thực hiện trong 2 ngày 2 đêm. Lễ vật thường 3 con lợn để dâng lễ lên Bàn Vương, các vị thánh và tổ tiên
Sau phần lễ, mọi người đều hòa mình vào điệu múa chuông trong tiếng chiêng, trống, kèn rộn rã tăng phần vui nhộn
Điệu múa bát độc đáo của đồng bào Dao Quần Chẹt được trình diễn đã hấp dẫn du khách tham quan
Viết bình luận