VOV4.VOV.VN - Trong khuôn viên Bảo tàng dân tộc học Việt Nam, nhà rông của người Ba Na dựng bề thế theo nguyên mẫu nhà rông truyền thống.
Với người Ba Na, nhà rông có ý nghĩa như bộ mặt của làng, bởi đây là công trình kiến trúc cao lớn nhất và đẹp nhất, thể hiện sức mạnh và tài nghệ của cộng đồng dân làng.
Trong xã hội làng Ba Na truyền thống, nhà rông có nhiều chức năng. Đó là nơi đón tiếp khách lạ, nơi các thế hệ nam giới gặp gỡ và giao lưu với nhau lúc rỗi rãi, nơi trai tráng túc trực sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ làng, đồng thời là chỗ ngủ của trai làng kể từ tuổi thiếu niên cho tới khi lấy vợ.
Đây còn là nơi các già làng bàn bạc công việc chung cũng như xét xử những vụ vi phạm luật tục hoặc kiện tụng nhau, nơi dân làng tụ họp khi cần giải quyết những việc hệ trọng của cộng đồng và khi trong làng tổ chức ăn uống chung.
Nhà rông còn là nơi lưu giữ và tự hào với những chứng tích về thành quả săn bắn của làng.
Theo thông tin giới thiệu tại bảo tàng, 40 người dân làng Kon Rbàng ở xã Vinh Quang, thành phố Kon Tum, tỉnh Kon Tum đã đến bảo tàng làm ngôi nhà này, theo mẫu nhà rông của làng họ hồi nửa đầu thế kỷ XX. Ngày 4/6/2003, công trình được khánh thành. Công cụ quan trọng nhất làm nhà là rìu, vừa để chặt và đẽo gỗ, vừa để đục lỗ ở cột. Khi đó, người ta tháo lưỡi rìu ra, tra cán dài vào rồi đục ở tư thế đứng giống như cầm thuổng đào đất.
Ngôi nhà cao hơn 17m (nếu kể cả dải hoa văn trên nóc thì tới gần 19m), sàn cao gần 3m và diện tích trong nhà hơn 90m2.
Mặt trước của nhà rông. Bốn cây cột lớn nhất có đường kính gần 60cm. Những cây xà dọc hay đòn tay dài khoảng 14 – 15cm.
Hàng hoa văn trên nóc tuyệt đẹp. Hình cong cong ở hai bên đầu hồi là biểu tượng của rau dớn, hình như dấu “nhân” gắn vào các que dọc ở tầng trên cũng được gọi là “hoa quế”. Những đường chéo tạo thành dải ngang ở phía dưới là hoa văn người Ba Na thường đan ở loại gùi thưa của họ. Tiếp xuống bên dưới là dải trang trí khác gồm hàng loạt những ô trám – đó là loại hoa văn có tên “chim diều hâu”.
Những bậc thang lên nhà rông được làm từ thân gỗ
Cửa chính vào nhà rông
Sàn trong, sàn ngoài đều được làm bằng gỗ
Không gian bên trong ngôi nhà rông Ba Na. Trên mặt các xà ngang là những hình tượng ngôi sao, hoa bí, hoa dưa và rau dớn; những dải hình thoi trên gỗ... là những hoa văn đặc trưng của người Ba Na.
Đây là những cây cột để cột các ché rượu cộng đồng ngày lễ hội. Thức nhắm đựng trong
các phễu đan, khi đó có lót lá
Theo truyền thống, bếp trong nhà rông luôn có lửa. Lửa cần có sẵn để lấy hút thuốc, để đun nước uống tiếp khách, hoặc nấu nướng khi cần, và còn để sưởi ấm lúc trời lạnh
Trống được treo trên xà nhà
Trưng bày chiêng, những thành quả săn bắn
Ngôi nhà rất cao và lớn nhưng đứng vững chắc được chủ yếu nhờ vào hệ thống liên kết có tác dụng giằng và chống giữa hai mái cũng như trong mỗi mái. Đường cong của mỗi mái nhà hài hòa với những đường cong khác ở trên nóc, cạnh sàn, chân mái, mép trên của vách bên…
Việc tạo dáng cong khum ở phần dưới của mỗi mái chính không chỉ có giá trị thẩm mỹ, mà còn làm cho mái nhà khỏe hơn và tăng khả năng hứng chịu gió.
Người Ba Na thường làm nhà rông trong mùa khô, sau vụ thu hoạch lúa. Quanh nhà rông thường có một không gian tương đối rộng để buôn làng sum họp trong mỗi dịp lễ hội cộng đồng.
Thu Cúc/VOV4
Viết bình luận