Trong cái nắng dịu của những ngày giáp Tết, từ trung tâm xã, đi qua con đường làng, chúng tôi đến nhà Sư cả Thường Xuân Hữu ở làng Chăm Lạc Trị xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận.

Trong căn nhà nhỏ, ông đang dạy chữ Chăm cổ cho các em nhỏ, tiếng tập đánh vần “Kăk”, “Khăk”, “Găk”, “Khăk”… (chữ cái tiếng Chăm) vang vọng giữa buổi chiều thanh vắng, gợi lên cảm giác thanh bình, yên ả.

Trong nhà ông, tứ phía đều là những chiếc kệ chất đầy sách. Thứ nào quý giá, ông cho vào 1 tủ kính riêng. Ở tuổi “Thất thập cổ lai hy” nhưng ông vẫn nhớ tên từng cuốn sách và vị trí của nó.

Các thư tịch cổ nhất bằng chữ Chăm còn lại rất ít, vì vậy mà sư cả Thường Xuân Hữu luôn giữ gìn nó. Các cuốn sách cổ từ vài trang đến vài trăm trang giấy chứa đựng những nét đặc sắc của văn hóa Chăm với các chủ đề chính là kinh luật tôn giáo,hướng dẫn nghi lễ, những bài tụng ca, lịch pháp, gia huấn ca… ngoài ra còn có các nội dung về văn học.

Sư cả Thường Xuân Hữu cho biết, Đến ngày hôm nay, bản thân tôi vẫn còn giữ gìn nhiều bộ kinh thư, nhiều cuốn sách Chăm rất có giá trị mà tôi đi sưu tầm, nghiên cứu, các thế hệ trước mới có để lại cho ngày hôm nay. Với vai trò, trách nhiệm là người đi trước, tôi cũng mong muốn vị chức sắc thế hệ sau này cùng nhau tiếp tục cùng nhau sưu tầm nghiên cứu những giá trị văn hóa của người Chăm để lưu truyền lại cho đời sau biết được phong tục, tập quán, những giá trị văn hóa của cộng đồng người Chăm.

Sinh ra và lớn lên trên vùng đất đầy nắng và gió, từ nhỏ ông may mắn được thừa hưởng vốn chữ viết Chăm quý giá từ những người thầy của mình trong làng truyền lại.

Khi tiếp nhận những bộ kinh thư, bản thân ông lúc đó cũng rất đam mê, nên càng đọc ông càng thích, dần dần vốn văn hoá quý giá của dân tộc đã thấm nhuần vào ông lúc nào không hay biết.

Với tình yêu và ý thức trách nhiệm với vốn văn hóa của cha ông, thời gian qua, ông giành nhiều thời gian sưu tầm những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể, bằng việc ghi chép lại những phong tục, lễ nghi trong cưới hỏi, tấu chức, Ka-tê,...

Dù cuộc sống còn khó khăn, ông vẫn kiên trì đeo đuổi việc sưu tập, lưu giữ khá nhiều những bộ kinh thư hết sức có giá trị viết trên giấy dó, lá buông.

Cũng như sư cả Thường Xuân Hữu, anh Ức Viết Vòng cũng dành cho văn hóa dân tộc mình một tình yêu sâu nặng. Anh Vòng thuộc thế hệ 7 X ở thôn Tịnh Mỹ, xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận – vùng đất được ví như cái “rốn” văn hoá Chăm của tỉnh Bình Thuận.

Công tác tại Trung tâm trưng bày văn hóa Chăm nên anh có điều kiện hơn Sư cả Xuân Hữu trong việc sưu tập các hiện vật liên quan đến văn hóa dân tộc mình.

Anh Vòng dành nhiều thời gian đi du khảo, ghi chép lại những vốn cổ của văn hóa dân gian tại các lễ hội của người Chăm như: Rija Yaup, Rija Prong, Rija Harei...

Với mong muốn gìn giữ và lưu truyền những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc Chăm, anh Ức Viết Vòng đã đi đến từng nhà dân để tuyên truyền vận động bà con hiến tặng các hiện vât, cổ vật để trưng bày tại Trung tâm.

Anh Ức Viết Vòng trong một chuyến đi thực tế - Ảnh: VOV

Ngoài công tác nghiên cứu, sưu tầm, anh còn ghi âm lại những điệu hát, nghi thức tôn giáo của giới chức sắc trong đồng bào Chăm như: Lễ nhập đạo của người Chăm Bà-la-mon, các lễ nghi của người Chăm…

Mỗi góc trưng bày tại Trung tâm trưng bày văn hóa Chăm đều được anh chăm chút như đứa con tinh thần của mình.

Giới trẻ hiện nay không còn mặn mà với văn hoá truyền thống, nhất là những nghi thức tôn giáo của dân tộc nên anh Vòng sưu tầm, lưu giữ lại những nghi thức, văn hóa tôn giáo đó để lưu truyền cho thế hệ con cháu mai sau.

Anh Vòng cho biết: Đảng và Nhà nước quan tâm rất nhiều đến việc bảo tồn văn hoá Chăm, nhưng bản thân tôi muốn phía Sở Văn hoá – Thể thao và Du lịch, Bảo tàng tỉnh quan tâm hơn nữa đến việc bảo tồn văn hoá Chăm, nhất 2 nghề truyền thống của người Chăm đó là nghề làm gốm và nghề dệt thổ cẩm. Vì hai nghề ngày hiện rất ít người làm và đang ngày càng mai một.

Chính nhờ công sưu tầm của anh Vòng và những người đồng nghiệp mà hiện vật trưng bày của Trung tâm trưng bày văn hóa Chăm ngày thêm phong phú. Hiện Trung tâm trưng bày hơn 300 hiện vật, gần 200 bức ảnh về đời sống văn hóa lao động của người Chăm qua các thời kỳ phát triển, các thư tịch cổ...

Nhờ đó, Trung tâm ngày càng thu hút du khách yêu mến văn hóa Chăm tới thăm quan tìm hiểu, góp phần tích cực vào việc giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ người Chăm và phát triển du lịch của địa phương...

Với những đóng góp đáng ghi nhận cho việc giữ gìn và phát huy vốn văn hóa Chăm, tại Đại hội đại biểu toàn quốc các dân tộc thiểu số Việt Nam lần thứ II diễn ra vào tháng 12/2020 vừa qua, anh Ức Viết Vòng vinh dự được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen.

Bằng khen của Thủ tướng chính phủ - Ảnh: VOV

Còn Sư cả Thường Xuân Hữu được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân và được các cấp chính quyền tuyên dương, khen thưởng nhiều lần.

Sư cả Thường Xuân Hữu (áo trắng thứ hai từ trái sang) và anh Ức Viết Vòng (áo trắng thứ tư từ trái sang) cùng với đoàn đại biểu dự Đại hội đại biểu toàn quốc các DTTS lần II, 2020- Ảnh: VOV
Cả hai người đều được tham dự Đại hội thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ X - năm 2020. Đó không chỉ là niềm vinh dự và tự hào của riêng ông Thường Xuân Hữu và anh Ức Viết Vòng mà còn là niềm tự hào chung của bà con Chăm Bình Thuận và niềm động viên, khích lệ cho những người đang ngày đêm miệt mài chung tay bảo tồn vốn văn hóa Chăm đặc sắc./.

JASI/VOV TP Hồ Chí Minh